Африка куйлӧ экватор кыкнанладор бокын. Сійӧ — медся жар континент му вылын.

Экватордінса обласьт. Гвинея куръя вадорлӧн войвыв юкӧныс, Конго юлӧн бассейн да Индия океанлӧн вадор пӧлӧныс куйлӧны Африка шӧрын, кытчӧ усьӧны медуна енэжваяс. Тані паськыда нюжӧдчӧма век веж тропикдорса вӧр. Тропикдорса вӧрын быдмӧ зэв уна сикас пуяс, кодъяс шоча овлӧны мукӧдлаын, тропик вылын кындзи. Кыз пуяслӧн кузьтаыс зэв кузь, пуяс быдмӧны некымын судта. Пуяс гӧгӧр гартчӧмаӧсь лианаяс. Артмӧ сэтшӧм тшем сук вӧр, кытчӧ муртса пырӧ шонді югӧр.

Саваннаяс. Кӧні тайӧ тшем вӧрыс шочмӧ, сысянь войвывлань да лунвывлань заводитчӧ вӧра степ либӧ саваннаяс — тшӧкыд туруна, кустарника, неыджыд расъяса либӧ торъя гырысь пуяса шыльыдін. Енэжваяс тані усьӧны тӧдчымӧн этшаджык, поводдя вежласьӧ, то зэра, то кос кад. Вӧр быдмӧджык сэні, кӧні муыс васӧдджык, медсясӧ юяс пӧлӧн. Кос кадӧ тані сэтшӧм жӧ век жар, кыдзи тропикулын; пуяс вылысь веж корйыс усьӧ, турун сотчӧ; шоръяс да ичӧтик юяс косьмӧны. Вӧра степ вочасӧн пӧрӧ кузь туруна да сутшкасян кустарника степӧ.

Саванна обласьт босьтӧ став асыввыв да кызвын лунвыв юкӧнъяссӧ Африкалысь.

Тропикдорса Африкалӧн войвыв юкӧныс — Судан — лоӧ тропикдорса вӧрсянь овтӧминӧ вуджан обласьтӧн. Тайӧ — зэв уна енэжваяса да тропикдорса климата обласьт. Сы серти, кӧні мыйта усьӧ енэжваыс, Судан вевттьӧма кыті саваннаса быдмӧгъясӧн, а кыті и тропикдорса вӧрӧн.

Овтӧминъяс. Войвыв Африкалысь шӧрсӧ, Атлантика океансянь Гӧрд саридзӧдз, босьтӧма лыа Сахара овтӧмин, кодлӧн мутасыс лоӧ пӧшти Европа ыджда. Сахарасянь асыввылын эм Ливия овтӧмин. Овтӧмин — зэв овлывтӧм обласьт. Став обласьтас тані вывті кос да жар климат. Овтӧмин шӧрын сынӧдлӧн температураыс кайлӧ 60°-ӧдз, а муыс шонавлӧ 70°-ӧдз. Овлӧ зэв ёна температураыслӧн вежласьӧм. Луннас сулалӧ пӧдтан жар, а войнас — кымынкӧ градус кӧдзыд. Овтӧминыс безжизненнӧй, оазисъясысь кындзи, кӧні быдмӧны, медъёна, финик пальмаяс. Сэтшӧм оазисъясын, кӧні мусӧ искусственнӧя кӧтӧдӧны, быдмӧны фрукта пуяс да кӧдзӧны нянь. Овтӧминын оазисъяс — кузь туйӧн мучитчӧм караванъяслы шойччан станцияяс. Францияса капиталистъяс бӧръя кадӧ заводитӧны лӧсьӧдны Сахара пыр автомобильӧн ветлӧм да видласьӧны, медым эськӧ вӧчны сы пыр кӧрт туй.

Медся ыджыд оазисӧн Сахараын лоӧ Египет, коді куйлӧ Нил ю ковтыс пӧлӧнын. Египетын вит тӧлысь чӧж температураыс сэтшӧм жӧ вылын, кутшӧм Сахараын. Тӧлыс сэтшӧм шоныд, мый позьӧ вӧдитны тропикдорса культураяс. Енэжваяс ёнджыкасӧ усьӧны тӧвнас. Египетӧс ваӧн могмӧдӧмыс ставыс Нил ю сайын. Кузьтанас Нил — медыджыд ю Африкаын. Заводитчӧ сійӧ Виктория тыысь. Кодыр Африка шӧрын зэра кад, Нил туӧ да босьтӧ берегъяссӧ, а ямӧм (чинӧм) бӧрас вадоръясас кольӧ быдмӧглы чужны бур нюйт. Нил ковтыс кузяла вӧчалӧма уна сложнӧй каналъяс му кӧтӧдтӧм да вынсьӧдӧм вылӧ. Медым валысь визувтӧмсӧ регулируйтны, лӧсьӧдалӧма уна искусственнӧй помӧдъяс да вааинъяс.

Лунвыв Африкаын лыа овтӧминъяс абуӧсь. Эм джынвыйӧ овтӧмин Калахари, кӧні быдмӧ дженьыдик турун да кустарникъяс.

Тропикувса обласьтъяс. Дзик войвылас да лунвыв юкӧнас Африкалӧн климатыс тропикувса.