Кыдзи Войвыв Америкаын, сiдз жö и Лунвыв Америкаын пöшти став тöдчанаджык юяс пансьöны Кордильераын да визувтöны паськыд шыльыдiнъясöд Атлантика океанö. Войвыв Америкаын медкузь юыс — Миссисипи, аслас Миссури, Огайо да мукöд вожъясöн; медшöр ю йыв пыддиыс кö сылысь лыддьыны Миссури, сэки Миссисипи — кузьта сертиыс медводдза ю мушар вылын (6800 км). Аслас гудыр ваöн Миссисипи нуö зэв уна нюйт да лыа; сы понда Мексика куръяö усянiнас Миссисипи вöчö зэв ыджыд дельта, кодi воысь-во водзöджык да водзöджык петö куръяас.

Уна ва нуö сiдзжö Вежа Лаврö ю; сiйö петö Америкаса Ыджыд тыясысь — Катыд тыысь, Гуронысь, Мичиганысь, Эриысь да Онтариоысь. Некöн му вылын абу чукöрмöма сы мында дуб ва, кыдзи танi. Катыд тылöн кузьтаыс 600 км-ысь унджык; сiйö нёль мындаöн ыджыдджык Ладога тыысь; тайö лоö дуб ваа медся ыджыд ты став мушар вылын. Эри да Онтарио тыяс костын эм зэв ыджыд борган — Ниагара.

Ниагара ю туй вылын паныдасьö 49 м судта тшупöд, тайö тшупöд вывсяньыс Ниагара усьö кык вожöн, на костын сулалö дi. Кырйыс, кытысянь усьö юыс, пыр öтарö буждö, пластъясыс кырöны, найöс нуö ва. Сы понда борганыс надзöник бöрыньтчö Эри тыланьö.

Войвыв пöкатöдз визувтысь юясысь медся гырысьöсь: Нельсон, петö Виннипег тыысь, да Макензи, петö куим тыысь — Атабаскиысь, Ыджыд Веръяысь да Ыджыд Ошкаысь. Тайö юясыс кöть и ыджыд вааöсь, но судноветлöм понда оз лöсявны, сы вöсна мый усьöны найö йиöн тырöм саридзьясö, да и асьныс дыр кежлö кынмылöны.

Рытыввылö, Лöнь океанö, визувтöны Юкон, Колумбия да Колорадо юяс.

Лунвыв Америкаын медся ыджыд ю — Амазонка. Кузьтанас сiйö сетчö Миссисипилы да Ниллы, но ыджыд ва серти — тайö медводдза ю му вылын. Сылöн 15 вож роч Волга либо украинаса Днепр кузяöсь. Вожъясыс сылöн — Мадейра, Рио-Негро да мукöд — пыжветланаöсь пöшти ю йывъясöдзыс.

Ачыс Амазонкаыс пыжветлана лоö океансянь Кордильера подулöдз; кывтыд помас сiйö зэв джуджыд да паськыд, мый вöсна саридзвывса паракодъяс кайöны сы кузя 1 сюрс км ю вомсяньыс вывлань.

Пасьтаыс Амазонкалöн кывтыдас 20-сянь 80 км-öдз, но саридзвыв суднояс мунöны сöмын öти вожöд (соскöд); мукöдлаас уна ляпкыдiнъяс. Саридз тулöм пырö Амазонкаö джуджыд гыöн (5 м судта), ёна бузгöмöн кайö ва паныдсö да ойдöдö алькöс вадоръяс. Тайö гыыс кайö Амазонка кузя 900 км сайöдз ю вомсяньыс.

Мукöд гырысьджык юяс Лунвыв Америкалöн — Ориноко да Парана Парагвай вожöн. Ю вомас сiйö шусьö Ла-Платаöн, и сэнi сэтчö усьö Уругвай ю.

Платояс вылын Кордильера мусюръяс костын, кыдзи Войвыв Америкаын, сiдз жö и Лунвыв Америкаын — паныдасьлöны тыяс, кодъясысь ваыс оз пет океанö, татшöмöсь: Войвыв Америкаын — Ыджыд Сола ты, Лунвыв Америкаын — Титикака.

Уджъяс карта вылын. Петкӧдлӧй, кӧні заводитчӧны медся тӧдчана юясыс Войвыв Америкалӧн да Лунвыв Америкалӧн. Кӧні торъя уна чукӧрмӧмаӧсь тыяс?

Контроль юалӧмъяс:

1. Мыйла сэтшӧм уна ты Войвыв Америкаын да мыйла сэтшӧм уна ва Ыджыд тыясын? 2. Мыйла Амазонка сэтшӧм уна ваа? 2. Мыйла сола тыяс медсясӧ Кордильера мусюръяс костын?