Ыджыд территория, олысьлӧн ичӧт плотносьт, кык природнӧй зоналӧн да Урал гӧраяслӧн эмлун отсалӧны Коми республикаса пемӧсуловлӧн быдсикас вид состав сӧвмӧмлы. Коми крайса пемӧсуловлӧн медшӧр тӧдчанлун — тундра да тайга, сибырса да европаса пемӧсъяслӧн сорласьӧм. Коми республикаса фауна ӧтув ӧбликыс вӧръяс вевтыртӧм понда — вӧрса, сӧмын войвылын йитчӧны тундраса формаяс. Лыска пуяс ыджыд ӧда кералӧм вӧсна артмӧны "вторичнӧй" лыскаяс (пожӧма да кыддза). Тайӧ сетӧ позянлун локны республика территорияӧ сораса да паськыд коръяса вӧр олысьяслы и вочасӧн мунны налы войвылӧ (хорёк, вӧрпорсь, пинькай, гӧрд ныра кай (щегол), дубонос да мук.). Эжа гӧрӧм манитӧ вӧр сора сьтепысь пемӧсуловсӧ (руд кӧч, мувыв шыр, руд байдӧг, квайтпалич да мук.). Эмӧсь пемӧсъяс, кодъясӧс условнӧя позьӧ нимтыны горнӧйясӧн. Коми республикаын найӧ паныдасьлӧны сӧмын Уралын: тайӧ войвыв пищуха (йитчӧма из кисьталӧмкӧд (россыпь), гӧравывса сырчик (горная трясогузка), хрустан, сьӧд юра да сибырса завирушкаяс, ва сизь (оляпка).
Ӧнія кадӧ пасйӧма беспозвоночнӧйлысь 4000-ысь унджык вид да хордӧвӧйлысь 350 гӧгӧр вид. Беспозвоночнӧйяс пиысь медсясӧ петкӧдлӧма гаг (900-ысь унджык вид), бобув (500-ысь унджык вид) да мукӧд гут-гаг, на пиын номъяс, лӧдзьяс, мазіяс да мук. (900-ысь унджык вид). Хордаса пемӧсъяс классъяс серти торйӧдчӧны тадзи: гӧгрӧсвомаяс — 2 вид, черияс — 47 вид, амфибияяс — 5 вид, нюглясьысьяс — 2 вид, лэбачьяс — 239 вид и йӧлӧн вердчысьяс — 57 вид.

 

Кынь шыр

 

 

Тундраса пемӧсулов. Тундраын кузь войвыв тӧв, ён кӧдзыдъяс да дженьыд гожӧм, код чӧж пыравлытӧм шонділӧн югӧръяс улын ӧда садьмӧ быдмӧгулов. Кузь лунтырӧн быдмӧгъясын ӧксьӧ органика тыртанторъяс. Но мусинмыс тундраас сылӧ сӧмын 10-20 см пыдна.
Енэжваыс тундраын усьӧ этша, но ваыс пӧшти оз пактав, та вӧсна ваыс тырмӧ. Мӧдарӧ, тундраын уна вааин (водоём), кӧні сӧвмӧ аслыспӧлӧс гут-гаг, моллюск, чери да с.в. номыръяслӧн фауна. Тайӧ ставыс тӧдчӧ тундралӧн пемӧсулов аслыспӧлӧслун вылӧ.
Тундраса пемӧсулов мирлы лӧсяланаӧн лоӧны кынь шыр (лемминг), кынь (песец), войвыв кӧр, еджыд кӧч, кӧин, еджыд байдӧг, полюсдорса сюзь. Гожӧмнас тундраӧ воӧ поздысьны зэв уна лунвылын тӧвйысь лэбач (юсь, дзодзӧг, утка, витульган (кулик)) да петӧ гавед (гнус) (гут, ном, геб). Пемӧсуловлӧн став тайӧ уналуныс олӧ сьӧкыд йитӧдъясын да артмӧдӧ быдмӧгъяскӧд ӧттшӧтш ловъя ловъяслысь сообществояс.

Кынь шыръяс — ичӧт шыр сяма, полюсдорса гыжгунъяс. Найӧ ӧдйӧ рӧдмӧны да мукӧддырйи уна лыдъясӧн ветлӧдлӧны тундраті сёянсӧ корсьӧм могысь. Кынь шыръяс — медшӧр сёяныс кыньяслӧн, кодъяс мунӧны налӧн миграция туйӧд. 
 

