Меню
Войвыв Европаса канмуяс

  


Исландияса гейзер

Европаын ывлавыв, олысь йӧзыс да канмуяс вывті ёна торъялӧны. Тані торйӧдӧны некымын юкӧн: Войвыв, Рытыввыв, Лунвыв да Асыввыв. И быд тайӧ юкӧнлӧн эм ас торъялӧмъяс ывлавыв гӧгӧртасын, мортӧн вӧр-ва озырлунӧн вӧдитчӧмын, йӧз олӧмын да уджалӧмын. Сэсся видлалам тайӧс бурджыка.
Европалӧн войвыв юкӧнӧ пырӧны Скандинав кӧджын куйлысь канмуяс — Шведму да Норвегия, а сідзжӧ на дорӧ йитчысь Суоми. Войвыв Европа канму чукӧрӧ пырӧны сідзжӧ Исландия да Данму.
Ывлавыв. Войвыв Европа канмуяслы медся тӧдчана сійӧ, мый найӧ куйлӧны саридз дорын. Саридз матыслунысла тані аслыспӧлӧс климат, а саридз дорса олысьяслӧн аслыссикас овмӧс. Тані налӧн унджык карыс дай юркаръясныс. Торъя нин тӧдчана, мый Исландия, Данму да Норвегия бердын саридзьясыс тӧвнас оз кынмывны.


Стокгольм - Швециялӧн юркар

Суоми дорын Балтика саридзлӧн куръяяс тӧвнас вевттьыссьӧны йиӧн.
Скандинав кӧджлӧн вадор визьыс лунвылын да рытыввылын ёна вундалӧма фьордъясӧн. Тайӧ векни, пыді да чукыльӧсь саридз куръяяс, найӧс дорӧсалӧны крут, уналаті дзик зӧм кыркӧтшъяс. Фьордъяс лӧсялӧны саридз вывті ветлӧм вылӧ.
Войвыв Европаса рельефыс кыпӧдыштӧма. Скандинав гӧраяс куйлӧны Скандинав кӧджын. Суоми подулас куйлӧ важся платформа. Сійӧс артмӧдысь кристалла из сикасъяс — гранитъяс да гнейсъяс — петӧны веркӧсӧ. Аслас рельефӧн торъялӧ Исландия ді, «биа-йиа» канму, кыдзи сійӧс нимтӧны, — му кышлӧн томджык юкӧн, кӧні уна на ловъя вулкан да гейзер. Исландияса шыльыдінъяс да гӧраяс артмӧмаӧсь вулкан помысь. Ӧнія кадӧ Му шарын тайӧ медся тшӧкыда ыльӧбтылысь вулканъяса регион. Тшӧкыда ыльгывлӧмӧн торйӧн нин нималӧ Гекла вулкан.
Скандинав кӧдж Суомикӧд ӧттшӧтш географъяс тшӧкыда нимтӧны Фенноскандияӧн. Сы рельеф вылӧ ёна тӧдчис важся йизьылӧм, коді помасьӧма тані матӧ 10 сюрс во сайын. Климат кӧдзалӧм вӧсна гырысь йи массаяс вевттьӧмаӧсь Фенноскандияӧс. Мунысь йи шыльӧдӧма веркӧссӧ, артмӧдӧма йивывса пуктӧмъяс. Татшӧм рельефсӧ нимтӧны моренаясӧн.
Важся из сикасъясӧн йитчӧмаӧсь кӧрт рудаа, ыргӧна, свинеча озыр куйлӧдъяс. Эм уна стрӧитчан материал, торйӧн кӧ, гранит. А Войвыв саридзын аддзӧма мусира да биаруа озыр куйлӧдъяс.
Видзӧдлӧй климат вӧньяс карта вылӧ. Войвыв Европаса канмуяс куйлӧны кызвынсӧ шӧркодь вӧньлӧн войвыв джынйын. Сӧмын ылі войвылыс пырӧ субарктикаӧ. Но климатыс абу вывті чорыд, сійӧ небзьӧ


Норвегияса грезд

Атлантика океанса да Войвыв океан рытыв-лунвыв юкӧнса ва массаяслӧн тӧдчӧмысла. Сэк жӧ Скандинав кӧдж пӧлӧн мунӧ шоныд Войвыв


