1. Мый ті тӧданныд мусин да сылӧн артмӧм йылысь. Мыйӧн мусин торъялӧ гӧра изысь?
2. Мыйкӧд йитчӧма мусинлӧн му выныс?
3. Атласлӧн мусин карта серти индӧй республика мутасын мусинлысь медшӧр сикасъяссӧ. Мыйӧн найӧ торъялӧны?

Коми му меститчӧ кык мусин зонаын: сылӧн войвывса юкӧныс – тундраса мусин зонаын, медыджыд лунвывса юкӧныс – вӧрса подзола мусинлӧн зонаын.
Тундра зонаын мусин артмӧм вылӧ тӧдчӧ климатлӧн да быдмӧгъяслӧн аслыспӧлӧслуныс. Быдмӧг эжӧдын ыджыдалӧны нитшъяс, ройяс да кустъяс, кодъяс кулӧм бӧрын сетӧны мусинлы этша органическӧй вещество (сісьмӧг). Гожӧмын ичӧт температура да улис сынӧд чинтӧ пакталӧмсӧ, та понда мусиныс васӧдджык. Тайӧ вермас лоны йитчӧма и уна вося кынйиркӧд, код понда ваыс оз вермы пыдӧ йиджтысьны, а гожӧмнас сылігӧн мусинӧ воӧ содтӧд ва. Васӧд мусиныс лоӧ глеевӧйӧн да нюрсялӧ. Тундралы медъёна лӧсялӧ тундраса глеевӧй да тундраса нюрвыв глеевӧй мусин.
Тундраса глеевӧй мусин (9 серпас, 1 вундас) паныдасьӧ ю террасаясын, а сідзжӧ торйӧдлӧм ваюксянінъяс вылын куста-нитшка эжӧд улын. Найӧ артмӧны  уна вося кынйир веркӧсысь мусир ва омӧля визувтігӧн. Тайӧ условиеясын веркӧсас артмӧ омӧлик (3-5 сантиметр) трунда вольӧс, сы улын гумуслӧн некымын сантиметр кызта куйлӧд, улынджык лӧзовруд, лӧзовруд да рудовгӧрд рӧма глеевӧй куйлӧд. Лӧзовруд, кельыдлӧз чута рӧмыс вермас лоны васӧдджык мусин понда да мусинын сынӧд (кислород) тырмытӧм понда.
Тундраса нюрвыв глеевӧй мусин вермас артмыны омӧля юклӧм ваюксянінъяслӧн да ньывкӧс пӧкатъяслӧн васӧдлун понда, кӧні мусинысь омӧля визувтӧ ваыс, а сідзжӧ рельефлӧн увтасінъясын, кытчӧ орчча джуджыдджык инъясысь воӧ содтӧд ва. 30 сантиметр кызта трунда улын меститчӧ лӧзовруд-рудовгӧрд, лӧзовруд кельыдвиж рӧма глеевӧй куйлӧд.
Вӧра тундраын артмӧма кык сикас мусин – глеевӧй да подзола – мый понда сӧвмӧ тундраса глеевӧй подзола мусин. Сэні 6-8 (шочджыка вермас лоны унджык) сантиметра трунда вольӧс улын меститчӧ югыдруд, еджгов рӧма подзола куйлӧд. Сы улын сӧвмӧма лӧзовруд-рудовгӧрд рӧма глеевӧй куйлӧд.
Вӧрса зонаын мусиныс ёнджыкасӧ подзола. Мусиныс артмӧ ыркыд да васӧд климатын, кӧні пармалы лӧсялана быдмӧгъяс. Лым-зэрыс усьӧ унджык пакталӧм серти, веркӧсса мусинысь нуӧ уна химия элемент да соединение, сёй. Та понда вӧр вольӧс улын артмӧ вымываниеяслӧн куйлӧд либӧ подзола (пӧим рӧма) куйлӧдъяс. Сійӧ ёнджыкасӧ артмӧ зумыд кварцысь, коді сетӧ куйлӧдлы югыдруд, еджгов рӧм. Республикаын паськалӧма подзола мусин.
Войвывсянь лунвылӧ вермасны паныдасьны глееподзолистӧй, тшӧкыда паныдасьӧны подзола, эжа-подзола да налы лӧсялысь нюрвывса-подзола да нюрвывса мусин.
Глееподзола мусин ёнджыкасӧ паныдасьӧ войвывса пармаын. Найӧ артмӧны веж нитшка козъя да козъя-кыддза вӧръяс улын суглинистӧй мусин артмӧдан породаяс вылын.
Веркӧсас куйлӧ вӧсньыд (4-6 см) вӧр вольӧс, сы улын куйлӧ 3-12 см кызта рудовгӧрд чута лӧзовруд-югыдруд глеевӧй подзола куйлӧд, сы улын куйлӧ рудовгӧрд рӧма вымывание куйлӧд, коді сэсся артмӧдӧ подув породасӧ.
Тшӧкыда паныдасьлан мусин (9 серпас, 2 вундас) артмӧ шӧр пармаын лыска пуяса вӧръяслӧн нитшка да нитшка-куста быдмӧгъяс эжӧд улын, лыа сора сёй да лыа вылын. Найӧ сӧвмисны ю сёртаслӧн пӧкатъясын да юкостса увалъясын, кодъясӧс юкӧма нюкӧсъяс, кытысь визувтӧ мусин да муйӧж ваыс. Тайӧ мусинын 5-10 см кызта вӧр вольӧс улын куйлӧ еджгов либӧ еджгов-руд рӧма подзола куйлӧд. Сылӧн кызтаыс вермас лоны 30-35 см. Улынджык паныдасьӧ рудовгӧрд, охра-рудовгӧрд рӧма вымывание куйлӧд, коді сэсся артмӧдӧ подув породасӧ. Глееподзола да тшӧкыда паныдасьлысь подзола мусин гӧль питательнӧй веществоясӧн, шома, та понда сэні омӧля быдмӧны быдмӧгъяс.
