1. Кыдзи Лӧнь океан йитчӧ мукӧд океанъяскӧд?
2. Кыдзи Лӧнь океан куйлӧ экватор, тропикъяс, полюс кытшъяс серти? Содтӧдъясса план вылӧ мыджсьӧмӧн, сетӧй океан куйланінлы тыр характеристика.
3. Шуӧй да петкӧдлӧй Лӧнь океанса гырысь кӧджъяс да діяс.
4. Донъялӧй Лӧнь океан вадор визьлысь чукльӧдлӧмсӧ рытыввылын да асыввылын. Эм-ӧ торъялӧмъяс? Мыйын найӧ тыдовтчӧны?
5. Атласысь мирса политика карта серти тӧдмалӧй, кутшӧм канмуяс петӧны Лӧнь океан дорӧ. Кыдзи налӧн лыдыс ӧтвесьтасьӧ Атлантика да Индия океанбердса канму лыдкӧд?
6. Лӧнь океан бердса кутшӧм канмуяслӧн вадор визьныс медкузь?
7. Туялӧй Лӧнь океанса визувъяслысь схема. Лыддьӧдлӧй визувъяс, кодъяс артмӧдӧны «кытшъяс» сы войвыв да лунвыв юкӧнас.
8. Кыдзи чайтанныд, мыйла саридз туйыс Атлантика океанын унджык Лӧнь океан серти.

Мыйӧн нималӧ планетаса медыджыд океаныс?

1513ʼ воын Атлантикаладорсянь Шӧр Америка му вылӧ лэччӧм испанеч котыр вуджасны Панама вуджанін да аддзасны европеечьяслы сэки тӧдтӧм на океан. Легенда серти, котырса нырщик Васко де Бальбоа нимтӧма сійӧс Ыджыдӧн, кӧть и ӧдвакӧ збыль тӧдіс, кутшӧм стӧч вӧлӧма тайӧ нимыс. Му шар вылын тайӧ океансьыс ыджыдджык ньӧти объект сэсся абу да. Сылы веркӧсас вермисны эськӧ тӧрны Мувывса став материк да діыс, либӧ став мукӧд океаныс ӧтув босьтӧмӧн. Ӧнія географияса картаяс вылын планетаса медыджыд океансӧ гижӧма Лӧньӧн (230ʼ серп.). Татшӧм ним сылы пуктӧмаӧсь Магеллан котырса морякъяс, океан пыр муніганыс найӧс ньӧти бушков эз су да.

Лӧнь океансӧ позис эськӧ шуны Ыджыдӧн и рекорд сяма джудждаяс вӧсна. Сы пыдӧсын эм 10 пыдын ваа джум, та лыдын и Му вылас медся джуджыд Марианна джум (11022 м пыдна). А со ляпкыд шельфыслӧн мутасыс Лӧнь океанас абуджык тӧдчана.

Лӧнь океан лидируйтӧ став мукӧд океан пӧвстын и діяс лыд серти. Медыджыд діяс — Выль Гвинея, Сахалин, Тайвань — материкдінсаӧсь. Океанса войвыв да рытыввыв вадор пӧлӧн лёддзӧн нюжалӧмаӧсь вулкана діяс — Алеут, Курила, Рюкю, найӧ ортсыті дорӧсалӧны мубердса саридзьяс — Беринг, Окота, Асыввыв Китайса. Тайӧ діясыс куйлӧны му шарса сейсмика да вулканизм боксянь медся активнӧй ӧти зонаын. Андъясса да Кордильераса вулканъяскӧд ӧтув найӧ артмӧдӧмны с. ш. Лӧнь океанса «биа кытш». Мувӧрӧмъяс да ыпъялысь вулканъяс вӧсна тшӧкыда кыптӧны цунами гыяс.

Лӧнь океаныс куйлӧ пӧшти став климат вӧньын, но век жӧ ыджыдджык юкӧныс паськалӧ тропикдорса климат вӧньяс костын. Юнь-сентябр тӧлысьясӧ океан рытыввыв юкӧнын тропикувса широтаясын артмӧны тайфунъяс; океан рытыв-войвывса юкӧнлы лӧсялӧны муссонъяс.

