Аслас континент вылын Перу Республикаыс мутас ыджда сертиыс лоӧ коймӧдӧн. Перу — медваж цивилизацияяса канму, Лунвыв Америкаса археология музей кодь.

Канмуын ывлавылыс зэв уна сикаса да вель ёна торъялӧ. Лӧнь океансянь дзик неылыті нюжалӧны джуджыд Андъяс, чужтан вына лайковъяскӧд орччӧн зымвидзӧны лымъя гӧраяс, овтӧминъяс межаасьӧны Амазонияса помтӧм-дортӧм вӧръяскӧд. Ывлавыв гӧгӧртас серти канму юксьӧ куим пельӧ. Вадор мусӧ Перуын нимтӧны Костаӧн. Тайӧ саридзбердса шыльыдіныс нюжӧдчӧма векньыд (80-сянь 180 км-ӧдз) визьӧн океан пӧлӧн 1600 км вылӧ. Куйлӧ сійӧ тропикдорса овтӧмин зонаын. Костасӧ вундалӧны гӧраясысь визувтан юяс, кодъяс тырлӧны сӧмын зэригӧн, Андъясын лым да йи сылігӧн. Юяслӧн кос воргаясыс — быттьӧ аслыспӧлӧс туй везъяс, кодъяс мунӧны океанлань. Климатыс тані жар да зэв кос. Быдмӧгуловыс гӧль — кактусъяс, чорыд турун вутшъяс.

Йӧзыс олӧны юдорса оазисъясын. Киськалан муяс вылӧ лӧсьӧдӧма сакара тростника да хлопчатника плантацияяс.

Саридздорса овтӧмин сайын кузь стен моз зымвидзӧны Андъяс. Канму тайӧ юкӧнлы сетӧмаӧсь Сьерра ним. Гӧраяссӧ юклӧма торъя мусюръяс вылӧ ю ковтысъясӧн, джуджыд тшӧтшыдінъясӧн. Гӧраясын климат уна пӧлӧса. Рытыввыв мусюръяслы сюрӧ этша енэжва, а асыввывсаясыс ёна васӧдӧсь. Тшӧтшыдінъясын климатыс джуджыдгӧравывса. Сьерра асыв-лунвыв юкӧнын эм Титикака ты, аймара индееч кыв вылысь вуджӧдны кӧ, «озысь эрд», мый петкӧдлӧ ты ваыслысь аслыспӧлӧс рӧмсӧ. Ты дорас, бура чужтан вына муяс вылын, важъя кадсянь индеечьяс вӧдитӧны му. Буретш тані медводдзаясӧн босьтчӧмны быдтыны картупель.

Тшӧтшыдінъяссӧ вевттьӧма лудъясӧн, кодъяс шылькнитчӧмаӧсь пӧшти гӧравыв сывлытӧм лымъясӧдз. Сэні, кӧні енэжваыс усьӧ этшаджык, лудъяс вежсьӧны гӧравывса степъясӧн. Тайӧ лудъясыс да степъясыс — зэв бур йирсянінъяс сюра гырысь скӧтлы, мевйӧдӧм ламалы, ыжъяслы. Индеечьяс олӧны грездъясын. Налӧн неыджыд, изйысь тэчӧм керкаясныс му джоджаӧсь да туруна вевтаӧсь. Керка дор йӧрыс кытшалӧма из стенмӧн.

Гӧраяс озырӧсь рӧма металл рудаясӧн, медыджыд куйлӧдъясыс ыргӧн излӧн.

Канмулӧн асыввыв юкӧнын — Сельва, помтӧм-дортӧм вӧръяс, кодъяс пыр кыпыда визувтӧ Амазонка да сылӧн уна лыда вожъяс. Вӧръясын юясыс туйяс пыдди. Волысьӧм могысь вӧдитчӧны ӧти юсянь мӧдӧдз писькӧдӧм ордымъясӧн. Амазонка дорын сулалӧ порт да Сельвалӧн медшӧр кар — Икитос, кытчӧдз Атлантика океансянь юті кайлӧны саридзвывса карабъяс. Перуса сельваын овмӧс кыпӧдны сӧмын на босьтчӧны. Заптӧны вӧр, каучук, сир.

