Шöркоддьöм да васöд климат Европалöн зэв лöсялö вöръяс быдмöмлы. Вöра мутас босьтö Европа джынсьыс унджык: асыввывсянь рытыввылö сiйö мунö Урал кыръяссянь Пиреней кыръясöдз, войвылын сiйö воö тундраяс дорöдз, асыв-лунвылын – степьясöдз, лунвылын – пыр веж пуяс да кустаинъяс мутасöдз.

Важöн став тайö мутасын вöлiны джуджыд, пемыд вöръяс, но бöрынджык вöръяссö ёна кералiсны; на местаын паськыда кутiсны вольсасьны муяс, торъя нин Рытыввыв Европаын, кöнi видзму вöдитöм заводитчис водзджык Асыввыв Европаын дорысь. Но быдлаын вöра мутасын мыйкö понда эновтöм муясыс 15–20 во мысти бöр тырöны вöръясöн.

Вöра мутас войвылын, Урал кыръяссянь Скандiвывса кыръясöдз, мунö лыска пуа гырысь вöръяслöн от. Медшöр пуяс сэнi – коз да пожöм. Козъя вöръяс сукöсь, пемыдöсь, быдмöны ёнджыкасö васöд, сёйöд муяс вылын, а пожöм вöръяс, шочджыкöсь да югыдджыкöсь, быдмöны косджык, лыаа инъясын. Но кызвынысьсö лыска вöръясын быдмöны коз и пожöм, и накöд тшöтш быдмöны кыдз пу, ловпу. Тайö став пуясыслы быдмыны колö этша шоныд, найö оз повны кöдзыдысь.

Важысянь нин кералöм да сотчöм вöръяс пыдди тайö отас кöдзсьöны няньяс, на пытшкысь медся войвыв нянь – ид, кодi войвылын воö кык тöлысьöн; воöмыслы отсалöны кузь гожся шондiа лунъяс, кодъяс нюжалöны 18–20 час дай унджык.

Лыска вöръяс отысь лунвывланьын, кöнi гожöмыс кузьджык да тöлыс небыдджык, быдмöны сора вöръяс, кöнi лыска пуяскöд орччöн быдмöны не толькö кыдзьяс да ловпуяс, но и мукöд паськыд коръя пуяс: тыпу, клён, ясень да с. в.; и кымын водзö лунвылö да рытыввылö, сымын унджык коръя пуяс да сымын этшаджык лыска пуяс. Рытыввылын медвойдöр вошö коз, сэсся пожöм; Франс увтасын лыска пуяс абуöсь, пожöмысь öтдор, кодöс йöзыс вöдитöны Бискайя куръя дюнаяс вылын.

Ас пуяс Рытыввыв Европа вöръясын – тупу да бук. Тыпу радейтö шоныд да югыд; сылы колö бур му, сiйö оз быдмы ни лыа вылын, ни известнякъяс вылын. Бук полö кöдзыдысь тыпуысь на ёна, но öттшöтш радейтö и ва.

Сора вöръяс отын öнi быдлаын куйлöны муяс да видзьяс; вöръяс кольöмаöсь сöмын мылькъяс да керöс бокъясын да нöшта лыаа мусинъясын. Муяс вылын тайö отас медшöр нянь – öзима рудзöг да шобдi, а сiдзжö сакара свеклö – торъя нин лёсс куйлан отын. Сора вöръяс отын ыджыд ылдöсъяс вердан турунъяс улын, торъя нин бобöнянь да сёркниулов улын – тайö турунъяс да сёркниуловыс öдйö быдмöны шöрвыйö шоныд да васöд климатын. Яблöк, груша, слива, вишня пуяс паськыда вöдитсьöны садъясын; тайö от рытыв юкöнас бура артмö винатусь.

Джуджыд кыръясын Рытыввыв Европаын улiас быдмöны сора вöръяс, вылынджык – лыска вöръяс, нöшта вылынджык вольсасьöны джуджыд кырвыв видзьяс да кустаинъяс, кöнi пöртмасьöны Альпвывса розаяслöн (рододендрон) мича дзоридзьяс; пырся лымъяс дорын кыртъяс эжсьöмаöсь сöмын нитшъясöн да ройясöн – сiдз жö, кыдзи ылi войвылын. Войвылын, Йиа океан вадор му вылын, куйлöны тундраяс, но найö босьтöны Европаын неыджыд места.