Ывлавыв гӧгӧртаслӧн унапӧлӧслуныс урчитӧ и океанын олысь организмъяслы унасикаслунсӧ: тані олӧны кыдзи кӧдзыд радейтысь сикасъяс, сідзи и шоныд радейтысьяс. Ӧткымын сикас пемӧсъяс овмӧдчӧмаӧсь сӧмын Лӧнь океанас, шуам, Му вылас медся ыджыд Камчаткаса краб.

Океанса кутшӧм озырлунъясӧн вӧдитчӧ морт?

Лӧнь океанлӧн ваыс мыськалӧ вит континентлысь да 30-ысь унджык канмулысь вадоръяссӧ, сы бокын олӧны 2 млрд.-ысь унджык морт. Уна канму, коді куйлӧ тайӧ океан бердын — Мупом, Китай, АӦШ, Рочму, Канада, — мирын ворсӧны тӧдчана роль. Тайӧ канмуяс пӧвстын йитӧдъясыс ӧтарӧ ёнмӧны, а сідзкӧ и Лӧнь океанлӧн рольыс ыдждӧ. Тайӧ океан вадорын эм саридздорса гырысь портъяс — Австралияса Сидней да Мельбурн,  Китайса Шанхай, Мупомас Иокогама, АӦШ-са Сан-Франциско да Лос-Анджелес. Ӧнія саридз туйяс мунӧны кызвыйӧ вадор пӧлӧныс; найӧ йитӧны Америкаын, Асыввыв да Асыв-Лунвыв Азияын куйлысь канмуяс да Австралия. Саридз судноясӧн нуӧны-вайӧны шом, вӧр, кӧйдыс, рудаяс да мукӧд нӧбас. Водзын Лӧнь океанлӧн тӧдчанлуныс мирса вузасьӧмын кутас быдмыны.

Лӧнь океанын эм биология боксянь озыр ресурсъяс. Медуна чери кыйӧны океан рытыв-войвыв да асыв-лунвыв юкӧнъясын.

Океан пыдӧсын эм кӧрт, марганеч, титан, зарни видзасъяс. Шельф зонаын перйӧны мусир да биару.

Подув кывъяс да тэчасъяс:
пыдын джум

Юалӧмъяс да удж

1. Контур карта вылӧ гижӧй Лӧнь океанса медыджыд саридзьяс, куръяяс, тӧдчанаджык висъяс, океанын куйлысь гырысь діяс да архипелагъяс.
2. Лӧнь океаныс лоас географияса объектӧн, кодлы лӧсялӧны уникальнӧй аслыспӧлӧслунъяс ывлавылас. Лыддьӧдлӧй найӧс. Мыйӧн гӧгӧрвоӧдны, мыйла тайӧ аслыспӧлӧслунъясыс лӧсялӧны буретш тайӧ океанлы?
3. Кутшӧм сикас овмӧс уджъяс вӧчӧ мортыд Лӧнь океанас?
4. Корсьӧй 230ʼ серпасысь Лӧнь океанса визувъяс. Шуӧй шоныд да кӧдзыд визувъяс. Уськӧдӧй тӧд выланыд, кутшӧма найӧ тӧдчӧны материкъяс климатын.
5. Кыдзи Лӧнь океаныс тӧдчӧ сы бердса материк ывлавылын? Медым вочакыв вӧлі тырвыйӧджык, вӧдитчӧй канмуяс велӧдігӧн босьтӧм тӧдӧмлунъясӧн

230ʼ серп. Лӧнь океан.
Пыдна шкала, метръясын
Океан вежтасъяс
Кӧдзыд визув
Шоныд визув
Уялан йилӧн тӧвся вежтас
Уялан йилӧн гожся вежтас
Пыдна пасъяс
Лӧнь океанся медся пыдынін
Коралл рифъяс
Саридз портъяс
Саридз туйяс, локтанін, туйкост километръясын.

231ʼ серп. Лӧнь океанысь кыяна пемӧсъяс: а — анчоус; б — кета; в) Камчаткаса краб.