Мувыв куйланін. Австралия — канму, коді дзик ӧтнас пукалӧ сы нима жӧ материк вылын. Тшӧкыда весигсӧ шуӧны «материк тыр канму», либӧ «континент тыр канму». Сійӧ мыськавсьӧ кык (Индия да Лӧнь) океан ваясӧн  да куйлӧ зэв ылын став мукӧд материксянь.

Австралия Ӧтув тэчасӧ пырӧ тшӧтш Тасмания ді. Австралиялӧн эм и саридзсайса киподув мутасъяс Океанияын.

1770ʼ воын Англияысь ветлысь-мунысь Джеймс Кук пыртӧма материклысь тайӧ юкӧнсӧ Ыджыд Бритму кипод улӧ. Нимсӧ пуктӧма сылы Выль Лунвыв Уэльс. Ӧні тайӧ мутасыс лоӧ Австралияса ӧти штатӧн. Татчӧ овмӧдчӧмаӧсь медводдза англичана, на пӧвстын вӧліны мыжа йӧз, кодъясӧс Англияса суд мӧдӧдӧма катарга удж вылӧ. Овмӧдчысь йӧз лыдыс ӧтарӧ содӧма. Найӧ кутасны аслысавны материк шӧрса районъяс, вужвойтырсӧ век ылӧджык, лёкджык интасъясӧ зырӧмӧн. ХІХ нэм шӧрын выльӧн овмӧдчысьыс лои торйӧн уна, тайӧ вӧлі йитчӧма зарни куйлӧдъяс восьтӧмкӧд.

Йӧз. Вужвойтыр — австралияса аборигенъяс — овмӧдчӧмаӧсь Австралияӧ 40 сюрс во сайын. Найӧ племяясӧн олӧмаӧсь материк асыв-лунвылын да кочуйтігмоз вӧралӧмаӧсь, чери кыйӧмаӧсь да вотчӧмаӧсь. Медшӧр кыйсянторнас вӧліны кенгуруяс да дзодзувъяс, найӧс и кыйлӧмаӧсь шыясӧн да бумерангӧн. Австралияса абориген кывйыс оз мун ньӧти мукӧд кыв вылӧ, сэні уна диалект, унджыкыслӧн ас гижӧдыс абу.

Европеечьяс медводз овмӧдчӧмаӧсь Австралияын XVIII нэм помас, ӧнія Сидней кар матігӧгӧрас. Талун кежлӧ канмуын унджык олысьыс — англичаналӧн да ирландечьяслӧн йылӧмыс.

Йӧз лыдыс Австралияын абу ыджыд. Унджык австралиеч олӧ канму асыв-лунвылын. Тані сулалӧны гырысь каръяс — Сидней да Мельбурн, дай канму юркарыс — Канберра.

Австралия — мирса медся уна кара канмуяс пӧвстын. Тані 500 карсьыс унджык, наын олӧ канму йӧз пиысь 89%-ыс. Кык медгырысь карыс — Сидней да Мельбурн важысянь вензьӧмаӧсь, кодыс тӧдчанаджык. Буретш сы могысь, медым некодыс эз пуксьы бурджыкӧ, и вӧлі лӧсьӧдӧма Канберра, Австралиялы юркар пыдди. Карсӧ тэчӧма некымын кварталысь, найӧс юкӧма мӧда-мӧдсьыс паськыд аллеяясӧн, садъясӧн да паркъясӧн. Кар шӧрын куйлӧ ки помысь вӧчӧм ыджыд Гриффин ты, сыысь 70 м судтаӧдз ылькйӧ фонтан. Карыслӧн нимыс, абориген кывсӧ кӧ вуджӧдны, лоӧ «паныдасянін».

Унджык йӧзыс олӧны судзсьымӧн, а морт олан нэм серти канмуыс — мирас медводдзаяс лыдын. Эскысьяс пиын паськалӧмаӧсь быдпӧлӧс туйвизьяс кристиана эскӧмлӧн, кодӧс татчӧ вайӧмаӧсь европеечьяс.

Овмӧс удж. Европаысь воӧм йӧзлӧн колонизацияӧ босьтчӧмсянь овмӧс уджын медшӧр юкӧннас дыр вӧлі ыж вӧдитӧм. Сійӧ и талун абу воштӧма тӧдчанлунсӧ: Австралияыд — ыж юр лыд да вурун шырӧм серти мирса медводдза канму. Австралияын кыӧм вурун дӧраяс му югыд пасьтала тӧдӧны. Мӧд нырвизь — шобді быдтӧм. Австралияысь видз-му овмӧсса быд сикас продукция петкӧдӧны уна канмуӧ.

ХІХ нэм шӧрсянь ёна кутӧма сӧвмыны зарни перйӧм, канмуын ыпнитӧма «зарни висьӧм». Австралия лои став мирлы зарни лэдзысьӧн. Вочасӧн пондӧмаӧсь унджык перйыны и мукӧд мупытшса озырлунсӧ.

Талун Австралия — мирса медся сӧвмӧм канмуяс пӧвстын, кӧні перйӧны уна дона сикаса мупытшса озырлун. Тані ыджыд куйлӧдъясӧн эм кӧрт да ыргӧн рудаяс, зарни, бокситъяс (наысь сывдӧны лемень), шом да алмазъяс.

Ёна сӧвмӧма Австралияын сервис сфера. Турист визув ӧтарӧ содӧ и содӧ да, тӧдчана места босьтӧма и туризмвывса бизнес. Бӧръя кадӧ ӧдйӧ сӧвмӧ киноиндустрия.