1. Австралия куйлӧ ылӧсас сэтшӧм жӧ широтаяс костын, кыдзи и Лунвыв Африка. Мый эськӧ позис чайтны та серти Австралияса климат йылысь? 2. Климат картаяс анализируйтӧмӧн тӧдмалӧй, Австралия кутшӧм юкӧнын ыджыдалӧны пассатъяс. Австралия контура карта вылын тӧдчӧдӧй климат вӧньяслысь вежтасъяс, быд вӧньыслы индӧй сынӧд массаяс, пырджык пӧльтан тӧвъяслысь нырвизьяс, январся да юлься шӧр температураяс, вогӧгӧрся енэжва лыд.
Климат. Кыдзи тӧданныд нин, Австралиялӧн ыджыдджык юкӧн куйлӧ тропик вӧньын, сійӧн сэні кызвыйӧ тропикса кос климат. Сӧмын 1⁄3 территория вылӧ енэжваыс усьӧ тырмымӧн либӧ коланаысь унджык. Австралияын шонтӧгъяс вылынджыкӧсь, а енэжва усьӧ этшаджык Лунвыв Африкаын серти. Мыйӧн тайӧ позьӧ гӧгӧрвоӧдны? Материкыс ылӧ нюжалӧма рытыввывсянь асывладорӧ, та вӧсна Австралияын формируйтчӧны континентвывса сынӧд массаяс. Помканас тшӧтш лоӧ саридз веркӧссянь материклӧн неыджыд вылна.
Кыдзи нӧ разӧдчӧны енэжваяс материк пасьтала? Медым тӧдны тайӧс, колӧ видзӧдны климат карта вылӧ да торъя пасъяс серти тӧдмавны, мыйта да кӧні усьӧ енэжваыс. Но енэжва разӧдчӧмлысь помкаяс гӧгӧрвоӧдӧм могысь, колӧ уськӧдны тӧд вылӧ, кутшӧм сынӧд массаяс, кутшӧм тӧвъяс унджыкӧнӧсь быд климат вӧняс. Войвыв Австралия куйлӧ экваторувса вӧньын, тані артмӧ экваторувса климат, сідз жӧ, кыдзи и сэтшӧм сяма климатыс Африкаын. Тропикса кос климат артмӧм йылысь ті тӧданныд нин. Тропикса да тропикувса вӧньяс асыввылын (видзӧд климат вӧньяса карта) эмӧсь васӧд климата мутасъяс. Ва юкан Ыджыд мусюрлӧн асыввыв пӧкатъяс вылӧ во гӧгӧр чӧж волӧны Лӧнь океансянь саридзвыв сынӧд массаяс. Сынӧдыс васӧдмӧ нӧшта ёнджыка океанса шоныд визув вӧсна. Сійӧн гӧра пӧкатъясӧ лышкыда киссьӧ енэжва. Материк лунвыв юкӧныс куйлӧ тропикувса вӧньын.
1. 20ʼ серпас вылӧ видзӧдігӧн индӧй, кутшӧм климата мутасъяс да налы лӧсянала климат типъяс эм тропикса да тропикувса вӧньясын. Гӧгӧрвоӧдӧй артмӧмнысӧ. 2. Австралия кутшӧм юкӧнъясын климат гӧгӧртасыс лоӧ йӧзлы овнысӧ да овмӧс нуӧднысӧ медся лӧсьыдӧн?
Пытшкӧсса ваяс. Австралияын абуӧсь тыр ваа ыджыд юяс. (Мыйла?) Материкса джынсьыс унджык вевдорсьыс абу океанӧ визувтантор. Материк шӧрса тырвыйӧ да джынвыйӧ овтӧминъяса юкӧнъяслы лӧсялӧны недыр кадся косьмылан юяс — крикъяс. Во гӧгӧр чӧж тыр ваа юяс выйимӧсь сӧмын Австралия асыввылын, кӧні уна енэжва усьӧ. Юяс тыртчӧны ваӧн, дерт, сӧмын зэр да мупытшса ваяс помысь.
Австралияса медыджыд ю системаыс — Муррей, ыджыд Дарлинг вожнас. Тайӧ юясыс заводитчӧны Ва юкан Ыджыд мусюрын. Кывтыдас Дарлингыд кос дырйи косьмӧ да юксьӧ торъя вааинъяс вылӧ. Муррей оз тырвыйӧ пактав, но сылӧн тшупӧдыс ёна вежсьӧ. Зэръяс дырйи юыс ёна туӧ да ойдӧдлӧ паськыд шыльыдінъяс. Ытваыс Муррей вылӧ волӧ зэв регыдӧн да оз дырӧн кыссьы.
Муррейын да Дарлингын, ва тшупӧдыс ёна вежласьӧ да, судноясӧн ветлыны абу ёна лӧсьыд. Юясысь васӧ босьтӧны бура чужтана, но ёна косьман муястӧ кӧтӧдӧм могысь. Та ради сэтчӧ вӧчӧмаӧсь вавидзанінъяс.
Австралияса унджык тыысь ваыс оз визувт да, найӧ соласьӧмаӧсь. Уналаын тыяс тырӧны ваӧн сӧмын улис кадколастӧ. Медся гырысь на пӧвстын — Эйр ты, коді куйлӧ океан веркӧссянь 12 м-ӧн улынджык. Зэръяс дырйи тыас усян крикъяс вайӧны уна ва, сійӧ туӧ да эрдвылыс ёна содӧ. Кос дырйи Эйр торъялӧ посни вааинъяс вылӧ, а косьмӧминъясыс вевттьысьӧны сов кышӧн.
Веркӧсса ваяслысь тырмытӧмсӧ мыйтакӧ вештӧны мупытшса ваяслӧн ыджыд куйлӧдъяс, кодъяс ӧкмӧны артезияса бассейнъясӧ. Артезияса ваясын вель уна сов.
Мог. Орччаӧдӧй Австралияа физика да климат карта, индӧй, пытшкӧсса ваяслӧн кутшӧм аслыспӧлӧслунъяс рельеф сайын, а кутшӧм — климат сайын.
65ʼ серп. Австралияса вӧньяслӧн климатограммаяс.
Результат теста