 

Кынь

 

 

Кынь, либӧ полюсдорса руч, паныдасьлӧ став тундра да вӧр сора тундраын. Тшӧкыдакодь тӧвнас кыньяс ю ковтысъясӧд мунӧны лунвылӧ тайгаӧ. Инта, Чилимдін, Печора, весиг Кулӧмдін районъясын петкӧдчылӧны. Тӧвнас найӧ лым еджыдӧсь. Мукӧддырйи паныдасьлӧны югыдлӧз кыньяс, кодъяслӧн куыс вобыд кольӧ югыдлӧзоват-руд рӧма. Кыньяс — войвывса чорыд гӧгӧртас дорӧ зэв бура ладмӧдчысь пемӧсъяс. Йылӧмсӧ чужтӧм могысь найӧ годйӧны гу. Чукӧрас овлӧ 21 понпиӧдз (медыджыд йылӧм яйвыв пемӧсъяслӧн му вылын). Кынь — дона кыян пемӧс. 

 

Войвыв кӧр

 

 

Войвыв кӧр сёйӧ вобыд кокув вердас. Гожӧмнас окотапырысь вердчӧ быдсикас турунъясӧн, коръясӧн, вотӧсъясӧн, кодъяс лоӧны медшӧр сёянӧн, а ар-тӧвнас сёйӧ кызвыннас яла, лым улысь сійӧс перйӧмӧн. Войвыв кӧр — тӧдчана подув Ылі Войвыв вужвойтырлӧн эмлунын. Тундралӧн паськыдінъясын йирсьӧны гортса кӧръяслӧн сюрса стадаяс, кодъяс кутӧны ыджыд тӧдчанлун республикаса войвыв районъяс овмӧсын. Накӧд ӧттшӧтш колисны вӧлявывса да джынвыйӧ вӧлявывса кӧръяслӧн стадаяс.
Войвыв кӧрлӧн вӧрӧгъясӧн лоӧны полюсдорса кӧинъяс, кодъяс кыйсьӧны на вылӧ чукӧръясӧн, да сан.

 

Еджыд байдӧг

 

 

Еджыд байдӧг — гулю ыджда тундраын тшӧкыда паныдасьлысь лэбач, лым еджыд рӧма тӧвнас да гӧрд-рудовгӧрд рӧма (нитш рӧма) гожӧмнас. Медшӧр сёяныс кӧдзыд тӧв чӧжыс — ляк бадь да ляк кыдз гаръяс. Гожӧмнас лэбач вердчӧ вотӧсъясӧн да гут-гагйӧн. Волысь унджык пайсӧ еджыд байдӧг неыджыд чукӧръяс коллялӧны нитшка нюръясын да тшӧкыд кустъясын. Кышыд лым вывті найӧ ветлӧны зэв ӧдйӧ, лым пиӧ вӧйтӧг (чуньясыс тӧвнас налӧн гӧнсялӧны, та понда кок веркӧсыслӧн лоӧ паськыд мыджӧдсянтор). Узьнысӧ найӧ пырӧны лым пиас. Ставыс тайӧ висьталӧ сы йылысь, мый байдӧг зэв бура ладмӧдчӧ войвывса чорыд гӧгӧртаскӧд. Еджыд байдӧг — кыян пемӧс. Вонас сійӧс кыйӧны сё сюрсӧдз.

 

Полюсдорса еджыд сюзь

 

 

Полюсдорса еджыд сюзь пушыд да небыд гӧна. Рӧмыс лым еджыд пемыд-рудовгӧрд сера. Мукӧд сюзьяс дорысь бура аддзӧ и луннас. Медшӧр сёяннас лоӧны кынь шыр да еджыд байдӧг. Тӧвнас полюсдорса сюзьлӧн унджык пайыс кӧялӧ (кочевать) лунвывлань.

