Войвыв океан. Тайӧ океаныс торъялӧ климатлӧн кӧдзыдлуннас, йияс уналуннас да ичӧт пыднанас. Олӧмыс тані орчча океанъяскӧд ваӧн да шоныдӧн вежласьӧм сайын.

Океанлӧн мувыв куйланін. Войвыв океан — Муын океанъясысь медічӧтыс. Сійӧ медся ляпкыд. Сійӧ куйлӧ Арктика шӧрын, коді босьтӧ став инсӧ Войвыв полюс гӧгӧр, кытчӧ пырӧ океан, материкъяслӧн вадоръяс, діяс да саридзса чукӧра діяс (архипелаг).
Океан йӧрышлысь ыджыд пайсӧ босьтӧны саридзьяс, унджыкыс на пиысь дорсаяс и сӧмын ӧтикыс пытшса. Океанын уна ді, кодъяс куйлӧны материкъяс дорын.

Океан туялӧм историяысь. Войвыв океансӧ туялӧм — тайӧ уна ӧткымын канмуса саридзвыв ветлысьяслӧн, ветлысь-мунысьяслӧн, туялысьяслӧн героическӧй подвигъяслӧн история. Важ кадъясӧ слаб пыжъясӧн ветлісны роч йӧз — поморъяс — путешествиеясӧ. Тӧвйисны Грумантын (Шпицбергенын), ветлісны Обь ю вомлань. Найӧ кыйлісны чери да мукӧд саридзвыв пемӧс да бура тӧдісны войвыв ваясын ветлан гӧгӧртасъяссӧ. Рочьяслысь ветлӧм йылысь тӧдӧмлунсӧ тӧд вылын кутӧмӧн, англичана да голландечьяс зілисны корсьны дженьыд туйяс Европасянь Асыввыв канмуясӧ (Китайӧ да Индияӧ). 16 нэм помся Виллем Баренцлӧн ветлӧм бӧрын вӧлі лӧсьӧдӧма океан рытыввыв юкӧнлысь мусерпассӧ.
Океанлысь вадоръяс туялӧмлы панассӧ пуктіс Ыджыд Войвыв экспедиция (1733-1743). Сыын участвуйтысьяс вӧчисны наука подвиг — мунісны да серпасалісны карта вылӧ Печора ю вомсянь Беринг висӧдз вадоръяссӧ.

Океанлӧн полюсбердса обласьтъяс йылысь медводдза юӧръяс вӧлі чукӧртӧма 19 нэм помын Ф. Нансенлӧн «Фрам» ветлан кадӧ да 20 нэм заводитчигӧн Г. Седовлӧн «Св. Фок» шхунаӧн полюс дорӧ ветлан кадӧ.

Океан вомӧн ӧти кадколастӧ мунӧмлӧн позянлун вӧлі эскӧдӧма 1932 воӧ «Сибиряков» ледокол экспедицияӧн. Тайӧ экспедицияӧ пырысьяс О. Ю. Шмидт веськӧдлӧм улын нуӧдісны пыдна да йи кызта мурталӧмъяс, видзӧдісны поводдя бӧрся.

Миян странаын вӧлі лӧсьӧдӧма тайӧ океансӧ выль туяланногъяс. 1937 воын мунысь йи вылын вӧлі лӧсьӧдӧма медводдза полюсдорса «Войвыв полюс» (ВП-1) станция. Нёль полярник И. Д. Папанин веськӧдлӧм улын, нуӧдісны йи вылын Войвыв полюссянь Гренландия саридзӧдз геройса мунӧм.

Океансӧ туялігӧн ӧні вӧдитчӧны самолётъясӧн, кодъяс пуксьӧны йи вылӧ да нуӧдӧны ӧтчыдысь видзӧдӧмъяс. Космосысь снимокъяс сетӧны океан весьтын атмосфера состояниеын вежсьӧмъяс, йияслӧн вешйӧмъяс йылысь юӧръяс. Став тайӧ туялӧмыс сетіс ыджыд материал Войвыв океан йылысь: климат, ловъя мир, тӧдчӧдӧма пыдӧс веркӧслӧн тэчас, велӧдӧма пыдӧсбердса визувъяс.

Йиа океанлӧн уна гусятор тӧдса нин, но унатор на лоӧ восьтыны локтан поколениеяслы, на лыдын, гашкӧ, лоанныд и ті.

Океанлӧн аслыспӧлӧслунъяс. Пыдӧс веркӧсыс сьӧкыд тэчаса. Океанлӧн шӧр юкӧныс вомӧналӧма гӧра мусюръясӧн да пыді потасъясӧн. Мусюръяс костын куйлӧны пыді васа лайковъяс да нёптовъяс. Океанлӧн торъялана аслыспӧлӧслун — ыджыд ляпкыдін, коді нюжалӧ океан пыдӧс пасьталӧн коймӧд пайысь унджык вылӧ.

Климатлӧн аслыспӧлӧслунъяс урчитчӧны океанлӧн полюсдорса инӧн. Сы весьтын вевтыртӧны арктикаса сынӧд массаяс. Гожӧмнас тшӧкыдӧсь сук руяс. Арктикаса сынӧд массаяс тӧдчымӧн шоныдджыкӧсь Антарктика весьтын артмысь сынӧд массаясысь. Талӧн помка — Йиа океан ваясын шоныд видзас, коді пыр содтыссьӧ Атлантика да мыйкӧ мында этшаджык Лӧнь океан ваяслӧн шоныдӧн. Тадз, абу чуймӧдана, Войвыв океан оз кӧдзӧд, а тӧдчана шонтӧ Войвыв мусярджынлысь паськыд косінлысь отсӧ, торъя нин тӧвся тӧлысьясӧ.

