Асыввыв Африка куйлӧ Конго юсянь асыввылын да босьтӧ материклысь джуджыдджык юкӧнсӧ. Тані эмӧсь гырысь тыяс, континентса медджуджыд гӧра йыв, му кышын мирса медся ыджыд потӧминъяс, тані пансьӧ мушарса медкузь ю. Асыввыв Африкаын унджыклаас куйлӧны саваннаяс. Но рельефлӧн унапӧлӧслун вӧсна климатыс да быдмӧгуловыс сэн и тан ёна вежласьӧ. Вель ыджыд мутасъяс сетӧма ывла доръянінъяслы да войтыр паркъяслы. Та серти позьӧ гӧгӧрвоны, мый татчӧс йӧзыс ёна тӧждысьӧны вӧр-ва видзӧм вӧсна.

Эфиопия. Тайӧ канмулӧн ыджыдджык юкӧныс куйлӧ Эфиоп кыптӧдын. Тайӧ важся канму, коді формальнӧя кольлӧма асшӧраӧн весиг ыджыд колонизация кадӧ. Юркарыс – Аддис-Абеба кар. Канмуын олӧны некымын этносысь артмӧм эфиопъяс, кодъяс пиын вевтыртӧ амхара.
Сы вӧсна мый  Эфиоп кыптӧд куйлӧ потӧминъяс визьын, тані тшӧкыда овлӧны мувӧрӧмъяс. Гырысь вулкан конусъяс дасъясӧн кыпалӧны гӧра платояс весьтӧ. Кусӧм вулкан розьясыс киссян выйынӧсь да тыртӧма тыясӧн. Рытыв, лунвыв да торъя нин асыввывті кыптӧдсӧ дорӧсалӧма шлювдӧдъясӧн; видзӧднысӧ, сійӧ ясыда торйӧдӧма крут пӧкатъясӧн, кодъяс тшупӧдӧн-тшупӧдӧн лэччӧны сы гӧгӧрса шыльыдінлань. Каянныд кӧ платоса гӧра туйясті, тіян водзын воссяс шемӧсмӧдана серпас: гӧгӧр помтӧг нюжӧдчӧ  шыльыдін, коді тшӧктӧ вунӧдны, мый тэ сулалан гӧраясын.
Дзуг тэчаса рельеф вӧсна канмулӧн вӧр-ваыс зэв уна пӧлӧс. Тані эмӧсь бур васӧда инъяс, кодъяс озырӧсь быдпӧлӧс быдмӧг да быдсикас пемӧсуловӧн, а эмӧсь овтӧминъяс, кӧні зэрыс зэв шоча овлӧ.

Эфиоп кыптӧдын ясыда петкӧдчӧ вылна серти зонаасьӧм. 1700–1800 метра вылнаӧдз васӧд да жар поясын быдмӧны паськыд коръя пуяс да пальмаяс. Вӧрзьӧдлытӧм вӧръяс колисны сӧмын неыджыд мутасын. 1800 метраысь вылынджык лоӧ кӧдзыдджык да енэжваыс усьӧ этшаджык. Вӧр вежсьӧ саваннаясӧн, кодъяс, кыдз и мукӧдлаын Африка пасьтала, артмӧмаӧсь мортӧн вӧрсӧ кералӧм вӧсна.
Саваннаяс нюжӧдчӧны кӧнкӧ 2400 метр вылнаӧдз. Тайӧ медся шогмана ин морт олӧм да му уджалӧм вылӧ. Тані олӧ канму йӧзлӧн ыджыдджык пайыс да тані му вӧдитӧмлӧн медшӧр район. Эфиопия — шобді, сю, проса дона сикасъяслӧн, а сідзжӧ копейлӧн, чужанін. “Копей” кыв артмӧма Каффа интас нимсянь, сійӧ копей вӧчӧмлӧн медшӧр район. Канму ёна тӧждысьӧ копей вӧчӧм вӧсна, ӧд сійӧ лоӧ медшӧр петкӧданторйӧн.
Эфиоп кыптӧдса вылыс зонаын ыркыд, тшӧкыда овлӧны войся пужъялӧмъяс. Кыптӧдлӧн тайӧ юкӧныс торъя лӧсьыд скӧт видзӧм вылӧ. 
Пемӧсуловыс озыр да уна сикаса, кӧть и сюрліс мортӧн бырӧдӧм улӧ. Сійӧс видзӧм могысь Эфиопияын лӧсьӧдӧны войтыр паркъяс.

Эфиопия — видз-му овмӧса канму. Видз-му овмӧс культураяс пытшкын медшӧр ин босьтӧны няня быдтасъяс. Садъясын быдтӧны цитрусъяс, гранатъяс, бананъяс, а градъяс вылын — быд пӧлӧс град выв пуктас, уналаын вобыд рӧдмӧданаяс. Ыджыд роль канмуын ворсӧ копей быдтӧм да торйӧн нин  вӧдиттӧг быдмысь пуяс вылысь сійӧс чукӧртӧм. 
Видз-му овмӧскӧд ӧттшӧтш сӧвмӧма лудын йирсян пемӧс вӧдитӧм. Крестьяна кутӧны уна гырысь скӧт, вӧдитӧны лэбачьясӧс, порсьясӧс, кӧзаясӧс, мазіясӧс. Видз-му овмӧсын ыджыд лёк вайӧны тшӧкыда овлысь ёна косдыръяс, кор косьмӧны кӧдзаяс, кулалӧны скӧт да йӧзыс пондӧны тшыгъявны. 
Эфиопия озыр быдсикас мупытшса озырлунӧн (зарни, платина, марганеч да мукӧд), но му пытшкӧсыс туялӧма омӧля на. Канмуын торйӧн ёна сӧвмӧма текстиль да сёян-юанторъяс лэдзан уджаинъяс, кожа керӧм, эмӧсь металлургияса да индустрия мукӧд юкӧнса неыджыд заводъяс.