Америкаын олӧ 250 млн. морт гӧгӧр. 1 кв. км вылӧ сэні воӧ шӧркодя сӧмын 6 морт; Азияын жӧ олысьяслӧн шӧр топыдлуныс лоӧ 26 морт 1 кв. км вылӧ; Европаын — 50 морт.

Медся этша йӧзаӧсь полюсдорса діяс да Йиа океан вадоръяс. Сэні олӧны эскимосъяс.

Азия войвыв войтыръясысь найӧ торъялӧны сійӧн, мый найӧ оз тӧдны кӧрвидзӧм, видзӧны сӧмын ӧти пемӧсӧс — дадь кыскалысь (даддялан) пон. Медшӧр уджыс эскимосъяслӧн — звер-пӧтка кыйӧм да чери кыйӧм. Тӧлын найӧ кыйӧны саридз зверъясӧс — тюленьясӧс, моржъясӧс да еджыд ошъясӧс, кодъясӧс корсьӧны плавъялысь йияс пӧвстысь. Кор тюлень лэптас юрсӧ йияс костӧд сынӧдсӧ лолыштӧм могысь, эскимос начкӧ сійӧс гарпунӧн, тадзи жӧ кыйсьӧны тюленьяс бӧрся и еджыд ошъяс, виӧны тюленьяссӧ лапананыс. Гожӧмын эскимосъяс кыйсьӧны сійӧ жӧ зверъяс бӧрся фьордъясын пыжъясӧн-каякъясӧн, либӧ кыйӧны юясысь чери, кытчӧ сійӧ пырӧ кульмыны. Вадор тундраясын кыйӧны войвыв кид кӧръясӧс да мускуса ӧшъясӧс. Олӧны эскимосъяс керкашӧнъясын; вӧр абутӧмла оланінъяссӧ вӧчӧны изйысь да муысь, а мукӧддырйи весиг лымйысь да йиысь. Олӧны найӧ некымын семьяӧн ӧти керкаас, зэв дзескыда. Полюсдорса кузь войын югыд да шоныд налы сетӧ сӧмын сывдӧм госа да светильняа из чашка.

Этша йӧз олӧ сідзжӧ и сьӧд пемыд вӧръясын Гудзон куръя вадоръяс пӧлӧн, Макензи да Юкон вадоръясын. Видз-му овмӧс вӧдитны сэні кӧдзыдла оз позь, а вӧръясын ветлӧны сӧмын кыйсьысьяс-индеечьяс.

Миссисипи бассейнын Ыджыд тыяс гӧгӧрса вадоръясын да Атлантика океан вадор пӧлӧн йӧзыс уна. Тані шӧркоддьӧма шоныд, васӧд климат да бура чужтан му; тані олӧ пӧшти джын йӧзыс став Америкаыслӧн.

Тшӧкыда овмӧдӧма сідзжӧ Шӧрвыв Америка, торъя нин Вест-Индия, кӧні тропикдорса вӧръяссӧ ёна нин пӧрӧдӧма да на местаӧ вӧчӧма бура чужтан муяс.

Лунвыв Америкаын зэв уна места босьтӧны пӧшти мортӧн вӧрзьӧдлытӧм важ тропикдорса вӧръяс, сы понда олысьыс тані этша. Йӧзыс сэні олӧны медсясӧ саридз вадоръяс пӧлӧн да мыйкӧ мында юяс пӧлӧн, а Амазонка вӧръясын олысьыс сэтшӧм жӧ шоч, кыдзи и тундраясын: 10 кв. км вылӧ воӧ сӧмын 1 морт. Бура чужтан муа пампаясын да платоясын Лунвыв Америкаын йӧзыс ёна тшӧкыдджык, вӧръясын серти.

2/3 юкӧн олысьыс Америкаын Европаысь воӧмаяссянь петӧм йӧз (потомокъяс).

Войвыв Америкаӧ овмӧдчисны медсясӧ англичана, ирландечьяс, прансузъяс, итальянъяс, немечьяс, Шӧрвыв да Лунвыв Америкаӧ — испанечьяс да португалечьяс.

Коляс коймӧд юкӧн олысьыс Америкаын — негръяс, индеечьяс да сора (смешаннӧй) войтыръяс: мулатъяс — европеечьяслӧн да негръяслӧн йылӧмыс, да метисъяс — европеечьяслӧн да индеечьяслӧн йылӧмыс. Олӧны найӧ медсясӧ жар местаясын, кӧні климатыс европеечьяслы оз лӧсяв.

Европеечьяс локтӧдз Америкаын овлісны сӧмын войвылын эскимосъяс да уна индиан племяяс став коляс Америкаас.

Кызвын индеечьясыс вӧліны кыйсьысьяс да ветлісны местаысь местаӧ; овлісны найӧ посньыдик племяясӧн, кодъяс пыр тышкасьлісны мӧда-мӧдныскӧд кыйсянінъяс понда. Сӧмын некымын племяяс, например, Мексикаса да Перуса платоясын олысьяс, уджавлісны муяс вылын да олісны ӧтилаын; индеечьяс вӧдитлісны кукуруза да картупель, кор найӧс оз на вӧлі тӧдны Европаын. Индеечьяс лӧсьӧдлісны дӧза ыджыд канмуяс да волісны сэтшӧм сӧвмӧмӧдз, мый весиг асьныс, европеечьястӧг, лӧсьӧдісны гижан пасъяс.

Бӧрынджык унджык индиан племяяссӧ бырӧдісны быдсикас европаса асулалысьяс да колонизаторъяс. Колины найӧ медсясӧ Лунвыв Америкаын да Мексикаын.

Негръяс Америкаӧ эз ас вӧляысь локны: европаса да америкаса вузачьяс вель дыр ваявлісны найӧс Африкаысь да вузавлісны сэні верлунӧ америкаса плантаторъяслы. Негръясӧс вӧлі вуджӧдӧма уна миллион; ӧні найӧ Америкаын лоӧны кӧкъямысӧд юкӧн став Америкаса йӧз лыдсьыс. Америкаын верлунсӧ мода вылӧ вӧлі бырӧдӧма колян нэмын, но збыльвылӧсӧ негръясӧс и ӧні на зэв ёна нартитӧны.