Ывлавыв гӧгӧртас да йӧз тэчас серти Африкаӧс позьӧ юкны нёль пельӧ: Войвыв, Рытыввыв да Шӧр, Асыввыв, Лунвыв.

Войвыв Африка нюжалӧ Мушӧр саридзсянь да босьтӧ Сахара овтӧминлысь ыджыдджык юкӧнсӧ. Ывлавыв гӧгӧртас серти тані позьӧ торйӧдны тропикувса войвыв да Сахара овтӧмин. Войвыв Африкаса пӧшти став олысьыс европеоид расааӧсь.

Войвыв Африкаса канмуяслысь ывлавыв да овмӧснысӧ петкӧдлам Алжир видлӧг вылын.

Алжир куйлӧ Африка рытыв-войвылын. Сійӧ пырӧ континентса гырысь сӧвман канмуяс пӧвстӧ, кодъяс мездысьӧмаӧсь колония ногӧн увтыртӧмысь. Канмулысь юркарсӧ тшӧтш нимтӧны Алжирӧн. Странаса вужвойтыр — арабъясысь да берберъясысь тэчӧм алжирсаяс.

Войвывсянь лунвылӧ кузя нюжӧдчӧма да, Алжирын торйӧдӧны Войвыв Алжир да Алжирса Сахара. Войвыв Алжирын век веж чорыд коръя вӧра-куста зона, кытчӧ войвыв юкӧннас пырӧны Атлас гӧраяс да орччӧн куйлысь вадорса шыльыдін. Тані бура шоныд да тырмымӧн васӧдлуныс. Сы вӧсна Войвыв Алжирлӧн тайӧ юкӧнас ывлавыв гӧгӧртасыс медся шогмана морт олӧмлы да видз-му овмӧслы.

Торъя топыда войтырыс овмӧдчӧма вадоръясӧ да гӧракост лайковъясӧ. Тані олӧ канмуса 90%-ысь унджык йӧз. Чужтан вына муяс вылын алжиречьяс быдтӧны тропикувса дона культураяс — виноград, цитрусъяс, выя быдмӧгъяс (оливки), фруктыа пуяс да мукӧд. Алжирын тропикувса нэмӧвӧй быдмӧгулов ёна омӧльтчӧма морт уджалӧмысь да кольӧма сӧмын крут гӧра пӧкатъясӧ. Важся кералӧминъясын быдмӧмаӧсь кустарникъяс да ляпкыд пуяс.

Атлас гӧраяс чуймӧдӧны асланыс мичлуннас. Мусюръясыс, выліӧ кыпалігмоз, помасьӧны ёсь йывъясӧн да зӧм кыръясӧн. Пыді сёртасъясӧн да син гажӧдан лайковъясӧн кырлалӧм гӧра массивыс вежласьӧ гӧра кост шыльыдінъяскӧд. Гӧраясын бура петкӧдчӧ вылна серти зонаасьӧм. Атлас гӧраяс лунвыв пӧкатын Мушӧр саридз бердса мутасыс вуджӧ Сахараӧ.

Канму ыджыдджык юкӧнын — Сахараса изъя да лыаа овтӧминъяс. Овтӧминыс босьтӧ территориясьыс 90% гӧгӧр. Тані алжирсаяс видзӧны скӧт, нуӧдӧны кӧялан да джынвыйӧ кӧялан оланног. Найӧ рӧдмӧдӧны ыжъясӧс, кӧзаӧс да верблюдӧс. Му вӧдитны Алжирса Сахараын позьӧ сӧмын оазисъясын, кӧні алжиречьяс быдтӧны финик пальмаяс, а налӧн паськыд туганъяс улын вотӧс вайысь пуяс да нянь культураяс. Алжирсаяслӧн майшӧгъяс пиысь ӧти — вешъялан лыаяскӧд тыш. Алжирыс зэв озыр мупытшса перъянторъясӧн. Канмуас ыджыд лыдын куйлӧны кӧрт руда, марганеч, фосфоритъяс да мукӧд мупытшса озырлун. Медшӧр озырлуныс — Сахараса неджӧг изъясысь аддзалӧм мусира да биаруа гырысь куйлӧдъяс. Найӧс вӧдитӧмкӧд йитӧдын неважъя овтӧминъясын артмӧмаӧсь ӧнія посёлокъяс, кӧні олӧны горняк-уджалысьяс да му пытшкӧс туялысьяс. Гырысь каръяс костын нюжӧдӧмаӧсь туйяс, лӧсьӧдӧны нефтепроводъяс, заводъяс, кӧні дасьтӧны мусирысь вӧчанторъяс, сывдӧны металлъяс да м.т. Асшӧр канмуӧн лоӧм бӧрын Алжир шедӧдіс ыджыд вермӧмъяс ас индустрия сӧвмӧмын.

Алжирса ывлавылыс ёна омӧльтчӧма мортлӧн овмӧсын уджалӧм понда, торйӧн кӧ колонизаторъяс ыджыдалӧм кадӧ. Канмуысь петкӧдӧмаӧсь фосфоритъяс, металлъяс, дона вӧр (пробка тупу). Алжирсаяс уна вын пуктӧны тропикувса зонаын вӧрса быдмӧгулов кыпӧдӧм-бурмӧдӧмӧ да канмулӧн овтӧмина юкӧнын вӧр полосаяс пуктӧмӧ. Лӧсьӧдӧма Алжирын «турунвиж вӧнь» проект, коді вомӧналас овтӧминсӧ Тунискӧд суйӧрсянь Марокко суйӧрӧдз. Кузьтаыс 1500 км гӧгӧр, пасьтаыс 10–12 км.