Эжа-подзола мусин (9 серпас, 3 вундас) гежӧда паныдасьӧ  республикаын. Найӧ артмӧны Коми мулӧн ылі лунвылын лыска-кора вӧръяс улын, кодъяслӧн быдмӧг эжӧдын уна куст да турун. Тшӧкыда паныдасьысь подзола да глееподзола мусин серти тані вӧр эжӧд улын ёнджыкасӧ сӧвмӧ пемыд руд рӧма гумуслӧн куйлӧд, коді артмӧ чӧжӧм отсӧгӧн (мыйла?). Сылӧн кызтаыс 20 да унджык см. Сы улын меститчысь куйлӧд югыд руд, югыд кельыдвиж рӧма. Татшӧм мусинын уна питательнӧй вещество да сійӧ абу сэтшӧм шома тшӧкыда паныдасьысь подзолъяс серти, абу сэтшӧм васӧдӧсь. Та понда татшӧм мусинсӧ республикаын медся ёна гӧрӧны.
Нюра-подзола мусин (9 серпас, 4 вундас) ёнджыкасӧ сӧвмӧ козъя либӧ кыддза-козъя вӧръясын нитшка эжӧд улын либӧ нитш эжӧда кыддза-козъя вӧръясын, кӧні омӧля петӧ ваыс мусинысь да муйӧжысь. Тані трунда вылын артмӧ 25-30 см кызта вӧр эжӧд. Сы улын куйлӧ гудыр еджыд рӧма глееподзола куйлӧд, коді улынджык артмӧдӧ вымываниелысь глеевӧй куйлӧд. Тайӧ мусиныс вывті васӧд, ёна шома, гӧль питательнӧй веществоясӧн.
Нюрвыв мусин артмӧ шыльыд ваюксянінъясын лым-зэр понда артмӧм васӧдінъясын (вылыс нюръяс) либӧ рельефлӧн увтасінъясын (увтас нюръясын). Васӧдінъясын кулӧм быдмӧгыс омӧля сісьмӧ. Та понда артмӧ кыз (1,0 – 1,5 м да унджык) трунда. Вылыс нюръясын трундаыс омӧля сісьмӧма, ёна шома да гӧль питательнӧй веществоясӧн. Увтасінса нюръясын трундаыс бура сісьмӧма, абу ёна шома да озыр питательнӧй веществоӧн, кодӧс вайӧ ваыс орчча вывтасінъясысь.
Аллювиальнӧй мусин артмӧ ю ойдланінъясын. Татшӧм мусиныс тшӧкыда паныдасьӧ Печора, Изьва, Эжва да Сыктыв юяслӧн сёртасъясын. Найӧ озырӧсь сісьмӧгӧн да питательнӧй веществоӧн, найӧ абу ёна шома, плодороднӧй.
Урал гӧраясын сӧвмисны гӧраса мусинъяс, кодъяс вежласьӧны вылна да кытшъяс серти. Гӧрабердса пармаын артмӧ гӧраа-вӧрса подзола мусин, пӧкатъяслӧн вывтасінъясын субальпийскӧй видзьяс улын сӧвмисны гӧраа-виддза эжа мусин. А наысь вылынджык гӧраса-тундраса мусин, мый вуджӧ омӧля сӧвмӧм щебеня мусинӧ. Гӧраса мусиныс вӧсньыд да гырысь торъяса (щебеньысь).
Ӧнія кадӧ республикалӧн мусиныс бура туялӧма, лӧсьӧдӧма мусин картаяс. Эмӧсь картограммаяс, кӧні петкӧдлӧма, уна-ӧ питательнӧй вещество да ёна-ӧ шома мусиныс.
Медся плодороднӧй – ойдланінъясын аллювиальнӧй мусин. Сэні ёнджыкасӧ пуктӧны турун, йирӧдӧны гортса пемӧсъясӧс да быдтӧны градвыв пуктас. Быдвося турун ытшкӧмыс гӧльмӧдӧ мусинсӧ питательнӧй веществоӧн. Та понда бӧръя воясӧ турун быдмӧмсӧ кыпӧдӧм могысь сэтчӧ сюйӧны мувердас. Медъёна отсалӧ азота да фосфора мувердас. Та кындзи, нюръя инъяссӧ косьтӧны, бырӧдӧны вутшъяссӧ да кустъяссӧ.
Кӧдзӧны ёнджыкасӧ эжа-подзола, тшӧкыда паныдасян подзола да глееподзола мусинъясын. Кӧть эськӧ сэні (торйӧн нин тшӧкыда паныдасян подзола да глееподзола мусинын) этша питательнӧй вещество да шомлун. Та понда татчӧ пыртӧны органика да минеральнӧй мувердас да кориз. Медым лои унджык сісьмӧг, татшӧм мусинӧ вайӧны увтас нюръясысь уна трунда.
Тайӧ отсалӧ быдтыны республикаын уна картупель, корнеплодъяс, градвыв пуктас, силос вылӧ быдмӧгъяс да мукӧдтор.

Юалӧмъяс да уджъяс.

1. Кыдзи артмӧ мусиныс республикалӧн тундраса да вӧр зонаясын?
2. Мыйӧн торъялӧ глееподзолистӧй, паськыда паныдасян подзола да эжаа-подзола мусин?
3. Мый колӧ вӧчны, медым республикаса муяс вылын бурджыка быдмисны быдмӧгъяс? Мый та могысь вӧчӧны тіян районын?