Европа асыв-лунвылын, кöнi усьö войвылын дорысь енэжваыс этшаджык, а пакталöмыс тöдчымöн ёнджык, паськыда вольсассьöны туруна шыльыдiнъяс – степьяс. Степьясын гожöм овлö пöсь, дженьыдик зэръясöн да тöлысьöн да дырджык нюжалысь кос жаръясöн. Овлöны вояс, кор степьясын гожöмбыдöн оз усьлы зэр войт, и сэки косьмöны кöдзаяс. Тöв степьясын кöдзыд, но этша лымъя; мытшöд паныдавтöг пöльтысь тöвъяс нöбöдöны лымсö вывтасджык инъяссьыс да пуктöны увтас местаясö, торъя нин нюкöсъясö да сёнъясö, кöнi асчужöмöн быдмöны яблöк пуяс сорöн тыпу вöръяс.

Тулысын лымйыс öдйö сылö; нюкöсъясöд ызгöны-мунöны гудыр виж шоръяс. Степь öдйö вежöдö, турунъяс заводитöны öдйö быдмыны.

Эжа степьяс вылын, сэтшöм степьяс вылын, кодъясöс некор на эз гöрлыны, либö гöрлiсны важöн – во 15–20 сайын, – тулысын петö уна дзоридз: тюльпанъяс, кöкбöрдъяс, степвыв ирисъяс – гöрдъяс, вижъяс, кельыдлöзъяс. Но медшöр асбыдмысь турун сьöдмусина степьясын ковыль – шепта сикас, векньыдик тшöть кодь коръя (этшаджык пакталöм могысь), да кодi сетö кузь борда кöйдыс. Кор ковыльыс воас, эзысь кодь гöнъясыс сылöн вевттьöны мортöн вöрзьöдлытöм став степсö, тöла дырйи вöрöны гыясöн. Ковыльлöн да мукöд степвыв шептаяслöн вужъясыс кутчысьöны дзик му веркöс дорас, кытысь найö горша босьтöны васö дженьыдик зэр бöрын. Бобисяма быдмöгъяс жö, шуам, люцерна, вужнаныс пырöны пыдöджык, и сэнi вужъясас налöн быдмöны азот кыскан бактерияяса ёкмыльяс; тайö бактерияясыс босьтöны сынöдысь азот да озырмöдöны сiйöн мусö. Степвыв турун вужъяс да идзьяс сiсьмöмла и артмис уна нэм чöжöн вывтi бура шогман сьöдмусин.

Лунвывлань да торъя нин асыв-лунвывлань, Каспи саридзлань матысмигöн, степьяс лоöны косöсьджык да мусиныс наын медводзсö каштанрöмаöсь, а сэсся джынвыйö овтöминъясын лоö рудовгöрдöн да солакодьöн. Татшöм степьясын юрситурун да ковыль сорöн быдмö руд батöг; а сола мусин вылын – сьöд батöг. Коръясыс сылöн паськавлöны сöмын зэр бöрын, а сэтчöдз найö сэтшöма топöдчöны, пöшти оз тыдавны; медся кос тöлысьясын сьöд багöг дзикöдз шыбитлö корсö.

Гожöм шöр кежлö степь вижöдö да рудмö бусысла. Доналöм сынöд кайö енэжлань, артмöдö джуджыд гумыльгаяс; тöвъяс нöбöдöны куш степьяс вывтi шар кодь «ыбвуджан» быдмöгъяс, кодъяс чегöны вуж бердтiыс да гöгыльтчöны тöв ньылыд, разöдöны кöйдыс.

Медшöр нянь лунвылын да асыв-лунвылын – шобдi, а лунвылын нöшта и кукуруза. Не этша места босьтö сэнi сiдзжö шондiюр, сакара свеклö, фрукта пуяса садъяс да бахчаяс, кöнi вöдитöны арбуз да дыня.

Лунвыв Европаын тропикувса быдмöга вевттьöс – сэнi быдмöны пыр веж пуяс, шуам, выйпу, лавр, рожки пу, да пыр веж кустаинъяс: миртаяс, олеандръяс да мукöд. Тулысын найö дзоридзалöны, чöскыд дукаöсь, а гожöмын нярзьöны да тырöны бусöн. Асланыс кузь вужъяснаныс найö босьтöны васö мусин пыдi пöвстъясысь. Коръяс налöн чорыдöсь, топыд кышаöсь. Гожöмын найö видзöны быдмöгъясöс ёна косьмöмысь, а тулысын вермöны видзчысьны кокньыдик кöдзыдъясысь.

Медшöр нянь Лунвыв Европаын – öзима шобдi; сiйöс кöдзöны сэнi йирым-вöльгым тöлысьясын, тöвся зэръяс кежлö, а вундöны май-юнь тöлысьясын. Садъясын вöдитöны сэнi лунвывса фруктаяс: апельсинъяс, лимонъяс.

Быдмöгулов Европаын, кыдзи и климатыс, зэв озыр да быдпöлöс. Европаса войтыръяс тайöс инö-артö воштöмаöсь; найö чинтöмны асчужысь быдмöгъяслысь ыдждасö да вöдитöны муяс вылын да садъясын колан быдмöгъяс.