Америкаӧс, коді торъялӧма Европаысь паськыд Атлантика океанӧн, европеечьяс эз тӧдлыны ХV нэм помӧдз. Сэки ыджыд тӧдчанлун вӧлі Индиякӧд тӧргуйтӧмлӧн, кытысь Европаса купечьяс вайлісны уна кӧрвежантор; кӧрвежанторсӧ Европаын вылӧ донъявлісны да ньӧбавлісны. Индияӧ вузасян туйыс векджык мунліс сэки Мушӧр саридзсянь Ичӧт Азия пыр Перс куръяӧдз, а сэсся сійӧ куръяті да Аравия саридзті Индия вадоръясӧдз. Ичӧтй Азияын олысь турокъяс мырддьывлісны купечьяслысь вузӧссӧ да ёна сьӧктӧдісны Индиякӧд вузасьӧмсӧ.

Сэки нин йӧз чайтлісны, мый Муыс шар кодь, и та вӧсна кыптіс мӧвп, мый Индияӧ позьӧ воны, мӧдӧдчыны кӧ Европасянь не асыввывлань, важ туйӧд, а рытыввывлань, Атлантика океанті.

Колумблӧн ветлӧмъяс. Сійӧ кадся сяма моряк Христофор Колумб вӧзйис Испанияса корольлы мӧдӧдны экспедиция, медым корсьны Индияӧ выль туй.

1492 воын Колумб веськӧдлӧм улын паруса неыджыд куим судно вылын петіс Испаниясянь экспедиция Атлантика океанӧ. Недыр мысти судноясыс пырисны асыв-войвыв пассат полосаӧ, и тӧв ньылыд найӧ мунісны пыр водзӧ рытыв-лунвылӧ. Мунісны найӧ кык тӧлысьысь дырджык *; матросъяс пӧвстысь кодсюрӧ кутісны тӧждысьны: найӧ полісны, мый оз вермыны бӧр воны гортаныс. Но водзын тыдовтчис му — войдӧрсӧ неыджыд ді, а сэсся и Ыджыд Антила діясысь гырысьджыкъяс. Колумб вӧлі эскӧ, мый наӧн восьтӧм муясыс — Индиялӧн юкӧн. Та вӧсна тайӧ діяссӧ шуисны Вест-Индияӧн (мӧдногӧн кӧ, Рытыввыв Индияӧн).

(*) Ӧні ӧдйӧ ветлысь суднояс вылын Европасянь Войвыв Америкаӧ океан вомӧн позьӧ вуджны вит-квайт суткиӧн.

Выль муяс вылас олісны йӧз, кодъясӧс сійӧ кадсянь кутісны шуны индеечьясӧн (кӧть эськӧ найӧ нинӧмӧн абу ӧткодьӧсь Индияса олысьяскӧд — индиечьяскӧд). Индеечьяслӧн эз вӧвны гортса пемӧсъяс, но вӧдитісны му, быдтісны хлопчатник, кукуруза, табак.

Колумб ещӧ куимысь веттліс, восьтіс некымын ді, вӧлі и Лунвыв Америка материк вылын, но кувтӧдзыс вӧлі эскӧ, мый тайӧ муясыс куйлӧны Индия дорын.

Сӧмын бӧрынджык гӧгӧрвоисны, мый Колумб восьтӧма выль му юкӧн. Сылы вӧлі сетӧма Америка нимсӧ ветлысь-мунысь Америго Веспуччи ним серти, коді мичаа гижаліс сылысь ӧткымын юкӧнъяссӧ.

Восьтӧм муяс вылӧ овмӧдчалісны испанечьяс, найӧ нартитлісны индеечьясӧс, пӧртлісны найӧс веръясӧ. Дыр кад чӧж Испания веськӧдліс тайӧ канмуяснас кыдз аслас колонияясӧн.

Америкалысь рытыв-войвыв юкӧнъяс восьтӧм. Колумб восьтіс Америкалысь тропикдорса юкӧнъяссӧ; сійӧс тӧдтӧг рочьяс медводдзаӧн Азиясянь воӧдчисны Войвыв Америкалӧн рытыв-войвыв вадоръясӧдз. XVІІІ нэм первой джынйын роч саридзвуджысьяс Фёдоров да Гвоздев туялісны да сетісны тайӧ вадор мулысь медводдза карта. Неуна бӧрынджык Америка дорӧ воліс Беринглӧн да Чириковлӧн роч экспедиция. Тайӧ экспедицияыс петіс Камчаткасянь да вуджис Беринг саридз вомӧн да муніс Аляска вадор пӧлӧн.

Рочьяс вӧліны медводдза европеечьясӧн, кодъяс заводитісны овмӧдчыны рытыв-войвыв Америкаӧ. Америкаын лоины роч киподувса муяс, сідз шусяна Роч Америка. Тані заводитчис сӧвмыны саридз промысел. Роч йӧз туялісны Аляска, стрӧиталісны школаяс, кӧні роч челядькӧд ӧтлаын велӧдчисны индеечьяслӧн челядь. Роч овмӧдчӧминъяс вочасӧн паськалісны вадор пӧлӧн лунвывлань (войвыв широталӧн пӧшти 38°-ӧдз).

Тайӧ роч муяссӧ ХІХ нэм мӧд джынйын сарлӧн веськӧдлысь котыр вузаліс Америкаса Ӧтувтчӧм Штатъяслы.

Упражнениеяс.

1. Петкӧдлӧй карта вылын Европасянь Америкаӧ Колумблысь туйсӧ. 2. Петкӧдлӧй Америка карта вылын рочьясӧн восьтӧм да туялӧм муяссӧ.