Польша, Чехму, Словакму, Мадьярму, Румыния, а сідзжӧ Балкан кӧджса ӧткымын канму пырӧны Асыввыв Европаӧ.

Тайӧ паськыдкодь мутасыс нюжӧдчӧ Балтика саридзсянь войвылын Мушӧр да Сьӧд саридзьясӧдз лунвылын и асыв-лунвылын, ӧтласа кузьтаыс 1500 км гӧгӧр. Став канмуыслӧн, Чех, Словак да Мадьяр муясысь ӧтдор, эм саридз дорӧ петан туй.

Ывлавыв гӧгӧртасъяс серти Асыввыв Европаса канмуяслысь пасьтасӧ сёрнитчӧмаӧсь юкны кык пельӧ. Войвылын куйлӧны Польша, Чехму, Словакму да Мадьярму, лунвылын — Румыния, Болгария, Албания да вӧвлӧм Югославияса канмуяс. Найӧ торъялӧны и рельеф, и климат серти.

Польша, Чехму, Словакму, Мадьярму. Тайӧ канмуясыс, Чех да Словакмуысь ӧтдор, медсясӧ шыльыд веркӧсаӧсь. Увтасінъясыс Балтика вадорсянь лунвывланьын абу джуджыдӧсь да кайӧны сӧмын 50-200 м вылӧ. Найӧс тэчӧма неджӧг излӧн кызсьыс-кыз слӧйӧн. Важся кыссян йи кольӧма морена мыльк лёдзьяс. Мадьяр муыс сідзжӧ куйлӧ паськыд увтасінын Дунай юлӧн шӧр визув пӧлӧн. Сійӧ артмӧма му кыш лайколын. Миллионъяс во сайын тані больӧдчӧмаӧсь саридз гыяс.

Чех да Словак муяс гӧраясаӧсь. Рытыввылын тайӧ слудаясыс ёна пазалӧмаӧсь да, видзӧдны кӧ, Немечмуса шӧр джудждаа гӧраяс кодьӧсь, оз кыптыны 1500 метрысь вылӧджык. Рытыввывланьджык заводитчӧ Карпат гӧраяслӧн мегыр, арлыд серти сійӧ томджык да ёна джуджыдджык. Но и тайӧ неджӧг изъясӧн тэчӧм гӧраясыс алькӧс пӧкатъяса, гӧгрӧскодь йывъяса. Кристалл из сикасъяслӧн петанінын гӧраясыс ёсь йылаӧсь, зӧм кыръясаӧсь.

Климатыс став тайӧ канмуас континентвывсакодь. Гожся температураяс содӧны кыдз рытыввывсянь асыввылӧ, сідз и войвывсянь лунвылӧ. Мадьяр муын шыльыдінъясас да гӧраяслӧн бура шоналӧм лунвыв пӧкатъясас кисьмӧ весиг виноград. Енэжва быдлаын усьӧ этшаджык материк рытыввылын серти, та вылӧ

видзӧдтӧг Польша  войвылын, кӧні мупытшса ваяс матыстчӧны веркӧслань, муяссӧ колӧ косьтыны. Мадьяр муын жӧ гожӧмнас лоӧ быть киськавны муяс, садъяс, град йӧръяс. Тӧвнас ёнмӧны кӧдзыдъяс, лымйыс куйлӧ 2-3 тӧлысь чӧж.

Гӧраясын климатыс ыркыдджык да ёна васӧдджык, та вӧсна тані бура быдмӧны вӧръяс, босьтӧ панассӧ уна ю — Эльба, Одер, Висла. Суйӧрсайса Европаын медкузь ю — Дунай — йитӧ Словак да Мадьяр муяс Сьӧд саридзкӧд.

Вӧрыс тайӧ территорияас колис этша. Пӧшти ставнас гӧрӧма сьӧд муа мадьяр степ, кодӧс нимтӧны пуштаӧн. Польша асыв-войвылын, кӧні колялӧмаӧсь на сора вӧръяс, куйлӧ зубръясӧн нималана Бела Вежаса войтыр парк.

