1. Кутшӧм ловъя организмъяс тіянлы тӧдсаӧсь?
2. Кыдзи шондісянь локтысь югыдыс да шоныдыс юксьӧ му веркӧс пасьтала

1. Мувыв организмъяслӧн унасикаслун. Мыйта организмыс Му вылас чужӧма, артыштны он вермы. Мукӧдыс олӧны ӧнія кадӧ, мукӧдыс бырӧмаӧсь, но сетӧмаӧсь йылӧмныслы ассьыныс аслунъяс. Миян кадӧ Му вылас ловъя ловъясыс олӧны буракӧ ӧткымын миллион сикас. Став организмуловсӧ векджык торйӧдӧны нёль юкӧнӧ (канмуӧ): быдмӧг, пемӧс, тшак, бактерия.
Бактерияыс дзик ӧти йӧртӧда.  Ловъя ловъяс пиысь сійӧ Му вылад медводз чужӧма. Бактерияяслысь спораяс позьӧ казявны стратосфераысь, а асьнысӧ — муӧ писькӧдӧминъясысь, 3 км джудждаысь. Мукӧд бактерия вермӧ овны сэні, кӧні быттьӧкӧ некутшӧм ногӧн овны оз позь: пӧсь ӧшмӧсъясын, йи визувъясын, океан пыдӧсын, ыджыд радиация фон дырйи.
Быдмӧг котырӧ пырӧны ставлы тӧдса лудіктурун, нитшъяс, ватурунъяс, дзоридзьяс да мукӧд. Торъя котырӧн лоӧны тшакъяс (войдӧр быдмӧгъясӧн жӧ лыддьӧмаӧсь найӧс).
Пемӧсулов пиын губкаяс, сювпытшкӧсаяс (медуза, коралл полип да мукӧд), емӧсь кучикаяс (саридз кодзув, саридз ёж да к. д.), моллюскъяс, нидзувъяс, юкласянкокаяс (раккодьяс, черань, гут-гаг да мукӧд), хордааяс (чери; муын-ваын олысьяс: саламандра, тритон, лягӧ; нюглясьысьяс: измышка (черепаха), дзодзув, кый (змей), крокодил; лэбачьяс; йӧввывсаяс да мукӧд). Медся уна сикасыс гут-гаг пӧвстын.

2. Кӧнджык олӧны быдсикас организмъяс Му вылын. Кызвын ловъя лолыс олӧ му веркӧс бердын. Мӧд ног шуны налӧн оланіныс — косінлӧн веркӧс да сы весьт сынӧд, мусин, Мирса океанлӧн вевдор ваяс да сылӧн ляпкыдджык пыдӧс, кытчӧ инмӧ шонді югӧрыс.
Организмъяслы овнысӧ колана гӧгӧртас сетӧны ывлавывса ловтӧм факторъяс: температура, васӧдлун, югдӧдан режим.
Медэтша шоныдыс веськалӧ полюс дорӧ, арктикаса да антарктикаса овтӧминъясӧ. (Мыйла?) Му шарса тайӧ юкӧнъясыс быдмӧгӧн да пемӧсӧн вывті гӧльӧсь. Экваторлань вешйигмоз быдмӧг да пемӧс сикасъяс вочасӧн лыдмӧны.

3. Пасьта серти зонаасьӧм. Ёна важӧн нин йӧзыс казялӧмаӧсь: Му шарас ывлавыв гӧгӧртас  вежсьӧ географияса пасьта серти.  Полюссянь экваторлань вешйигӧн косінын сьӧрсьӧн-бӧрсьӧн куйлӧны торъя вӧр-ваа зонаяс: арктикаса овтӧмин, тундра, вӧр сора тундра, лыска вӧр (парма), сора вӧр, паськыд коръя вӧр, вӧр сора степ, степ, джынвыйӧ овтӧмин, овтӧмин, саванна, сезонся васӧда вӧр, экваторса вӧр. Пасьта серти зонаасьӧмлӧн медшӧр помкаыс со мыйын: шоныд да васӧдлун костса йитӧд вежласьӧ экваторсянь полюсъяслань мунігӧн.
Пасьта серти зонаасьӧмыс тӧдчӧ и Мирса океанын.

4. Вылна серти зонаасьӧм. Ывлавыв зонаяс пасьтаяс серти  лӧсьыдакодь пукалӧны сӧмын шыльыдінъясын. Гӧраясын шоныд да васӧдлун костса йитӧд вежласьӧ вылна вӧсна: кымын вылӧджык каян гӧраясӧ, сымын улынджык шонтӧг да унджык енэжва усьӧ. Таысь артмӧмаӧсь вылна серти зонаяс, гӧраясын найӧ вежӧны ӧта-мӧднысӧ горувсянь йылӧдзыс сэтшӧм жӧ ногӧн, кутшӧма вежласьӧны шыльыдінса ывлавыв зонаяс экваторсянь полюсланьӧ.

Юалӧмъяс да удж

1. Кутшӧм медгырысь юкӧнъясӧ торйӧдӧны мувывса ловъя ловъястӧ? Петкӧдлӧм могысь шуӧй тайӧ юкӧнъясӧ пырысь торъя организмъяс.
2. Висьталӧй, кӧні Му вылас ловъя ловъясыс паськалӧны медся ёна.
3. Мый лоӧ пасьта серти зонаасьӧм? Мый вӧснаджык сійӧ артмӧма?
4. Ывлавыв зонаяс карта серти, 93-ӧд серпасысь, лыддьӧдлӧй Африкаса ывлавыв зонаяс (войвывсянь лунвылӧ). Мыйла ывлавыв зонаяс тайӧ континент войвылас да лунвылас ӧткодьӧсь?
5. Мый лоӧ вылна серти зонаасьӧм? Кутшӧм медшӧр помкаыс вӧлі сылы артмыны?