Лӧнь океан — медся ыджыд, медся пыдын да медся важ океанъяс пиысь. Сылӧн медтӧдчана аслыспӧлӧслунъяс: ыджыд пыднаяс, му кышлӧн тшӧкыд вешъялӧм, пыдӧсас вулканъяслӧн уналун, ваясын шоныдлӧн ыджыд запасъяс, органика мирлӧн унапӧлӧслун.

Океанлӧн мувыв куйланін. Лӧнь океан, нӧшта сійӧс нимтӧны Великӧйӧн, босьтӧ планета веркӧсысь коймӧд пайсӧ да мирса океанлысь пӧшти джынсӧ. Куйлӧ сійӧ экваторлӧн кыкнан боксянь да меридиан 180°-ын. Тайӧ океаныс торйӧдӧ да сэк жӧ и ӧтувтӧ вит континентлысь вадоръяссӧ. Лӧнь океан торъя нин паськыд экватор дорын, та вӧсна веркӧсас сійӧ медся шоныд.
Океан асыввылын вадор визьыс юклӧма слаба, торйӧдӧны некымын кӧдж да куръя. Рытыввылын вадоръясыс ёна вундассьӧмаӧсь. Тані уна саридз. На пиын уна шельфӧвӧй, кодъяс куйлӧны материкбердса ляпкыдінъясын, пыднанас 100 метрысь абу унджык. Ӧткымын саридз куйлӧ веркӧсса плитаяслӧн йитчан зонаын. Найӧ пыдынӧсь да торйӧдӧмаӧсь океанысь ді мегыръясӧн (дугаясӧн).

Океан туялӧм историяысь. Уна войтыр, коді олӧ Лӧнь океанса вадоръясын да кӧджъясын, важ кадъяссянь ветлісны океанті, вӧдитчисны сы озырлунъясӧн. Европеечьяслӧн Лӧнь океанӧ пырӧмыс лӧсяліс Ыджыд география восьтӧмъяслӧн эпохакӧд. Ф. Магелланлӧн карабъяс некымын тӧлысь чӧжнас вуджисны ыджыд ва паськыдінъяс асыввывсянь рытыввылӧ. Став тайӧ кадсӧ океаныс вӧлі шензьӧдана лӧньӧн, мый сетіс подув Магелланлы нимтыны сійӧс Лӧнь океанӧн.
Уна тӧдӧмлун океан йылысь вӧлі судзӧдӧма Дж. Куклӧн ветлӧмъяскості. Ыджыд пай океан да сылӧн кӧджъяс туялӧмӧ пуктісны роч экспедицияяс И. Ф. Крузенштерн, М, П. Лазарев, В. М. Головнин, Ю. Ф. Лисянский кипод улын. Сійӧ жӧ 19 нэмӧ ӧтлаалӧм (комплекснӧй) туялӧмъяс нуӧдчисны С. О. Макаровӧн "Витязь" судно вылын. Пырся наука ветлӧмъяс 1949 восянь вӧчлісны сӧвет экспедиция карабъяс. Лӧнь океансӧ туялӧ торъя войтыркостса котыртчӧм.

Океанлӧн аслыспӧлӧслунъяс. Океан пыдӧс веркӧсыс сьӧкыд. Материкбердса ляпкыдін (шельф) бура сӧвмӧма сӧмын Азия да Австралия вадоръясын. Материк пӧкатъясыс зӧмӧсь, тшӧкыда тшупӧда-тшупӧда. Ыджыд кыпӧдӧмъяс да мусюръяс торйӧдӧны океан пыдӧссӧ нёптовъяс вылӧ. Америка дорын куйлӧ Асыввыв - Лӧнь океанса кыпӧдӧм, коді пырӧ океан шӧрса мусюръяс системаӧ. Океан пыдӧсас эм 10 сюрсысь унджык торъя ваувса гӧраяс, ёнджыкасӧ вулкан помысь артмӧмаяс.

Литосфера плита, код вылын куйлӧ Лӧнь океан, аслас дорышъясӧн йитчӧ мукӧд плитаяскӧд. Лӧнь океанса плиталӧн доръясыс вӧйтчӧны джумъяслӧн дзескыд йирӧ, кодъяс кольчаӧн кытшалӧны океансӧ. Тайӧ вешъялӧмъясыс артмӧдӧны мувӧрӧм да вулкан ыльӧбтӧм. Тані куйлӧ тӧдчана Лӧнь океанса "Биа кытш" да медся джуджыд Мариана джум (11022 м.).

