Лунвыв Европаса канмуяс куйлӧны гырысь кӧджъяс вылын — Пиренея, Балкана, Аппенина, кодъяс пыдӧ пырӧны Мушӧр саридзӧ. Европалӧн тайӧ юкӧнса медгырысь канмуяс — Италия, Испания, Португал да Эллада. На кындзи, Лунвыв Европаын куйлӧ некымын дзоляник  канму, найӧ мирын медся ичӧтӧсь.
Ывлавылыс дай войтыр овмӧсыс Лунвыв Европаса канмуясын унаторйӧн ӧткодь.
Италия — мирса медваж канмуяс пӧвстын, сійӧ торъялӧ озыр историяӧн да дзик мушӧрсаридзвывса ывлавылӧн. Италияыс Аппенина кӧджынджык куйлӧ, но сы мутасын лоӧны тшӧтш Мушӧр саридзса гырысь діяс — Сицилия да Сардиния, а  войвылас — орчча материк юкӧн.
Канму пасьтала пӧшти быдлаті нюжалӧны гӧраяс. Войвылас зымвидзӧ Италияса, да и Европаса, медся ыджыд гӧра тэчас — Альпъяс. Татчӧс гӧра йывъясыс войвыв вежтасӧдыс кыпалӧны пӧшти 5 сюрс метрӧдз (Монблан йылыс — 4807 м). Му кышыслӧн тайӧ том чукыраиныс артмӧма литосфера плитаяс йитвежын. Сійӧ лӧсялӧ Европаа-Азияа сейсмозонакӧд. Тані овлӧны мувӧрӧмъяс да вулканасьӧмъяс. Вулканъясысь медся нималана — Везувий. Сицилия ді вылын эм Этна вулкан. Торйӧн нин тшӧкыда муыс вӧрлывлӧ Шӧр да Лунвыв Италияын.
Аппенинъяс джуджда сертиыс Альпъясысь лажмыдджыкӧсь и оз кыпавны саридз веркӧссянь 3000 метрысь вылӧ. На вылын оз куйлы векся лым. Аппенинъяссӧ тэчӧма извесьт да лыа изъясысь, мый лӧсялӧ му горсъяс да гротъяс артмӧмлы.
Увтасіныс Италияын этша, найӧ векньыд визьӧн нюжалӧны саридз вадор пӧлӧн. Медыджыдыс — Падана шыльыдін — куйлӧ По ю ковтысын. Канмулӧн тайӧ

медшӧр жытнича, тані вӧдитӧны фруктыа садъяс да виноградникъяс, кӧдзӧны нянь культураяс, пуктӧны сакара свеклӧ.
Италияын мупытшса озырлунъясыс абу уна, сӧмын ртуть руда да сир из тырмымӧн. Эмӧсь полиметалл рудаяслӧн неыджыд куйлӧдъяс. Но эм уна быдсикас стрӧитчан материал — мрамор, гранит, вулканса туф.
Канмулӧн войвывсянь лунвылӧ кузя нюжалӧм, войвывсянь джуджыд гӧраясӧн сайӧдӧм, шоныд да кынмывтӧм саридзлӧн матыслун тӧдчӧны татчӧс климатын. Мыйӧн лунвылӧджык вешъян, сійӧн шоныдджык сійӧ лоӧ.
Падана шыльыдінын климатыс шӧркодя шоныд, жар гожӧма, но тӧлыс кӧдзыд да руа.
Канмулӧн ыджыдджык юкӧнын вевтыртӧ мушӧрсаридздорса климат, кузь да жар гожӧма и шоныд да васӧд тӧла. Тӧвшӧрся шӧр температураыс 0 °С-ысь вылынджык. Тӧвнас тшӧкыда зэрласьӧ, енэжыс кымрасьлӧ. Лымъялӧ Аппенина кӧджын зэв гежӧда.
Альпъясса климатыс сэтшӧм, кутшӧм векджык овлӧ гӧраясын. Сійӧ сьӧрсьӧн-бӧрсьӧн вежсьӧ горувсянь гӧра йылӧдз, шӧркодь шоныдсянь кӧдзыдӧдз. Гӧраясын лымйыс оз сывлы некымын тӧлысьӧдз, а гӧра йывъяссӧ вевттьӧма нэмӧвӧйся лымйӧн. Альпъясын усьӧ медся уна енэжва, торйӧн кӧ рытыввылын, медджуджыд юкӧнас, 3000 мм-ӧдз. Енэжватӧ вайӧны улис рытыв тӧвъяс.