Йӧз. Перуын олӧны оз сӧмын испанечьяслӧн йылӧмыс. Испанияса кывйӧн сёрнитысь перусаясысь кындзи тані эм индееч вужъя кык войтыр — кечуа да аймара. Странаын кык каналан кыв — испанияса да кечуа. Испанеч йылӧмыс да метисъяс олӧны кызвыннас карын, а индеечьяс — сиктын да гӧраясын. Сельваын кольӧмаӧсь уна пӧлӧс кывъя «вӧрса индеечьяс».

Перу — важся индееч цивилизацияяса канму, налӧн шедӧдӧмторъяс чуймӧдӧны ӧнія мортӧс. Инкаясӧн ас канму лӧсьӧдӧмӧдз на тані вӧлі нин дас кымын важся цивилизация, кодъяс кад мысти бырӧмны-вошӧмны, а мый вӧсна — век на абу тӧдмалӧма.

Индеечьяслысь уна памятник важся Перу муын вӧлі жугӧдӧма испанечьясӧн канму асулалігӧн. Инкаяслӧн крамъяс да дворечьяс пыдди испанияса йӧз кыпӧдісны католик вичкояс, манастыръяс, дворечьяс. Но инкаяслысь ловвыв культурасӧ абу воштӧма. Сійӧ вуджӧма ныв-пиянныслы йӧзкост творчествоӧн, шыладӧн да

йӧктӧмъясӧн, паськӧмӧн да овмӧсӧн. Инкаяслӧн шылада культура пӧшти ставнас кольӧма кечуа-аймаралы. Миян кадӧ Сьерра каръясын нуӧдсьӧны уна рӧма шылад карнавалъяс. Абу бырӧма и важ паськӧмысь ӧткымын деталь. Кыдз и важ дырйи, киподтуя йӧз кыӧны ной дӧраяс, кодъясысь вӧчӧны топыд пончо — веськыд пельӧса дӧра торйысь юр вылӧ шӧрас розя дженьыд плащ. Тайӧ нэмӧвӧй паськӧмсӧ мичмӧдӧны дзуг геометрияа серӧн.

Овмӧс. Перу — ывлавывса ыджыд озырлуна канму. Рӧма металл рудаяс кындзи, канмуын эмӧсь мусир, фосфорит да мукӧд мупытшса озырлунлӧн куйлӧдъяс. Ыджыд вына юяс вермӧны сетны уна энергия. Гӧракост ковтысъяс нималӧны чужтан вын сетысь мусинъясӧн, а океанлӧн ваяс озырӧсь чериӧн. Но тайӧ ывлавыв озырлунӧн вӧдитчӧмсӧ унатор падмӧдӧ. Вадоръясын оз тырмы му кӧтӧдӧм вылӧ ва, а асыввыв юкӧнын васӧдыс вывті ыджыд, колӧ косьтыны мусӧ. Гӧраясын став шогмана муӧн вӧдитчӧны видз-му овмӧсын, но бӧрӧ кольччысь методъясӧн мусин вӧдитӧны да, сійӧ ӧдйӧ изгармӧ.

Канмуын олысь йӧзлӧн ыджыдджык юкӧныс уджалӧ видз-му овмӧсын, мупытшса озырлун перъян да чери кыян индустрияын. Бӧръя воясӧ страна пырис мирса медся «чериа» канмуяс пӧвстӧ. Океан дорын лэптӧма чери керӧм кузя гырысь заводъяс. Сӧвмӧ рӧма металлъяс сывдӧм. Каръясыс кызвынсӧ сулалӧны океан вадорын либӧ сысянь матын, та лыдын и канмулӧн Лима юркар.

Бӧръя кадӧ Перуын ыджыд вын пуктӧны канмулысь овмӧс сӧвмӧмӧ, торйӧн нин сійӧ районъясас, кӧні ывлавыв озырлуныс уна. Лӧсьӧдӧны проектъяс омӧля чужтан муяссӧ бурмӧдӧм могысь.