Став Африкасӧ асулалісны империалист канмуяс, ӧні сэні сӧмын налӧн тырвыйӧ да джынвыйӧ колонияяс, кӧть эськӧ мукӧдыс на пытшкысь и лыддьысьӧны асшӧр канмуясӧн.

Англия киын Лунвыв Африкаса Союз. Тайӧ брит доминион, коді босьтӧ шӧркоддьӧм вӧньын лунвыв юкӧнсӧ Африкалысь. Лунвыв Африкаса Союзын йӧзыс 3/4 пайыс кафръясысь, готтентотъясысь да бушменъясысь; мукӧд йӧзыс лоӧны буръяс, голландечьяслӧн йылӧмыс, англичана да мукӧд.

Медшӧр рольсӧ овмӧсын ворсӧ сэні зарни, код перйӧм серти Лунвыв Африка сулалӧ медводдза местаын мирын, сетӧ джынсьыс унджык зарни мирса продукцияысь (СССР-тӧг).

Перйӧм нуӧдсьӧ жилаясысь Трансваальын, Йоханнесбург кар дорын матын. Сэсянь жӧ неылын мунӧ алмаз перйӧм, кодъяс сюрӧны кусӧм вулкан кратеръяс тыртысь туфъясысь.

Став зарни приискъяс да алмаз рудникъяс англияса капиталистъяслӧн, кодъяс кутӧны уджалысьясӧс торъя концентрационнӧй лагеръясын, кодъясӧс потшӧма бытшкасьысь сутугаӧн.

Медся тӧдчана порт Лунвыв Африкаса Союзлӧн — Кейптаун. Сэсся Англиялӧн лоӧны колонияяс: Асыввыв Африкаын Англия-Египет киподувса Судан, коді зэв тӧдчана хлопок мӧдӧдысь; Нигерия, коді сетӧ Англиялы пальма вый да какао, кодӧс лэдзӧм серти Нигерия босьтӧ медводдза места мирын, да мукӧд. Англия улын сідзжӧ Рытыв-Лунвыв Африка.

Египет кӧть и лыддьыссьӧ асшӧр королевствоӧн, но збыльвылас сійӧ джынвыйӧ колония кодь канму, коді йитӧма Англия дорӧ. Англияса капиталистъяс кутӧны ас киын пӧшти став плӧтинаяс Египетын, а сідзжӧ и вылынджык Нил визувтӧм кузя. Налӧн жӧ и кӧрт туйяс, хлопчатобумажнӧй фабрикаяс да с. в.

Египетса видз-му овмӧсын медшӧр роль ворсӧ хлопок — медбур мирын, — кодлӧн кузь, вӧсни да зэв зумыд сіыс (волокно).

Став культура быдмӧгъяс Египетын вӧдитӧны Нилсянь кӧтӧдӧмӧн.

Египетӧ пырысь Суэц канал Суэц да Порт-Саид портъясӧн, кӧть и оз пыр Англия кипод улӧ, но сійӧс мырдӧн босьтӧма Англияӧн да найӧс видзӧны англияса тыш вынъяс да англияса тышвыв суднояс.

Египетлӧн юркар — Каир, а медся тӧдчана порт — Александрия. Франция киын: Алжир, Тунис да Марокко, Прансуз киподувса Рытыввыв Африка, Прансуз киподувса Экваторвыв Африка да Мадагаскар; Бельгия киын — Конго, кӧні перйӧны уна ыргӧн. Италия киын — Ливия (Триполи), Эритрея да Италия киподувса Сомали. Асшӧр Африкаса канму Абиссинияӧс чорыд война бӧрын мырдӧн босьтіс Италия 1936-ӧд воын.

Абиссинечьяслӧн медшӧр уджыс — видз-му овмӧс, коді сӧвмӧма гӧраяс шӧр вӧньын 1½ км-сянь 2½ км-ӧдз судта вылын. Тані тшӧтшкӧс вывтасъяс вылын разі-пель паськалӧмаӧсь шобді, просо да ид муяс. Кӧнсюрӧ тыдалӧны копей садъяс, копей пу; копей пу быдмӧ Абиссинияын и ас кежысь. Гӧра пӧкатъясті бур видзьяс вылын видзӧны мӧс, ыж да кӧза стадаяс. Веськӧдлӧны Абиссинияӧн Италияса генералъяс войска отсӧгӧн. Абиссинечьяс кыпӧдчӧны ас нартитысьяс вылӧ, но тайӧ кыпӧдчылӧмъяссӧ чорыда пӧдтӧны, та дырйи фашист самолётъяс бомбаясӧн жугӧдӧны сиктъясӧс сёясӧн. Но век жӧ партизан война пыр на мунӧ.

Абиссиниялӧн юркар — Аддис-Абеба; сійӧс йитӧма кӧрттуйӧн Прансуз киподувса Джибути порткӧд. Испаниялы сюрӧма Испания киподувса Марокко, рытыв-войвыв вадор-муяс, Рио-де-Оро. Португалиялы — Ангола да Мозамбик.

Мӧд африкаса канму — Либерия, олӧ АӦШ-ысь кывзысьӧмӧн, — найӧ лӧсьӧдісны Либерия территория вылын каучука пу плантацияяс.

Тадзи став зэв гырысь озырлунъясыс Африкалӧн мунӧны быдпӧлӧс канмуясса капиталистъяслы.

Империалистъяс лёкысь нартитӧны сэтчӧс вужвойтырсӧ Африкаын да мырдӧн тшӧктӧны уджавны ас выланыс. Сё сюрсъясӧн негръяс кулӧны быд во тшыгла да висьӧмъясла плантацияяс вылын, рудникъясын да тропикдорса вӧрын туйяс вӧчигӧн.

Тадзи топӧдӧм йӧзлысь кадысь кадӧ кыпӧдчылӧмъяссӧ пӧдтӧны каратель ӧтрадъясӧн да аэропланъясӧн-бомбовозъясӧн, кодъяс жуглӧны налысь сиктъяссӧ.