Океанса климат уна сикаса. Лӧнь океан куйлӧ став климата зонаын, войвыв полюсдорса кындзи. Океан весьтын сынӧдыс васӧд. Экватор дорын усьӧ 2000 мм-ӧдз енэжва. Кӧдзыд Йиа саридзысь Лӧнь океансӧ видзӧ косін да ваувса мусюръяс, та вӧсна сылӧн войвыв юкӧныс шоныдджык лунвывсаысь.
Лӧнь океан — медся пессьысь да скӧр планетаса океанъяс пиын. Сылӧн шӧр юкӧнъясас пӧльтӧны пассатъяс, рытыввылын — муссонъяс. Тӧвнас материк вылысь локтӧ кӧдзыд да кос муссон, коді ёна тӧдчӧ океанлӧн климат вылӧ; ӧткымын саридз вевттьысьӧ йиӧн. Тшӧкыдакодь океанлӧн рытыввыв юкӧн весьтас мунӧны ставсӧ куштысь тропикса бушковъяс — тайфунъяс ("тайфун" кыв гӧгӧрвоӧдсьӧ кыдз "ён тӧв"). Шӧркодь пасьтаясын волӧн кӧдзыд джынъяс океан ёна бушколасьӧ. Тані ыджыдалӧ рытыввывса сынӧдалӧм. Медся джуджыд гыяс пасйӧма Лӧнь океанлӧн войвылын да лунвылын (30 метр вылнаӧдз гыыс кайлӧ). Ураганъяс кыпӧдӧны сыын дзонь ва гӧраяс.

Ва массаяслӧн аслуныс урчитчӧ климатлӧн аслыспӧлӧслунъясӧн. Океанлӧн войвывсянь лунвылӧ ыджыд кузьта вӧсна ва веркӧслӧн вося шӧр шонтӧгыс вежласьӧ -1°С-сянь +29°С-ӧдз. Енэжва океанын вевтыртӧ пакталӧмсӧ, та вӧсна вевдорса ваяслӧн солалуныс сыын неуна улынджык мукӧд океанъяс дорысь. 

Лӧнь океанын визувъяс ладмӧдчӧны налӧн ӧтув схемакӧд Мирса океанын. Сы вӧсна мый Лӧнь океан куйлӧ ёна кузянога рытыввывсянь асыввылӧ, сыын вевтыртӧны валӧн широтнӧй потокъяс. Океанлӧн и войвыв, и лунвыв юкӧнъясын артмӧны вевдорса ваяслӧн кытшнога мунӧмъяс.
Лӧнь океанлӧн органика мир торъялӧ вӧвлытӧм озырлунӧн и быдмӧг да пемӧсулов видъяслӧн унапӧлӧслунӧн. Сэні олӧ Мирӧвӧй океанса став ловъя ловъяслӧн джынйыс. Гӧгӧрвоӧдӧны океанлысь тайӧ аслыспӧлӧслунсӧ сылӧн ыдждаӧн, ывлавыв гӧгӧртасъяслӧн унапӧлӧслунӧн да арлыдӧн. Торъя озыр олӧм тропик да экватордорса пасьтаясын корал рифъяс дорын. Океанлӧн войвывса юкӧнын уна чими чери. Океанлӧн лунвыв-рытыввыв юкӧнын Лунвыв Америка берег дорын артмӧны черияслӧн гырысь чукӧртчӧмъяс. Ваясыс тані зэв озырӧсь, наын сӧвмӧны уна быдмӧг да пемӧс планктон, кодӧс сёйӧны анчоусъяс (16 см кузьта сельди нога черияс), ставридаяс, скумбрияяс да мукӧд чери. Уна чериясӧс тані сёйӧны лэбачьяс: бакланъяс, пеликанъяс, пингвинъяс.

Океанын олӧны китъяс, саридзвывса котикъяс, саридзвывса мойяс (тайӧ ластакокаясыс олӧны сӧмын Лӧнь океанын). Уна и сюрсатӧм пемӧс — кораллъяс, саридзвывса ёжъяс, моллюскъяс (осьминогъяс, кальмаръяс). Тані олӧ медыджыд моллюск — тридакна, сьӧктанас 250 кг-ӧдз.