Йӧз. Тайӧ канмуясас территориясӧ буракодь овмӧдӧма. Джынсьыс унджык йӧзыс олӧны каръясын. На пӧвстысь медгырысьяс — юркаръяс. Быд карлӧн эм мыйкӧ аслыспӧлӧс, ас «чужӧм». Чехъяс, шуам, ассьыныс юркарсӧ нимтӧны Злата Прага, радейтӧны да нимкодясьӧны сійӧн да. Прагаыд Европаса медмича каръяс пӧвстын. Важ кадся дворечьяс да башняяс, уна лыда важся памятникъяс, Влтава ю вомӧн посъяс сетӧны карлы мӧд пӧв вӧчны позьтӧм ӧблик.

Польша, Чехму да Словакму — славяна олысьяса канмуяс. Мадьяръяслӧн важайясыс (найӧ асьнысӧ нимтӧны мадьяръясӧн) коркӧ овлӧмаӧсь Урал сайын. Сюрс во сайясын ӧткымын мадьяр котыр эновтӧмны чужан инъяссӧ и вочасӧн вужъясьӧмны шӧр Дунай пӧлӧн.

Польша, Чех, Словак да Мадьяр муяс озырӧсь мупытшса перъянторъясӧн, торйӧн нин сьӧд да сьӧдовгӧрд из шомӧн. Шомнас кыдзи ломтаснас вӧдитчӧны электростанцияяс. Шомысь ӧтдор Польшаын эм ыргӧн, Венгрияын — бокситъяс, кодъяс колӧны лемень кисьтан индустриялы. Леменьысь вӧчӧны машинаяслы — автомобильяслы, самолётъяслы — быдсикас юкӧнъяс, сійӧн вӧдитчӧны сідзжӧ стрӧитчӧмын.

Бура сӧвмӧма видз-му овмӧс, но йӧзыс тані уджалӧны промышленносьтын дорысь этшаджык. Польшаын медшӧр культураяс — сю, зӧр, картупель. Паськыд муяс пӧскӧтинаяс улын. Гортса пемӧсъясысь кызыс мӧсъяс да порсьяс. Чех, Словак да Мадьяр муясын, кӧні климатыс шоныдджык, быдтӧны шобді да сакар свеклӧ. Мадьяр муыс сідзжӧ нималӧ фруктыа садъясӧн, виноград быдтанінъясӧн. Фрукты, град выв пуктасъяс, а сідзжӧ наысь консервъяс нуӧны уна мукӧд канмуӧ.

Румыния, Болгария, Албан му да вӧвлӧм Югославияса канмуяс сідзжӧ пырӧны Асыввыв Европаӧ. Найӧ куйлӧны (Румынияысь ӧтдор) Балкан кӧджын.

Ывлавыв. Тайӧ канмуясса ывлавывлыс торъялӧ аслас унасикаслуннас. Тані паныдасьлӧны быдсикас ывлавыв комплексъяс — альпвыв видзьяс, кос степъяс да вӧръясӧн вевттьӧм гӧравыв массивъяс. Мушӧр саридз вадорын — субтропикса быдмӧгулов. Рельефыс медсясӧ гӧраяса. Гӧра мусюръяс нюжӧдчӧны Мушӧр саридз пӧлӧн. Сылӧн вадоръяссӧ ёна вундалӧма. Румыния мутасті мегырвидзӧны Карпатъяс. Найӧ вуджӧны Войвыв Болгарияса гӧраясӧ, кодъяс нюжӧдчӧны рытыввывсянь асыввылӧ. Гӧраяс артмӧм тані эз на помась, та вӧсна абу гежӧдӧсь мувӧрӧмъяс.

Дунай кывтыдын да сы вожъяс пӧлӧн куйлӧны видз-му овмӧслы лӧсялан увтасінъяс да мылькъя шыльыдінъяс.