Данмуын ӧти карса улич

Атлантикаса визув — Гольфстрим. Торйӧн нин петкӧдчӧ шоныд визувлӧн тӧдчӧмыс Норвегия рытыввылын да Шведму рытыв-лунвылын. Тані небыд тӧв да ыркыд гожӧм. Атлантикасянь улис тӧвъяс вайӧны букыш поводдя да уна зэр. Кӧджлӧн пытшкӧсса юкӧнъясас да Атлантика океансянь ылынджык куйлысь Суоми муын тӧвъясыс кӧдзыдӧсь, лымъя вевттьӧдыс зумыдджык.
Васӧд климат да вывтас рельеф вӧсна юясыс Войвыв Европаын дженьыдӧсь, но уна вааӧсь, коськаӧсь да борганаӧсь. Юяс, торйӧн кӧ Норвегияын да Шведмуын, озырӧсь ва энергияӧн. Визула да коськъяса юяс вылын лэптӧма уна ГЭС.
Лыдтӧм-тшӧттӧм ыджыд да ичӧт тыяс чужӧмаӧсь кыссян йиӧн артмӧдӧм гӧпъясын. Тыяслӧн уналун — Суоми да Шведму ывлавывлӧн тӧдчана аслыспӧлӧслун.
Фенноскандия — вӧра регион. Джынсьыс унджык му веркӧссӧ вевттьӧма сук пожӧма да козъя вӧръясӧн, сэтчӧс пуясыс лыддьысьӧны зэв донаӧн. Уналаті вӧрыс нюрсялӧма.
Финнъяс нимтӧны ассьыныс канмусӧ Суомиӧн — «нюра канму».
Канмуясын олысь йӧз. Войвыв Европа овмӧдӧма гежӧдакодь. Тані олӧны шведъяс, норвегъяс, данъяс; асыввылын — суомияс. Медунаӧн овмӧдчӧмаӧсь морт олӧм вылӧ лӧсялана инъясӧ, тайӧ регионлӧн лунвыв юкӧныс да саридз вадоръяс.
Войвыв Европа канмуясын ывлавыв гӧгӧртас абуджык туяна муын уджалӧм вылӧ. Сӧмын Данмуын веркӧсыс увтаса, тані небыд, васӧд климат да чужтан вына мусинъяс.


Сайма ты Суоми муын

Войвыв Европаса канмуяс торъялӧны асланыс индустрияӧн. Канмуясын олысь йӧзлӧн уджъясыс ёнджыка йитчӧмаӧсь саридзкӧд да мупытшса озырлунъяскӧд. Исландия да Норвегия олӧны чери кыйӧм помысь. Уна норвег кужӧмӧн ветлӧ саридз вывті, налысь карабъястӧ аддзан ставкодь саридз-океанысь, найӧ новлӧдлӧны грузъяс, кыйӧны чери. Норвегияын чужлӧмны войвыв обласьтъяссӧ туялысьяс: мир пасьтала нималана Р. Амундсен да Ф. Нансен, миян кадся повтӧг саридзвыв ветлысь Тур Хейердал. Войвыв Европа канмуясын стрӧитӧны быдсикас карабъяс — мусир новлӧдлӧм могысь вынйӧра танкеръяс, йи жуглан суднояс, буксиръяс.
Шведму да Суоми, вӧръясӧн медся озырӧсь да, петкӧдӧны мукӧд канмуясӧ вӧр, кабала да мукӧд пу вӧчасторъяс.
Швецияын сӧвмӧдӧны кӧрт руда куйланінъяс, Норвегияын Войвыв саридз пыдӧсысь перйӧны мусир да биару.
Сиктса олысьяс медсясӧ вӧдитӧны скӧт, талы отсалӧ небыд, васӧд климат, кӧні бура быдмӧ турун.
Европаса мукӧд канмуясын серти, Войвыв Европаын вӧр-васӧ йӧзыс абуджык торкӧмаӧсь, торйӧн кӧ, войвывсьыс да гӧраясысь. Ывлавыв комплексъяс видзӧм могысь лӧсьӧдсьӧны войтыр паркъяс, тшӧкыдджыка войвыв районъясын, полюс кытш сайын.

Источник: 
2007 : География материков и океанов. 7 класс / В. А. Коринская, И. В. Душина, В. А. Щенев

Результат теста

Правильных ответов из
ЗАКРЫТЬ