1. Африкаа плиталысь кутшӧм юкӧн босьтӧ платформа? 2. Кутшӧмджык ногӧн артмӧны гӧра системаяс? 3. Кутшӧм йитӧд эм изсикасъяс да мупытшса озырлунъяс костын?

Му веркӧс. Видзӧдланныд кӧ мирса физика мусерпас вылӧ, казяланныд: Африкаас, мукӧд материкъяскӧд кӧ орччӧдны, унджыклаын 200-сянь 1000 м-ӧдз вылна шыльыдінъяс. Увтасъяс Африкаын этша, куйлӧны найӧ океан да саридз вадор пӧлӧн. Материк вылын абуӧсь Кордильера ли Андъяс кодь джуджыд да кузь гӧра мусюръяс. Материк подулын куйлан платформаса изсикасъяслӧн арлыдыс 2–3 млрд. во дай унджык. Войдӧр тані артмылӧм джуджыд гӧра системаяс ортсы вынъяс вӧсна киссьӧмаӧсь. Гӧраяс пыдди лоӧмаӧсь ыджыд-ыджыд гыалан шыльыдінъяс, кӧні сӧмын кытсюрӧ чургӧдчӧны кристалл массивъяс.

Сы серти, кутшӧм джудждаяс кӧні унджык, Африкасӧ торйӧдӧны кык пельӧ: Войвыв-Рытыввыв, кӧні джудждаясыс 1000 м-ысь улынӧсь да Асыввыв-Лунвыв, 1000 м-ысь вылынджык джудждаясӧн. Войвыв да Рытыв Африкаас тӧдчана юкӧнъяссӧ вевттьӧма неджӧг сяма изсикасъясӧн — континентын да саридзын артмӧмаӧн. Тайӧ мутасъяс дыр вӧліны саридз улын.

Материк рытыв-войвылын сулалӧны Атлас гӧраяс, том войвыв мусюръясныс кык литосфера плита йитвежынӧсь (Шуӧй тайӧ плитаяссӧ).

Африкалысь асыввыв юкӧнсӧ босьтӧ ёна кыпалӧм да му кыш вешйигӧн чездалӧм Асыввыв Африкаса тшӧтшкӧсін. Тані материкса медся джуджыдінъяс гигант кодьӧсь, тайӧ ловъя да кусӧм вулканъяс: Килиманджаро, Кения да мукӧд. Асыввыв Африкаса тшӧтшкӧсінсянь войвылын пукалӧ Эфиопия кыптӧд. Сійӧс тэчӧма джуджыд платоясысь — вывтас шыльыдінъясысь, кӧні водса ногӧн куйлӧны неджӧг моз да вулкан помысь артмӧм изсикасяс. Плато дорӧсалӧма джуджыд тшупӧдъясӧн. Лунвыв Африкаса тшӧтшкӧсін шӧр юкӧнас лажмалӧ да вуджӧ тупкӧм гуранъясӧ. Лунвыв помас материксӧ дорӧсалӧны плавкӧс йывъяса Кап гӧраяс. Асыввыв да Лунвыв Африкаын уналаті веркӧсас эрдалӧмаӧсь кристалл сяма изсикасъясыс. (Карта серти тӧдмалӧй, мый вылнаӧсь Асыввыв да Лунвыв Африкаса тшӧтшкӧсінъясыс, а сідзжӧ Атлас гӧраясын, Эфиопия кыптӧдын медджуджыд йывъясныс да Килиманджаро вулкан.).

Мупытшса озырлунъяс. Африка озыр быдсикас мупытшса перъянторъясӧн. На пӧвстысь унаыслӧн тані мирса медгырысь куйлӧдъяс. Магмаса изсикасъясыс мукӧдсӧ вевтыртӧны да, Африкаын торйӧн уна руда сяма мупытшса озырлуныс, найӧ артмӧмаӧсь, кор магмаыс Му пыдіысь кайигмоз писькӧдчӧма му кыш кызтаясӧ потласьӧм визьясті. Лунвыв да Асыввыв Африкаын найӧ оз пыдын куйлыны, кристалл сяма важ изсикасъяс сэні веркӧссянь матынӧсь да.

Африка вылӧ воӧ ыджыдджык пай мирса алмаз перйӧмысь. Алмазъяс мунӧны оз куш дона изъяс (бриллиант) вӧчӧм могысь, а ёна чорыдлунысла тшӧтш и индустрияӧ.

Материк лажмыдджыкинъясын, кӧні кызвыйӧ неджӧг сяма изсикаъяс, паськалӧмаӧсь неджӧг ногӧн артмӧм куйлӧдъяс: из шом, быдпӧлӧс совъяс, марганеч руда да с. в. Войвыв Африкаын да Гвинея куръя вадор муясын эмӧсь ыджыд мусир видзасъяс. Африкаыд озыр сідзжӧ фосфоритъясӧн, мыйысь вӧчӧны му бурмӧданъяс. Медся тӧдчана куйлӧдъясыс куйлӧны материк войвылын.

Удж. 1. Гижалӧй Мадагаскар ділысь рельеф (плансӧ в. содтӧдын). 2. Контура карта вылӧ пасйӧй мупытшса перъянторъяс да гӧгӧрвоӧдӧй, мыйла найӧ буретш сэні куйлӧны. 3. *Мый лоас Африкаа платформакӧд, ӧддзасны кӧ Асыввыв Африкаса потласян зонаын паськалан процессъяс?