Быдмöгъясöн Америка озырджык мукöд му юкöнъяс серти. Овтöминъяс сэнi пöшти абуöсь, степьяс абу сэтшöм косöсь да абу сэтшöм гырысьöс, кыдзи Азияын. Джын веркöсысь унджык сэнi сьöд пемыд вöръяс улын. Сöмын тундраяс Америкаын сэтшöм жö гырысьöсь да гöльöсь, кыдзи Азияын.

Тундраяс куйлöны полюсдорса дiяс вылын да Йиа Вой саридз вадоръяс пöлöн; быдмöгъяс сэнi сэтшöмöсь жö, кутшöмöсь найö Важ му тундраясын: нитшъяс, ройяс, вотöса кустъяс да с. в.

Лунвывланьын тундраяссянь Войвыв Америкаын сулалöны сьöд пемыд вöръяс, Сибырса тайга кодьöсь, но унасикасаджыкöсь; сэнi быдмöны уна сэтшöм пуяс, кутшöмъяс абуöсь Важ му юкöнъясын. Сэнi лыддьыссьö, шуам, 40 быдкодь пожöм сикас, 80 тупу сикас да с. в. Важ муясын тайö сикасъясыс ёна этша. Уна пуяс быдмöны вывтi гырысьöсь — татшöмöсь ыджыдысь-ыджыд коз, джуджыдысь-джуджыд суспу Лöнь океан вадор муясын; Сьерра-Невада бокъясын быдмö джуджыдысь джуджыд быдмöг — секвойя, 140 м судтаöн. Мексика куръя вадорын быдмöны пыр веж пуяс да пальмаяс.

Кос местаясын Войвыв Америкаын куйлöны гырысь степъяс — прерияяс. Тулысын да гожöмын найö эжсьöны улис веж турунöн, косьмö сiйö сöмын гожöм помас либö арын да сэки прерияяс вижöдöны. Öнi унджык юкöнсö прерияяслысь гöралöны да няньöн кöдзöны. Мусиныс прерияясын сьöд и сэтшöм жö шогман, кыдз и сьöдмуа роч степъясын. Лыска да сора вöр полосаын муыс пöим сора.

Войвыв Америкаын эмöсь и овтöминъяс; найö куйлöны Кордильера мусюръяс костын, а лунвылын Лöнь океан вадорын, Калифорния кöджын, сэн, кöн вадор пöлöнтiыс мунö Калифорнияса кöдзыд визув да кöнi заводитчöны асыв-вой пассатъяс Лöнь океанлöн. Тайö овтöминъясас быдмö джуджыд, кустъяс кодь, полынь, а лунвылынджык, Мексикаса овтöминын — зэв гырысь кактусъяс да агаваяс. Кактусъяс видзöны васö асланыс кыз идзьясас, агаваяс — асланыс коръясас.

Став Шöрвыв Америкаыс да Лунвыв Америка джынйыс эжсьöмаöсь тропикдорса вöръясöн да саваннаясöн, кодъясöс шуöны льяноясöн, — Ориноко ю пöлöн. Став Амазонкаа увтас пасьтала, Атлантика океан вадоръяссянь Кордильера подувъясöдз, быдмöны тропикдорса вöръяс; тайö — вывтi паськыд, Рочувса Европа ыджда, пöшти ставыс дорвыв вöр. Пуясыс танi джуджыдджыкöсь весиг Малайя архипелаг вывса вöръясын дорысь. Найö быдмöны сэтшöм сука да сэтшöма гартчöмаöсь лианаясöн, мый ветлыны тайö вöръясöдыс позьö сöмын юяс кузя.

Косджыкинъясас Лунвыв Америкаын, шуам, Ориноко, шöрвыв Парана да Парагвай юяс пöлöн, куйлöны тропикдорса вöрсора степъяс — саваннаяс; зэра воö, гожöмын, найö эжсьöны джуджыд турунöн, тöвся кос дырйи косьмöны, сотчöны. Лунвывланьынджык степъясын — пампаясын быдмöны сэтшöм жö турунъяс, кыдзи Евразияса степъясын (шуам, ковыль). Пампаясын мусиныс мунö сьöдму вылö, войвылынджык, тропикдорса вöръясын, сьöдмуа мусиныс.

Америка лоö чужанiнöн уна тöдчана вöдитан быдмöгъяслы: картупель, кукуруза, табак, и пуяслы: каучук, хина, какао. Картупель паськалiс Лунвыв Америка платояс вылын; сэнi медводз кутiсны вöдитны сiйöс индеечьяс и сэтысь Европаö сiйöс петкöдiсны Америка восьтöм бöрын регыд. Öнi сiйöс вöдитöны мушар вылын пöшти став канмуясас.

Контрольнӧй юалӧмъяс. 1. Кутшӧм гӧраяс вылын Америкаын быдмӧны медся гырысь стрӧитчае вӧръяс мушар вылын? Кутшӧм сэні климатыс? 2. Кӧні Америкаын быдмӧны медся дона пу сикасъяс? 3. Кутшӧм районъяс Войвыв Америкаын да Лунвыв Америкаын медся лӧсялӧны видз-му овмӧслы?