Став океанысь Атлантика босьтӧ медтӧдчана ин морт олӧмын. Артмӧма тайӧ историческӧя.

Океанлӧн мувыв куйланін. Кыдз и Лӧнь океан, Атлантика океан нюжӧдчӧма субарктика широтаяссянь Антарктидаӧдз, но пасьта сертиыс ичӧтджык. Сылӧн медпаськыд иныс шӧркодь широтъясын, экваторланьыс векнялӧ. Океанлӧн вадорса визьыс ёна юклӧма Войвыв мусярджынйын, а Лунвывсаын юклӧма слаба. Унджык діыс куйлӧ материкъяс дорын.

Океан туялӧм историяысь. Важся кадъяссянь морт заводитіс туявны Атлантика океансӧ. Сылӧн вадоръясын торъя кадколастъясӧ артмӧмаӧсь саридзвыв ветлан шӧринъяс Древней Грецияын, Карфагенын, Скандинавияын. Сылӧн ваяс кытшалісны легендарнӧй Атлантида, кодлӧн мувыв куйланін серти век вензьӧны туялысьяс.
Ыджыд география восьтӧмъяслӧн кадколастсянь Атлантика океан лоис Му вылын медтӧдчана ва туйӧн.
Атлантика ывлавыв ӧтувъя туялӧмъяс заводитчисны сӧмын 19 нэм помын. Англия экспедиция "Челленджер" караб вылын вӧчис пыднаяслысь медводдза муртасъяс, чукӧртіс тӧдмӧдъяс ва массалӧн аслунъяс йылысь, океанын органика мир йылысь. Торйӧн унатор океан йылысь вӧлі тӧдмалӧма Народъяскостса геофизикалы сиӧм во нуӧдігкостӧ (1957-1958). Ӧнія кадӧ 40 караба экспедицияяс уна странаысь водзӧ нуӧдӧны туялан уджъяс океанлӧн ва да пыдӧслӧн рельеф серти. Океанологъяс велӧдӧны океанлысь атмосферакӧд йитчӧм, Гольфстрим да мукӧд визувъяслысь гӧгӧртассӧ.

Океанлӧн аслыспӧлӧслунъяс. Литосфера плитаяслӧн теория серти Атлантика океан том на. Сылӧн пыдӧс веркӧсыс абу сьӧкыд, кыдз Лӧнь океанын. Пӧшти став Атлантика кузя меридиан сертиыс нюжӧдчӧма ыджыдсьыс-ыджыд мусюр. Ӧти инын сійӧ петӧ веркӧсас — тайӧ Исландия ді. Мусюрыс торйӧдӧ океансӧ кык пӧшти ӧткодь юкӧн вылӧ. Европалӧн да Войвыв Америкалӧн вадоръяскӧд орччӧн куйлӧны материкбердса ляпкыдінъяс. Атлантика океанлӧн климатыс ёна торъялана, сы вӧсна мый сійӧ куйлӧ уна климата поясын. Океанлӧн медпаськыд юкӧныс куйлӧ оз экватора поясын, кыдз Лӧнь океан, а тропик да шӧркодь широтаясын. Тайӧ широтаясын, сідз жӧ, кыдзи и Лӧнь океан весьтын, пӧльтӧны пассатъяс да рытыввыв тӧвъяс. Тӧвнас шӧркодь широтаын тшӧкыда овлӧны бушковъяс, Лунвыв мусярджынйын найӧ овлӧны волӧн быд сезонӧ. 

Климатлӧн аслыспӧлӧслуныс тӧдчӧ ваяслӧн аслунъяс вылӧ. Веркӧсса ваяслӧн температураыс тані улынджык Лӧнь да Индия океанъяс дорысь. Гӧгӧрвоӧдсьӧ тайӧ сійӧн, мый кӧдзыд ваяс да йияс, кодъяс петӧны Войвыв Йиа океанысь да Антарктикаысь, кӧдзӧдӧны Атлантика океанысь васӧ, а сідзжӧ ва массаяс сорласьӧм вӧсна. Ёна торъялӧ океанса сынӧдлӧн да валӧн шонтӧгыс. Та вӧсна Атлантика мукӧд юкӧнын артмӧны сук руяс.

