Войвыв Америкаса олысьяс пӧвстын унджыкӧн лоӧны Европаса быдсикас канмуысь, медсясӧ Ыджыд Бритмуысь, коркӧ локтӧм йӧзлӧн йылӧмыс. Тайӧ Ӧтувтчӧм Штатъясса американечьяс да англо-канадечьяс, найӧ сёрнитӧны англи кывйӧн. Канадаӧ вуджысь прансузъяслӧн потомокъяс сёрнитӧны прансуз кывйӧн.

Континентса вужвойтыр — индеечьяс да эскимосъяс. Найӧ овмӧдӧмаӧсь Войвыв Америкасӧ европеечьясӧн сійӧс восьтӧмӧдз на. Тайӧ войтыръяс пырӧны монголоид расалӧн америкаса вожӧ. Туялысьяс тӧдмалісны, мый индеечьяс да эскимосъяс — Евразияысь петӧм йӧз. 

Унджык лыдаӧсь индеечьяс (15 млн. гӧгӧр). «Америкаса индеечьяс» ним оз кут некутшӧм йитӧд Индиякӧд; тадзи лои историяӧ кольӧм сорсьӧм вӧсна, Колумбыс тай чайтӧма восьтӧм муяссӧ Индияӧн да. Европеечьяс вотӧдз индеечьяс вӧралӧмаӧсь, чери кыйӧмаӧсь, вотчӧмаӧсь. Племяяслӧн ыджыдджык юкӧныс олӧма Лунвыв Мексикаын (ацтекъяс, майяяс), кӧні найӧ лӧсьӧдӧмны вель сӧвмӧм овмӧса да культураа асшӧр канмуяс. Найӧ уджалӧмаӧсь му вылын — вӧдитӧмаӧсь кукуруза, томатъяс да Европаӧ бӧрынджык вайӧм мукӧд культура быдтас.

Европаысь колонизаторъяс воӧм бӧрын индеечьяслӧн судьбаыс тэчсис шуштӧма: найӧс виалӧмаӧсь, вӧтлывлӧмаӧсь бура чужтан муяс вылысь, найӧ кулалӧмны европеечьясӧн пыртӧм висьӧмъясысь.

XVII–XVIII нэмъясын Войвыв Америкаӧ плантацияяс вылын уджавны вӧлі вайӧма Африкаысь негръясӧс. Найӧс вузавлӧмаӧсь верлунӧ му кутысьяслы. Ӧні негръясыс олӧны кызвыннас каръясын.

Войвыв Америкаса йӧз лыдыс 406 млн. гӧгӧр морт. Налӧн паськалӧм вылӧ тӧдчӧ континент овмӧдан история да ывлавыв гӧгӧртас. Медъёна овмӧдӧма материклӧн лунвыв джынйыс. Войвыв Америкаса йӧзлӧн ыджыд топыдлуныс рытыввыв юкӧнас, кӧні вужъясьӧмаӧсь Европаса канмуясысь медводз вуджӧм йӧзыс. Войвыв Америкаса тайӧ юкӧнын сулалӧны медгырысь каръяс: Нью-Йорк, Бостон, Филадельфия, Монреаль да мукӧд.

Шочиника континентын овмӧдӧма тундраа да тайга вӧръяса овнысӧ туйтӧмджык войвыв мутасъяссӧ. Кос климата да вежласяна рельефа гӧраа инъяс сідзжӧ этша йӧзаӧсь. Степъяс зонаын, кӧні эм бура чужтан мусинъяс, уна шоныд да ва, олысьлӧн топыдлуныс тӧдчымӧн ыджыдджык.

Войвыв Америкаын куйлӧ мирса медся сӧвмӧм канму — Америкаса Ӧтувтчӧм Штатъяс. Налӧн территорияныс тэчӧма ӧта-мӧд дорсянь ылын сулалан куим юкӧнысь. На пиысь кыкыс материкынӧсь: медшӧр мутасыс да рытыв-войвыв помса Аляска. Лӧнь океанса шӧр юкӧнын куйлӧны Гавайи діяс. Таысь кындзи, Лӧнь океанын АӦШ-лӧн эм нӧшта мыйкӧ мында ді.

АӦШ медшӧр территориясянь войвылын куйлӧ мӧд гырысь канму — Канада, а лунвылын — Мексика. Шӧр Америкаын да Кариб саридзса діяс вылын — некымын неыджыд канму: Гватемала, Никарагуа, Коста-Рика, Панама, Ямайка да мукӧд. Куба ді вылын да сыкӧд орччӧн куйлан діяс вылын сулалӧ Кубаса Республика.