Рытыввыв да рытыв-лунвыв тӧвъяс тӧдчӧм улын Войвыв Атлантикаысь Йиа океанӧ пырӧ Войвыв-Атлантика визувса шоныд ваяслӧн зэв вына поток. Евразиялӧн вадоръяс пӧлӧн ваяс мунӧны рытыввывсянь асыввылӧ. Став океан вомӧн Беринг виссянь Гренландияӧдз ваясыс мунӧны бӧрланьӧ — асыввывсянь рытыввылӧ.

Тайӧ океанлӧн медтӧдчана аслыспӧлӧслун — йияслӧн эмлун. Налӧн артмӧм йитчӧма веркӧса ваяслӧн кӧдзыд температуракӧд да валӧн солалункӧд, кодъяс дубӧдчӧны материкъяссянь лэччысь уна ю ваясӧн.

Мукӧд океанӧ йилӧн мунӧмыс абу вермана. Та вӧсна уна вося йилӧн кызтаыс тані 2-4 метра и унджык. Тӧвъяс да визувъяс артмӧдӧны йияслысь мунӧмсӧ да топӧдӧмсӧ, торосъяслысь артмӧмсӧ.

Организмъяслӧн медшӧр массанас океанын лоӧны кӧдзыд ваын да весиг йияс вылын овны вермысь ватурунъяс. Ловъя мир озыр сӧмын атлантикабердса районын да материкбердса ляпкыдінын ю вомъяс дор. Тані артмӧ планктон, пыдӧсас олӧ ватурун, олӧ чери (треска, навага, палтус). Океанын олӧны китъяс, тюленьяс, моржъяс. Арктикаын олӧны еджыд ошъяс, чукӧръясӧн да берегъяс вылын олысь саридзвывса лэбачьяс. Став тайӧ «лэбач базарыс» вердсьӧ океанын.

Йи океанын торйӧдӧны кык ывлавыв зона. Лунвылын полюсдорса (арктика) зоналӧн вежтасыс ылӧсас лӧсялӧ континентвывса ляпкыдін дорышкӧд. Тайӧ океанлӧн медся пыді ваа да кӧдзыд юкӧныс вевттьӧма ветлысь йиясӧн. Гожӧмнас йи палакъяс вевттьысьӧны лым ваӧн. Тайӧ организмъяслы олӧм вылӧ абу шогмана зона.

Косін дорӧ сибалысь океан юкӧн куйлӧ субполярнӧй (субарктическӧй) зонаын. Кызвыннас тайӧ Йиа океанлӧн саридзьяс. Ывлавылыс тані абу сэтшӧм суров. Гожӧмнас берегдор ваясыс абу тупкӧма йиясӧн, ёна дубӧдӧма юясӧн. Атлантикаысь татчӧ пырысь шоныд ваяс лӧсьӧдӧны планктон сӧвмӧмлы гӧгӧртасъяс, кодъясӧн вердчӧ чери.

Океанын овмӧс сикасъяс. Войвыв океанлӧн зэв ыджыд тӧдчанлуныс канмуясын, кодъяслысь вадоръяссӧ сійӧ кытшалӧ. Океанын чорыд ывлавыв гӧгӧртасъяс сьӧктӧдӧны сыын мупытшса озырлун корсьӧмсӧ. Но туялӧма нин Кара да Баренц саридзьяслӧн ляпкыдінъясын, Аляска да Канада вадоръясын мусир да биару куйлӧдъяс.

Океанлӧн биология озырлуныс абу ыджыд. Атлантикабердса районын кыйӧны чери да судзӧдӧны ватурун, кыйӧны тюленьясӧс. Океанын китъяссӧ кыйӧмыс урчитӧма.

Войвыв саридзвывса туйсӧ тӧдмалӧмыс заводитчис сӧмын 20-ӧд нэмся 30-ӧд воясӧ. Войвыв саридзвывса туй (дженьдӧдӧмӧн ВСТ) — тайӧ Арктикаын суднояслы медшӧр ветлан туй, коді вель ёна дженьдӧдӧ ылнасӧ европаса да ылысрытыввывса портъяс костын. ВСТ ворсӧ тӧдчана роль Сибыр туялӧмын. Тайӧ туй кузяыс Сибырӧ нуӧны оборудованньӧ да сёян, петкӧдӧны вӧр да руда. Ветлӧмыс кыссьӧ 2-сянь 4 тӧлысьӧдз, а торъя инъясын ледоколъяс отсӧгӧн сылӧн кадколастыс нюжалӧ. ВСТ уджалӧм могысь миян странаын лӧсьӧдӧма торъя службаяс: полюсдорса авиация, вадоръясын да ветлысь йи палакъяс вылын метеорология станцияяс дзонь вез.

Войвыв океансӧ туялӧны йӧз, кодъясӧс нимтӧны «полярникъяс» кывйӧн. Полярникъяс лыдӧ пырӧмыс урчитчӧ оз сӧмын профессияӧн, но и уджалӧмлӧн география гӧгӧртасӧн. Йӧзлӧн эм вель вына техника, но та вылӧ видзӧдтӧг уджавны Йиа океанын сьӧкыд и ӧпаснӧ. Найӧс торйӧдӧ оз сӧмын збойлун да вынлун, дюжлун да уджачлун, но и бур киподтуй.