Америка мукӧд му юкӧнъясысь дзик торъя. Европа да Африка дінысь сійӧс торйӧдӧ Атлантика океан, Азия да Австралия дінысь — Ыджыд океан. Сӧмын асыв-войӧд Америка ёна матыстчӧ Войвыв Азия дінӧ. Тайӧ кык му юкӧн костас Беринг вис лоӧ сӧмын 89 км пасьта. Сійӧ кынмылӧ 9 тӧлысь кежлӧ, сы вӧсна Азияын олысьяс ёна важӧн вӧлі вуджалӧны Америкаӧ. Медічӧт туйкостыс Атлантика океан войвыв юкӧнӧд Европа да Америка костлӧн 3½ сюрс км.

Америкаӧс европеечьяс восьтісны кӧсйытӧг, Индияӧ саридз туй корсигӧн. Индияӧ волывлісны сы вӧсна, мый сэні вӧлі корича, мускат ӧрешки, гвоздика, кодъяс вӧліны донъясьӧны дзик зарни донӧн. Азия материк вомӧн туй вӧлі сьӧкыд да ӧпаснӧй.

Кор кутісны тӧдны, мый муыс сяр кодь, заводитісны корсьны Индияӧ туйсӧ саридз пыр да мӧдӧдчӧны вӧлі сэтчӧ рытыввывсянь.

Атлантика океан вомӧн саридз туй Индияӧ аддзан лачаӧн мӧдӧдчис 1492 вося октябр 12 лунӧ итальянеч Христофор Колумб испанияса веськӧдлысь котырсянь сетӧм карабъясӧн. Куим тӧлысь океанӧд мунӧм бӧрын сійӧ веськалі Вест-Индия бердын Багама ді чукӧрса ӧти неыджыд ді вылӧ, сэсся восьтіс Куба да мукӧд Вест-Индияса діяс. Кувтӧдзыс сійӧ век чайтіс, мый веськаліс Зонд архипелагса діяс вылӧ да аддзис саридз туй Индияӧ.

ХVІ нэм заводитчигӧн Лунвыв Америкалысь войвыв да асыввыв вадоръяссӧ туяліс италияса географ Америго Веспуччи. Сійӧ медводзын тӧдмӧдіс выль восьтӧм муяснас, кыдзи выль материк юкӧнъясӧн, да выль материкыслы вӧлі сетӧма сылысь нимсӧ.

Гормӧг кындзи, кӧр вежанторъяс Америкаысь эз аддзыны, но аддзисны эзысь да зарни, торъя нин Мексикаысь да Перуысь. Кыкнан канмуас олысь йӧз вӧлі воӧмаӧсь ыджыд культураӧдз нин, сӧмын налӧн эз вӧв кӧрт да биӧн лыйсян оружйӧ. Испанияса авантюрист чукӧр жугӧдісны ӧтитӧг налысь стрӧйбаяссӧ, плантацияясӧ да садъяссӧ. Мексикаысь да Перуысь кызвын олысьсӧ виалісны, мукӧдсӧ кутісны нартитны.

Лунвыв да Шӧр Америка XV нэм помын да ХVІ нэм заводитчигӧн вӧлі асулалӧма испанечьясӧн, Бразилия кындзи, коді вӧлі босьтӧма кипод уланыс португалечьясӧн. Войвыв Америкаӧс ХVІ нэм помсянь заводитісны асулавны прансузъяс да англичана. Недыр кежлӧ асыв-войын сувтлісны голландечьяс. Нью-Йорк сэки вӧлі Выль Амстердамӧн, но бӧрынджык голландияса муяс вуджисны Англиялы. Сылы жӧ вуджисны и прансуз муяс. Тадзи, вель дыр Америка вӧлі Европалы колонияӧн: Войвыв Америка — Англиялы, Шӧр да Лунвыв Америка — Испаниялы да Португалиялы.