Лӧнь океанын эм став ывлавыв зона, войвыв полюсдорса кындзи. Быдыслӧн на пиысь эмӧсь аслыспӧлӧслунъяс. Войвыв субполюсдорса пояс босьтӧ Оката да Беринг саридзьяслысь неыджыд юкӧн. Ваыслӧн шонтӧгыс тані улын (-1°С-ӧдз). Тайӧ саридзьясын мунӧ ваяслӧн сорласьӧм, и та вӧсна найӧ озырӧсь чериӧн (минтай, пӧвтан (камбала), сельди). Оката саридзын уна чими чери да краб. 
Паськыд мутас босьтӧ войвыв шӧркодь зона. Сы вылӧ ёна мӧрччӧны рытыввыв тӧвъяс, тані тшӧкыда бушколасьӧ. Тайӧ зоналӧн рытыввылын куйлӧ Мупом саридз, коді зэв озыр быдпӧлӧс ловъя ловъясӧн.
Экватор зонаын визувъяслӧн вежтасас, кӧні вынсялӧ пыді валӧн веркӧсас кайӧм да быдмӧ налӧн биологическӧй коланлуныс, олӧ уна чери (акулаяс, тунечьяс, парусникъяс да мукӧд).
Лунвыв тропикса зонаын Австралия вадоръясын куйлӧ Ыджыд Барьера рифлӧн дзик ӧти ывлавыв комплекс. Тайӧ Му вылын медся гырысь "гӧра мусюр", коді артмӧдӧма ловъя ловъясӧн. Ыджда сертиыс сійӧ матын Из мусюр дорӧ. Діяс да рифъяс видзӧм улын шоныд ваясын сӧвмӧны кустъяс да пуяс, колоннаяс, замокъяс, дзоридзьяс, тшакъяс сяма коралл чукӧръяс; кораллъяс югыдтурунвижӧсь, вижӧсь, гӧрдӧсь, югыдлӧзӧсь, гӧрдовлӧзӧсь. Тані жӧ олӧ уна моллюск, емкучикаяс, рак сямаяс, быд пӧлӧс чери. 

Океанын овмӧс сикасъяс. Лӧнь океанса вадоръясын да діясын куйлӧ 50-ысь унджык страна, кӧні олӧ шӧркодя мирса мортуловлӧн джынйыс. 
Океанлӧн ывлавыв озырлунӧн вӧдитчӧмыс пансис важся кадӧ на. Тані артмис некымын саридз кузя ветлан шӧрин — Китайын, Океанияын, Лунвыв Америкаын, Алеут діясын.
Лӧнь океанлӧн зэв ыджыд тӧдчанлуныс уна войтыр олӧмын. Мирса чери кыйдӧслӧн джынйыс воӧ тайӧ океан вылӧ. Чери кындзиыс, кыйдӧсас пырӧ быдпӧлӧс моллюск, краб, креветка да криль. Японияын саридз пыдӧсын быдтӧны ватурун да моллюскъясӧс. Ӧткымын странаын саридз ваысь перйӧны сов да мукӧд химия тыртантор (вещество), дубыдмӧдӧны васӧ. Материкбердса ляпкыдінын нуӧдӧны металл сикасъяс серти корсьысьӧмъяс. Калифорния да Австралия вадоръясын перйӧны мусир. Океан пыдӧсысь аддзӧма кӧрт-марганец сімаяс.
Миян планетаса медгырысь океан пыр мунӧны тӧдчана зэв кузь ва туйяс. Зэв бура сӧвмӧма судноясӧн ветлӧм (судоходство), торйӧнсӧ материк вадоръяс пӧлӧн.
Лӧнь океанын мортлӧн овмӧс нуӧдӧм вайӧдіс ва няйтӧсьтӧмӧ, биология озырлун некымын сикаслӧн омӧльтӧмӧ. Сідз, 18 нэм пом кежлӧ вӧлі вийӧма йӧлӧн вердчысьясӧс — ва мӧсъясӧс (ластакокаяслӧн сикас), кодъясӧс восьтіс В. Беринг экспедицияысь ӧти участник. Кулан выйын 20-ӧд нэм заводитчигӧн вӧліны котикъяс, чиніс китъяслӧн лыдыс. Ӧнія кад кежлӧ найӧс кыйӧмыс чинтӧма. Ыджыд лёктор океанлы вайӧ сійӧс мусирӧн, сьӧкыд металлъясӧн да атомнӧй промышленносьтлӧн шыбласъясӧн нятсьӧдӧм. Лёк тыртанторъяс разӧдчӧны визувъясӧн став океан пасьтала. Весиг Антарктида вадоръясын саридзвывса ловъя ловъяс пытшкысь аддзӧма вӧлі тайӧ тыртанторъяссӧ.