Тайӧ канмуясса климатыс уна пӧлӧс. Мушӧр саридз вадорын климатыс мушӧрсаридздорса. Мукӧдлаын континентвывсакодь климат. Гожӧмыс жар, сора тӧлысся +23...+25°С шӧр температураа. Тӧлыс дженьыд да шоныдкодь. Лымйыс усьӧ медсясӧ гӧраясын. Саридзьяссянь ылыстчӧмӧн климатыс лоӧ косджык. Енэжваыс усьӧ 600-650 мм гӧгӧр, а Дунай кывтыдын тайӧ лыдыс чинӧ 300-400 мм-ӧдз, абу гежӧдӧсь тані и косдыръяс.

Медыджыд ю — Дунай. Сы вывті кывтӧны-катӧны карабъяс. Юяс визувтӧны гӧраяссяньджык. Та вӧсна найӧ тэрыб визулаӧсь, мый сетӧ позянлун паськыда вӧдитчыны тайӧ юясӧн ва электростанцияяс лэптігӧн. На пиысь медгырысьыс — «Кӧрт дзиръя» — лэптӧма Дунай вомын. Тайӧ ГЭС-лы вынйӧра турбинаяс вӧчӧма Роч муын.

Мушӧр саридз вадорын ас быдмӧгуловыс пӧшти эз коль. Культура быдмӧгъяс пӧвстын медся уна лимон да апельсин пуяс, виноград кустъяс, оливки пуктасъяс. Дунай кывтыдса увтасінын куйлӧ чужтан вына сьӧд мусинъяса сьтеп. Сійӧс пӧшти ставнас гӧрӧма. Гӧраясын кольӧмаӧсь на вӧръяс, кызвыйӧ тупу сора букъяс. Вылынджык — козъя да ньыв пуа вӧръяс. Гӧравыв видзьясын рӧдмӧдӧны ыжъясӧс.

Йӧз. Асыввыв Европаын олӧны уна сикас йӧз. Став канмуын, Болгарияын кындзи, медъёна овмӧдӧма сикт. Шыльыдінъяс да Мушӧр саридз дор шогманаӧсь видз-му овмӧс вылӧ.

Гӧраяс озырӧсь рудаясӧн. Торйӧн тӧдчанаӧсь цинкӧн, свинечӧн да эзысьӧн тыра дона полиметалл рудаяслӧн куйлӧдъяс. Ыджыдӧськодь никель да хромит рудаяса, ыргӧна куйлӧдъяс. Карпатводзвывса лайколын, Румынияын, эмӧсь мусир да биару.

Индустрия юкӧнъяс пиысь сӧвмӧмаджык машина вӧчӧм, тані лэдзӧны автомобильяс, тракторъяс, видз-му овмӧслы машинаяс, мупытшса озырлун перйигӧн уджӧданторъяс.

Сиктса олысьяслӧн медшӧр удж — быдмӧг вӧдитӧм. Паськыд муяс шобді да кукуруза, а сідзжӧ сакара свеклӧ да подсолнечник улынӧсь. Петкӧдчисны выль культураяс — рис, хлопчатник, соя — ас пытшкын уна едждӧг кутысь боби быдмӧг.

Румынияын, Болгарияын, кыдз и Мадьяр муын, уна яблӧга, сливаа, персика сад да виноградник. Быдлаын быдтӧны быдсикас град выв пуктасъяс — помидор, ӧгурчи, юмов гормӧг. Град выв пуктастӧг тайӧ канмуясын оз овлы пӧшти ни ӧти сёян. Фруктъясысь да град выв пуктасъясысь вӧчӧны прӧдуктъяс уна лыда уджаинын.

Сӧвмӧма ыж видзӧм. Татчӧ олысьяс окотапырысь сёйлӧны ыж йӧлысь сыр (брынза).

Югыдлӧз саридз, зэв мича гӧраяс, шоныд климат, история памятникъяс кыскӧны татчӧ уна туристӧс. Туризм да курорт удж вайӧны уна сьӧм.

Ӧнія кадӧ Асыввыв Европаса канмуяс уналаті вежӧны ассьыныс овмӧс да сыӧн веськӧдлан ног.