Водз тулусын тундра садьмӧ, мыччысьӧны медводдза юӧр вайысьяс — кӧнсыкайяс (пуночкаяс) (лым лапкор). Медводдза кушинъяс мыччысьӧмкӧд воӧны юсьяс да дзодзӧгъяс. Юяс воссьӧмкӧд налӧн берег да діяс доръясын овмӧдчӧны быдпӧлӧс уткаяс, витульганъяс да пышкая (воробьиные) лэбачьяс (пелыськайяс (дрозды), кыдзкайяс (чечетки), сюра ыбкай (рогатый жаворонок)).
Яйвыв лэбачьяс пиысь, полюсдорса сюзь кындзиыс, паныдасьлӧны гырысь варышъяс — сапсан да кречет, кодъясӧс пыртӧма Коми республикаса Гӧрд небӧгӧ; ястребъяс пиысь гӧна кока канюк (зимняк) (канюк мохноногий).

Тайгалӧн пемӧсулов мир. Тундрадорса вӧрын унджык кӧрым, турунуловыс уна судтаа, эм уна сайӧдчан гӧгӧртас. Та вӧсна вӧрса пемӧслӧн лыдыс унджык, унасикаслуныс ыджыдджык. Пемӧсуловлӧн 57 сикасысь да лэбачьяслӧн 239 сикасысь, кодъяс тӧдсаӧсь Коми республикаын, вӧр зонаын олӧ 54 сикас пемӧс да 196 сикас лэбач.
Йитӧдыс пусяма-куста быдмӧгуловлӧн вӧрса пемӧсъяскӧд абу ӧткодь. Ӧтияс на пиысь олӧны му вылын туруна эжӧд пиын. Татшӧм пемӧсъяслы пусяма-куста быдмӧгуловыс лоӧ дзебсянінӧн да торъя микроклиматӧн. Татшӧмъяс лыдӧ пыртӧны медводз став сикас муын-ваын олысьяссӧ (земноводные) да нюглясьысьяссӧ (пресмыкающие); лэбачьясысь да пемӧсъясысь позьӧ шуны оз унаӧс: мурквечик (вальдшнеп), дупель, сан, руч, кӧин, йӧра, сьӧдовгӧрд ош.

Мукӧдъяслӧн джынвыйӧ пусяма - джынвыйӧ муа оланног. Сёянсӧ найӧ корсьӧны кыдз пуяс вылысь, сідз и муысь, рӧдмӧны ёнджыкасӧ му вылын. Лэбачьяс пиысь татчӧ позьӧ пыртны дозмӧрӧс, тарӧс, сьӧлаӧс, ёдіюрӧс (овсянка), вӧрса конёкӧс; пемӧсъясысь — визяордаӧс, вӧрса туланӧс, низьӧс. Коймӧдъяс сэтшӧма йитчӧмаӧсь пусяма быдмӧгуловкӧд, мый пӧшти олӧм чӧжсӧ пуяс вылынӧсь. Тані найӧ вердчӧны да поздысьӧны. Тайӧ вӧрса лэбачьяс пиысь унджыкыс, а пемӧсъяс пиысь — ур.

Сюрса лытӧм (беспозвоночные) пемӧсъясӧс торйӧдӧмын тшӧтш петкӧдчӧ сувтсаног торйӧдӧм (вертикальная ярусность). Сідз, видлӧг вылӧ, пучӧйяс овмӧдчӧны пу стволъясын, а пу коръясас олӧны коръяс сёйысь гут-гагъяс — листоедъяс да налӧн номыръяс, бобув лёльӧяс. Ӧткымын кор сёйысьяс, сиргагъяс (усач), чераньяс овмӧдчӧны туруна-куста ярусын.
Унджык йӧввыв пемӧсыс лоӧ сюрӧсӧн республикаса дона куа пемӧс кыйӧмыслы. Меддона кыян пемӧсулов — тайӧ тулан, сьӧдбӧж, низь, руч, ур.

 

Ур

 

 

Ур — республикаса подув кыян пемӧс. Во чӧж заптӧны шӧркодя сё сюрс ур куӧдз. Ур лыдыс вежласяна, кызвыннас сійӧ лыска пуяслӧн кӧйдыс урожай сайын. Кольяслӧн урожайтӧм воясӧ унджык пемӧсыс мунӧны сёян корсьӧм могысь кузь да сьӧкыд туйяс.

 

Тулан

 

 

Вӧрса тулан — дона куа пемӧс. Вердчӧ шырсяма гыжгунъясӧн, кодлӧн лыдысь зависитӧ сылӧн лыдыс. Предуралье вӧръясын олӧ низь да кидас. Низь куыс вылӧ донъявсьӧ мирса рынок вылын.

