Л. ш. 17°-сянь лунвывланьӧ став Африкаас, неыджыд португал владенньӧяс полосаысь ӧтдор (Ангола рытыввылын да Мозамбик асыввылын), лоӧны Англия кипод улын. Медся тӧдчанаыс на пытшкысь — доминион, шусьӧ Лунвыв Африкаса Союзӧн.

Климат Лунвыв Африкаса Союзлӧн — шоныд да кос. Дзик лунвылӧдзыс быдмӧны апельсин да лимон пуа давъяс. Сӧмын асыввылыс ёна ва, а кымын водзӧ рытыввывлань, сымын и косджык климатыс. Кос местаясын — степъяс, рытыввылын найӧ вуджӧны джынвыйӧ овтӧминӧ.

Климат сертиыс Африкалӧн лунвылыс зэв лӧсялӧ еджыд олысьясӧн сійӧс колонизируйтӧм вылӧ. Медвойдӧр (ХVІІ нэмын) Лунвыв Африкаӧ воис видз-му овмӧса колонизация (буръяс).

Овмӧс подувнас вӧлі скӧт видзӧм, уджӧдлісны негр-рабъясӧс. Бӧрынджык локтісны англичана. ХІХ нэм мӧд джынъяс канмуӧн мӧдісны интересуйтчыны Англияса капиталистъяс. Найӧс кыскӧ вӧлі татчӧ буръяс территория вылын выльысь аддзӧм минерал озырлун — алмазъяс да зарни. Алмазаинъяс кыссьӧны Кимберлейсянь асыввывлань Трансваальӧдз. Медшӧр зарни перъянін — зарниа хребетын, Трансвааль лунвылын. Тайӧ — медся тӧдчана зарниа канму мирас.

Став делӧсӧ кабыртіс ас киас гырысь капитал. Зарни перъян кытшлӧн шӧрин — Йоханнесбург, медся ыджыд кар лунвыв Африкаын.

Мукӧд мупытшса перъянторъясысь Лунвыв Африкаса Союзлӧн тӧдчанаджыкыс — из шом Дурбан дінын (запасъясыс Донбасса видзасъяс нёльӧд юкӧнысь не унджык).

Канмусӧ босьтӧм бӧрын, еджыд йӧз вӧтлісны вужвойтырсӧ (банту) став бурджык муяс вывсьыс. Му кутысьясӧн (фермеръясӧн) вермӧны вӧлі лоны сӧмын еджыд йӧз. Видз-му овмӧсса уджъяссӧ нуӧдны найӧ тшӧктісны негръясӧс, первойсӧ рабъяс туйӧ, а бӧрынджык батракъяс туйӧ.

Некутшӧм пыкӧдъяс эз торкны негръяслы лунвыв Африкаын лӧсьӧдны аслыныс школаяс да асшӧр интеллигенция — велӧдысьясӧс, бурдӧдысьясӧс, адвокатъясӧс. Негръяслӧн политикаын праваяс абу.

Овмӧсыс зэв ӧти бока. Медводдза местаын лоӧны зарни да алмазъяс; мукӧд овмӧс юкӧнъяс бӧръя планынӧсь.

Куим витӧд юкӧн петкӧдан тӧварыс воӧ зарни вылӧ да алмазъяс вылӧ. Мукӧд индустрия юкӧнъяс ӧнӧдз зэв ичӧтӧсь. Омӧля паськалӧма и видз-му овмӧс. Петкӧдсьӧ сӧмын зэв уна вурун (гӧн). Шобді, яй, вый, сыр оз тырмыны, найӧс лоӧ пыртны бокысь.