Италияса юяс унджыксӧ дженьыдӧсь, но зэв визулаӧсь. Европаса мукӧд юясысь найӧ торъялӧны тӧвся тулӧмӧн. Медкузь да медся уна ваа юыс — По. Сійӧ нуӧ сьӧрсьыс уна лыа да мукӧд поснитор, а Адриатика саридзӧ усигӧн артмӧдӧ дельта. Аппенина кӧджын медыджыд юыс — Тибр, код дорын сулалӧ канмулӧн Рим юркар.
Альпъясын абу этша коркӧ йи кыссигӧн артмӧм гырысь тыяс. Налӧн мича вадоръясӧ лӧсьӧдалӧмаӧсь мир пасьтала зэв нималана курортъяс.
Италияса мусинъяс туянаӧсь му вӧдитӧм, фрукты пуяс да виноградникъяс быдтӧм вылӧ.

Италия куйлӧ чорыд коръя век веж вӧръяс да кустарникъяс зонаын, но вӧрыс пӧшти абу кольӧма. Мыльк да гӧраув пӧкатъяссӧ вевттьӧны век веж кустарниклӧн да неыджыд пуяслӧн сук быдтасъяс. Шыльыдінса муӧн вӧдитчӧны видз-му овмӧсын быдтор кӧдзӧм могысь.
Быдмӧг да пемӧсулов видзӧм могысь Альпъяс да Аппенинъяс вылі юкӧнъясын лӧсьӧдӧма войтыр паркъяс. Италияын абу гежӧдӧсь йӧзыслы ыджыд лёк вайысь ойдлӧмъяс. Вадорын кыпӧдӧм уджаинъяс няйтчӧдӧны Мушӧр саридзсӧ.
Йӧз. Олысь лыд сертиыс суйӧрсайса Европаын Италия сетчӧ сӧмын Немечмулы. Медшӧр олысьыс — итальянояс, налӧн кывйыс пырӧ роман чукӧрӧ. Олысьяслӧн медыджыд суклуныс канму войвылын, кӧні эм уна кар, да Неаполь гӧгӧр. Гежӧдкодь олысьыс гӧраясын. Оз этша итальянеч ов да уджав Швейцармуын да Германияын. Олысьяслӧн джынсьыс унджык олӧ каръясын.
Италия — индустрияа канму. Медуна олысьыс уджалӧны фабрик-заводын. Сы вӧсна мый ас мупытшса озырлуныс абу тырмана, унджыклаын вӧдитчӧны вайӧм сырьеӧн. Канмуын лэдзӧны быдсикас машина, торйӧн кӧ автомобильяс вӧчӧм серти Италияыс медводдзаяс пӧвстын. Эм уна завод, кӧні мусирысь вӧчӧны ломтас да химия тӧваръяс — пластмасса, синтетика сі, наысь дӧраяс, шӧрт, лакъяс да краскаяс. Пӧшти став мусирсӧ вайӧны суйӧр сайысь, медсясӧ Рытыв-Лунвыв Азияысь да Войвыв Африкаысь. Уна промышленнӧй уджаин сулалӧ саридз дорын. Порта каръясын вӧчӧны ӧнія кадлы лӧсялан суднояс. Тӧдсаӧсь сідзжӧ италияса мотоциклъяс да мотороллеръяс. Италия — мотороллеръяслӧн чужанін.
Гожся вылын температураяс да шоныд, улис тӧвъяс лӧсялӧны быдсикас культура быдтӧм вылӧ. Нянь культураяс вермӧны вонас кыкысь воны, но кос гожӧм вӧсна уналаын ковмылӧ ки помысь кӧтӧдны мусӧ. Медшӧр нянь культура — шобді. Шобді пызьысь Италияын вӧчӧны ставлы тӧдса нэмӧвӧй сёянтор — макарон, кодлӧн сикасыс зэв уна. Падана шыльыдінса кӧтӧдӧм муясын паськыда вӧдитӧны рис да град выв пуктасъяс.
Италиясӧ нимтӧны Европаса «медшӧр садӧн», уна пӧлӧс фрукт тані быдмӧ да — яблӧг, груша, персик, абрикос, черешня, инжир. Канмулӧн лунвыв юкӧнын да медсясӧ Сицилияын быдлаын апельсин, мандарин, лимон да виноградник муяс. Маслинаяс ӧктӧм серти Италияысь водзын сӧмын Испания.
Зэв тшӧкыда овлысь шондіа лунъяс, мичаысь-мича вӧр-ва, шоныдсьыс-шоныд саридз, важ историясӧ уна казьтылантор кыскӧны Италияӧ мирса быдсикас канмуысь туристъясӧс. Пӧшти 3 сюрс нэмся Рим карын колисны миян эра заводитчигӧн на лэптӧм керкаяс да стрӧйба колясъяс. Карлысь юкӧнсӧ босьтӧ «дзоляндзи» Ватикан канму, кӧні пукалӧ католик вичкоса юралысь.