Пӧшти быдлаын тайга вӧръясын эмӧсь чужмӧр (горностай) да ласича (ласка) — тӧв кежлӧ едждысь ичӧт яйвыв пемӧсъяс. Чужмӧрсӧ ыджыда донъялӧны мича ку вӧсна; ласича бырӧдӧ гыжгунъяссӧ — видз-му овмӧсын да вӧрын пакӧститчысьяссӧ.
Вӧрса ю-тыясын олӧны шӧрва (полуводные) пемӧсъяс — чув (выдра), ю мой (речной бобр) да дона куа ондатра.
Ю мой вошис Комиын 19 нэм заводитчигӧн  сійӧс кыйӧм вӧсна. 1938 восянь нуӧдчисны уджъяс сійӧс рӧдмӧдӧм кузя, ӧнія кад кежлӧ ю мой овмӧдчис республикаса став медшӧр юын — Печӧраын, Сыктылын, Мозынын да Лузын. 1963 восянь республикаын лоис позянлун нуӧдны мой кыйӧмлысь чинтӧмсӧ. Кыян пемӧсъяс озырмӧдӧм понда унджык ты-юӧ вӧлі лэдзӧма ондатра. Сибырса тайгаысь миян вӧръясӧ ас кежысь овмӧдчӧм помысь пырис америкаса анча (норка).
 

 

Ош

 

 

Ыджыд яйвыв пемӧсъясысь тайгаын олӧны сьӧдовгӧрд ош (бурый медведь), руч, вӧркань, сан, кӧин. Наысь унджыклы сёянӧн лоӧны йӧраяс, кӧръяс да вӧрпорсьяс. Торйӧн нин ыджыд лёктор вӧралан пемӧсъяслы да скӧт видзӧмлы Комиын вайӧ кӧин. Сійӧс виӧмысь сетӧны деньга (7500 шайт ӧти кӧинысь).

 

Йӧра

 

 

Миян вӧръясса медгырысь йӧввыв пемӧс — йӧра. Талун кежлӧ Комиын пасйӧма 45 сюрсысь унджык йӧра юр. Найӧс виӧмыс нуӧдсьӧ торъя тшӧктӧм серти да воӧ сюрс юрӧдз вонас.

Лэбачьясысь тайгаын медся паныдасьлысьясӧн лоӧны кыйсян тӧдчанлуна чипанаяс — дозмӧр, сьӧла, тар. Паськыда паныдасьлысьясӧн лоӧны сизьяс, а сідзжӧ ӧткымын пышкай (воробьиные) лэбач — пыста, королёк, уркай. Гожӧмнас тайгаын зэв уна лунвылӧ лэбзьысь гут-гаг сёйысь лэбач — пеночка, славка, гут куталан кай (мухоловка), кӧк. Найӧ сёйӧны вӧр да видз-му овмӧсса гут-гаг пакӧститчысьясӧс. Тайӧ лэбачьяссӧ колӧ видзны.

Муын-ваын олысьясысь тайгаын олӧны руд жаба, туруна да ёсь ныр-вома лягейяс; нюглясьысьяс пиысь — ловъяӧн чужтан лёкгаг; республикаса ылі лунвылын — обыкновеннӧй яда кый (гадюка), уж.

Ю-тыса пемӧсъяс. Коми республикаса юясын да тыясын олӧ унасикас кыян чери: чимияс (лососёвые) (выйчери (сёмга), кебӧс (сиг), пелядь, сельги (ряпушка)), карпаяс (карповые) (сын (язь), ёді (лещ), кельчи (плотва), гыч (карась)), ком (хариус), сир (щука), ёкыш (окунь), налим да мукӧд.
Выйчери — Россияса дона чери. Сійӧ пырӧ Войвыв йиа океанса саридзьясысь кульмӧм (нерест) вылӧ Печӧра, Мозын, Эжва юяслӧн сӧстӧм вожъясӧ. Тайӧ вожъяссӧ (республикаын 90 гӧгӧр) шуӧма вӧрзьӧдны

позьтӧмаӧн (заповедный). Эжва юын паныдасьлӧ стерлядь. Сійӧ писькӧдчис татчӧ колян нэмын Волгаысь Екатерининскӧй канал пыр.

Ӧнія кадӧ Печӧраӧ лэдзӧма стерлядь да сибырса осётр.

 

Ком