Ваяслӧн солалуныс океанлӧн ӧткымын юкӧнын шӧркодьысь ыджыдджык, сы вӧсна мый пакталӧм васӧдлуныслӧн тӧдчана пайыс океанлӧн векньыдлун вӧсна вуджӧдсьӧ тӧвъясӧн мукӧд материкъяс вылӧ. 
Атлантикаын визувъясыс, Лӧнь да Индия океанъяс дорысь, веськӧдӧма абу широта серти, а пӧшти меридианъяс пӧлӧн. Талӧн помкаыс — океанлӧн войвывсянь лунвылӧ ыджыд кузяног куйлӧм да вадор визьлӧн мыгӧр (очертание). Атлантикаын визувъясыс зільджыка нуӧны васӧ, а сыкӧд шоныдсӧ да кӧдзыдсӧ ӧти широтаясысь мӧдъясӧ мукӧд океанъяс серти. Визувъясыс тӧдчӧны йиа гӧгӧртасъяс вылӧ. Океанлӧн аслыспӧлӧслуныс — йидіяслӧн да кывтысь саридзвыв йияслӧн уналун. Гренладия ді дор ваяс — Атлантикалӧн медмича районъясысь ӧти. Гырысь йиа "кывъяс" петӧны ді пытшсяньыс океанлань да ӧшйӧны кӧдзыд югыдлӧз-турунвижоват ваяс весьтын  пырыс тыдалана йияслӧн джуджыд кыръясӧн. Кадӧн-кадӧн найӧ горӧн чегӧны да ыджыд йи палакъясӧн усьӧны ваас. Визувъяс петкӧдӧны йидіяссӧ восьса океанӧ 40°-ӧд в.п. Татшӧм океанса юкӧнъясын суднояслы колӧ зэв видзчысяна ветлыны. Йидіяс мунӧм бӧрысь видзӧдӧ патруля торъя сынӧд служба, снимокъясыс воӧны Мулӧн ки помысь вӧчӧм спутникъяссянь. Тайӧ юӧръясыс мӧдӧдсьӧны став канмуса карабъяслы.
Атлантикалӧн органика мир гӧльджык Лӧнь океан мир дорысь. Тайӧ артмӧма сы вӧсна, мый океан зэв на том, а сылӧн климатыс ёна кӧдзалӧма бӧръя йизьылӧм кадколастӧ. Чериыс да мукӧд саридзвывса пемӧсыс тайӧ океанын тырмымӧн. Материкбердса ляпкыдінъясыс да пыдӧс кыпӧдӧмъясыс тані унджык Лӧнь океан серти. Та вӧсна сэні эм уна лӧсьыд ин пыдӧс бердті уялысь черияслы кульмӧм вылӧ, а сідзжӧ кыян черилы: треска, сельди, скумбрия, саридзвывса ёкыш, мойва. Полюсдорса ваясын олӧны китъяс да тюленьяс. Кыдзи и Лӧнь океанын, Атлантика океанын эм пӧшти быд ывлавыв полюс. На пытшкын торйӧдӧны саридзьяслысь, куръяяслысь природа комплексъяс (Мушӧрса, Войвыв, Балтика да мукӧд). Аслуннас найӧ торъялӧны океанлӧн восьса юкӧнса комплексъясысь.
Войвыв субтропик поясын эм вӧвлытӧм аслуна (уникальный) Саргассов саридз — вадоръястӧм саридз. Сылысь вежтасъяссӧ артмӧдӧны визувъяс. Тайӧ саридз ваясыслӧн ыджыд солалуныс (37‰-ӧдз) да шонтӧгыс. Океанлӧн югыдлӧз веркӧсын пятнаясӧн петкӧдчӧны турунвиж-рудовгӧрд саргассовӧй ватурунъяслӧн неыджыд кӧртӧдъяс. Ваыс гӧль планктонӧн. Зэв гежӧдӧсь тані и лэбачьяс. Океан туялысьяс нимтӧны татшӧм инъяссӧ "океанса югыдлӧз овтӧминӧн".

Океанын овмӧс сикасъяс. Океанлӧн кыкнанладорас куйлӧны видз-му овмӧсын сӧвмӧм странаяс. Атлантика вомӧн мунӧны медтӧдчана ва туйяс. Важӧнсянь нин Атлантика океан — чери да пемӧс кыян ин. Китъясӧс вийӧмыс Бискай куръяын вӧлі нуӧдӧма 9-12-ӧд нэмъясӧ на. Ывлавыв гӧгӧртас Атлантикаын лӧсьыд олӧм сӧвмӧмлы, та вӧсна став океансьыс сійӧ медся продуктивнӧй. Чери да мукӧд саридзвывса прӧдукта прӧмыслӧн унджык пайыс воӧ океанлӧн войвыв юкӧн вылӧ. Но бӧръя кадӧ ёна кыйсьӧмыс вайӧдіс биология озырлунъяслӧн чинӧмӧ. 

Атлантика океанлӧн материкбердса ляпкыдінъяс озырӧсь мусир да мукӧд мупытшса озырлунъяс куйлӧдъясӧн. Уна сюрс скважина писькӧдӧма Мексиканскӧй куръя да Войвыв саридз материкбердса ляпкыдінъясын. Каръяслӧн лыд быдмӧм, суднояслӧн ветлӧм сӧвмӧм вӧсна уна саридзын да и океанын бӧръя кадас петкӧдчӧ ывлавыв аслунлӧн омӧльтчӧм. Ваяс да сынӧд няйтӧсь, лёкмисны океанлӧн да сиридзьяслӧн вадорса шойччӧмлӧн гӧгӧртасъясыс. Видлӧг вылӧ, Войвыв саридз вевттьӧма уна километраа мусир пятнаясӧн. Войвыв Америка вадоръясын мусир кеньыс паськалӧма уна сё километръяс вылӧ. Мушӧр саридз пырӧ Муын медся няйтъяс лыдӧ. Атланика ачыс оз нин вермы мездысьны лӧп-ёгысь. Тайӧ океан няйтӧсьтӧмкӧд тышыс лоӧ войтыркостса уджӧн. Вӧчӧма нин сёрнитчӧмъяс, код серти оз позь шыбитны океанӧ мыльӧс-коляссӧ.