Африкаын олысь став йӧзыс лоӧ 140 млн. морт гӧгӧр. Шӧркодя 1 кв. км вылӧ воӧ 5 морт. Медуна йӧз олӧ Нил ю пӧлӧн; 1 кв. км вылӧ воӧ 360 морт. Сахараын да Калахариын, оазисъясын кындзи, олысь абу. Войвыв Африкаын олысьлӧн шӧркодя 1 кв. км вылӧ воӧ 10‒15 морт, рытыввылын — Конго кывтыд ковтысын — 1 кв. км вылӧ воӧ 25 морт кымын. Абиссинияын 1 кв. км вылӧ воӧ 11 морт кымын. Этнос тэчас боксянь Африкаын олысь йӧз зэв уна сикас. Вужвойтырыс негръяс, бушменъяс, кафръяс да готтентотъяс. Войвылын олӧны арабъяс, берберъяс, туарегъяс да абиссинечьяс. Тайӧ индалӧм войтырысь кындзи, Африкаын олӧны европаса войтыр пӧвстысь йӧзъяс (англичана, прансузъяс да мукӧд). Ёнджыкасӧ найӧ олӧны тропикувса Африкаын.

Африка материк пӧшти ставнас пӧртӧма колонияясӧ быдсяма канмуясӧн — Англияӧн, Францияӧн, Бельгияӧн, Испанияӧн да Португалияӧн.

Тайӧ колонияясас мунӧ зэв чорыд, немжалиттӧг нартитӧм туземечьясӧс (сэтчӧс олысьяс).

Капиталистъяс туземечьясӧс дзикӧдз босьтӧны ас кипод уланыс. Колонияяс босьтӧм бӧрын, буржуазия мырддяліс туземечьяслысь муяссӧ, кодӧс найӧ войдӧрсӧ вӧдитісны да на дінӧ вӧчавлісны плантацияяс. Медым туземечьясӧс уджӧдны плантацияяс вылас, пукталісны налы сьӧмӧн мынтан вот; нажӧвитны сьӧмсӧ позьӧ вӧлі сӧмын европаса капиталист ордын. Мукӧддырйи уджалысьяссӧ дзик мырдӧн вербуйтлісны да пӧртлісны найӧс рабъясӧ.

Франция колонияясын мирса тыш дырйи паськыда вербуйтлісны туземечьясӧс «пушка яй» вылӧ, мӧд ног кӧ висьтавны, вербуйтлісны салдатъясӧс прансуз армияӧ да мӧдӧдлісны найӧс Европаӧ германскӧй фронт вылӧ.