Канада — бура сӧвмӧм ыджыд канму. Континентвывса юкӧнысь кындзи, сы тэчасӧ пырӧны Канадаса Арктика архипелаглӧн уна лыда діяс.

1. Войвыв Америкалӧн кутшӧм юкӧнас куйлӧ Канада? Кутшӧм океанъясӧн сійӧ мыськавсьӧ? 2. Корсьӧй мусерпасысь Канадлысь юркар? 3. Канадаса ывлавылыс унаторйӧн ӧткодь миян канму ывлавывкӧд. Орччаӧдӧй Рочмуысь да Канадаысь климат вӧньяс да ывлавыв зонаяс.

Ывлавыв гӧгӧртас. Тайӧ ыджыд канмуас ывлавыв гӧгӧртасыс сэн и тан абу ӧткодя шогмӧ йӧз олӧм да овмӧс нуӧдӧм понда.

Канада войвылын тӧдчӧ Арктикаса кӧдзыд климат, татчӧс мутасыс озджык лӧсяв олӧм вылӧ. Сійӧ пӧшти абу овмӧдӧма мортӧн. Ляпкыд шыльыдінъясын паськӧдчӧмаӧсь арктикаса йиа овтӧминъяс да вӧртӧм тундраяс. (Мусерпасъяс да небӧгас гижӧм серти висьталӧй мыйӧн аслыспӧлӧсӧсь канму войвыв юкӧнас климатыс, быдмӧг да пемӧсуловыс).

Тані кызвыннас олӧны эскимосъяс. Найӧ кыйӧны чери, виӧны тюленьясӧс да мукӧд саридзвыв пемӧссӧ.

Мортлы олӧм вылӧ бурджыка лӧсялӧ лунвыв юкӧнса ывлавылыс. Тайӧ юкӧнас и бергалӧ Канадаын пӧшти став олӧмыс.

Лунвывланьын климатыс лоӧ шоныдджык да васӧдджык. Канада лунвылын (кутшӧм климат вӧньын сійӧ?) уна сюрс километр кузяла нюжалӧмаӧсь лыска вӧръяс. Видзӧднысӧ найӧ дзик миян войвыв парма кодьӧсь. Сэні быдмӧны америкаса коз, ниа, пожӧмъяс, кодъясысь артмӧ дона пу материал. Йӧзыс тані медсясӧ заптӧны вӧр да вӧчӧны сыысь быдпӧлӧстор. Лыска вӧръяс озырӧсь куа пемӧсъясӧн. Вӧръяс — канмулӧн озырлуныс. Канадаса вӧр да кабала нималӧны мир пасьтала.

Канада канму дӧрапас вылын серпасалӧма клён кор. Клёнъяс быдмӧны уналаын. Торйӧн яръюгыдӧсь арнас, клёнъяс сетӧны сора вӧръяслы аслыспӧлӧс ӧблик.

Бура чужтан сьӧд рӧма да прерияса канштан рӧма мусинъяс вылын быдтӧны шобді, зӧр, ид. Няньсӧ идралӧны уна, канадаса шобдіӧн тыра карабъяс мунӧны мирса уна канмуӧ. Канадаса фермаяс асланыс овмӧс стрӧйбаяс кытшын сулалӧны мӧда-мӧдсяньыс ылын. Кӧйдыс видзӧм могысь кыпӧдӧны элеваторъяс. Степса лудъяс вылын, кӧні быдмӧ сук турун, видзӧны мӧс да ыж стадаяс.

Канмулысь рытыввыв юкӧнсӧ босьтӧны Кордильера гӧраяс. Найӧ 6 км-ӧдз джудждаӧсь. Лымйӧн вевттьӧм гӧра йывъяссянь кыссьӧны йияс да сетӧны панассӧ бузгысь юяслы. Керӧс пӧкатъяссӧ вевттьӧма пемыд лыска вӧръясӧн.

Канада зэв озыр мупытшса перъянторъясӧн. Торйӧн нин уна тані никель да ыргӧна, цинк да кӧрта, дона металла (зарни да платина) рудаяс. Эмӧсь рудаясыс и радиоактив металлъясӧн. Туялӧма мусира да биаруа ыджыдкодь куйлӧдъяс. Унакодь сикас озырлун перйӧм кузя Канадаыс лоӧ мирын медводдзаӧн. Вӧвлытӧм ыджыдӧсь ваэнергия видзанінъяс. Юяс вылын кыпӧдӧма гырысь годроэлектростанцияяс, налӧн донтӧм энергияӧн паськыда вӧдитчӧны рӧма металлъяс сывдігӧн.

Канадаса заводъясын вӧчӧны быдсикас прӧдукция — автомобильяс да видз-му овмӧс машинаяс, реактив самолётъяс да океанса карабъяс. Унджык уджаиныс америкаса кӧзяева киын, тані вӧчӧмторъяс пиысь вель ыджыд юкӧнсӧ сідзжӧ мӧдӧдӧны АӦШ-ӧ. Атлантика да Лӧнь океанын континент бердса ваясныс озырӧсь чериӧн.

Йӧз. Канада — чуймӧдана канму: тані карса кӧть сиктса улич вылын позьӧ кывны быдпӧлӧс кывъя сёрни. И гӧгӧрвоана мыйла: кызвын олысьыс тай Европаса да Азияса уна канмуысь воӧм йӧз. Но кызвыннас тані олӧны англо-канадечьяс да франко-канадечьяс, сы вӧсна странаын кык каналан кыв — англи да прансуз. Вужвойтырыс — эскимосъяс да индеечьяс — абу унаӧнӧсь.

Пӧшти став йӧзыс олӧны канму лунвылын, АӦШ-кӧд суйӧр пӧлӧн, кытчӧ овмӧдчӧмаӧсь Европаысь вуджӧмаяс. Налы сюрӧма татысь олӧм вылӧ бур гӧгӧртас. Сійӧ жӧ кадӧ вӧраинъяссӧ овмӧдӧмаӧсь гежӧда. Канадаса йӧз пӧвстын нёльысь коймӧд пайыс олӧ карын, унджыкнас неыджыдъясын.

Ывлавывсӧ канмуын абу на лёка вежӧма морт ки помысь, но лунвылын, кӧні йӧзлӧн топыдлуныс ыджыд, эм уна кар да индустрияса уджаин, сійӧ кутіс омӧльтчыны. Медся аслыспӧлӧс ывлавыв комплексъяс видзӧм могысь гӧраясын да шыльыдінъясын лӧсьӧдӧма войтыр паркъяс. На пиысь медыджыдын (Вуд-Баффало) эмӧсь вӧрӧн и, степӧн и вевттьӧм муторъяс. Тані видзӧны-дӧзьӧритӧны гежӧдӧн лоӧм бизонӧс да ӧткымын мукӧд пемӧсъясӧс, шоча сюран лэбачьяслысь поздысянінъяс.

Удж. 1. Комплекс карта серти корсьӧй Канадаысь мупытшса озырлун куйланінъяс. Гӧгӧрвоӧдӧй, мыйла найӧ буретш сэні ли тані куйлӧны. 2. Канадаыс лыддьысьӧ медся уна этноса канмуяс пӧвстын. Мыйла тадзи? 3. Канадаысь кутшӧм войтыр паркъяссӧ пасйӧма комплекснӧй мусерпасӧ?