Карта серти удж.

1. Тӧдмасьӧй Войвыв да Лунвыв Америкалӧн политика картаӧн да индӧй куим канму, кодъяс босьтӧны торйӧн ыджыд мутас.
2. Мусерпасъяс серти (132 да 133 серп.) висьталӧй, кӧні тайӧ канмуяс пиысь йӧзыс олӧны топыдджыка, кӧні торйӧн нин шоч.

Америкаса Ӧтувтчӧм Штатъяс. Войвыв Америкаын зэв ыджыд капиталист канму — Америкаса Ӧтувтчӧм Штатъяс (167 млн. морт). Мутас сертиыс АӦШ панйӧ Европаса став канмуяссӧ ӧтлаын босьтӧмӧн (СССР-тӧг), но пӧшти куимпӧв ичӧтджык Сӧвет Союзысь.

АӦШ-лӧн мувыв куйланіныс зэв лӧсьыд. Сійӧ босьтӧ Войвыв Америкалысь став шӧр юкӧнсӧ да ставнас куйлӧ шӧркодь климата вӧньын. Асыввылын АӦШ-лысь мутассӧ мыськалӧ Атлантика океан, рытыввылын — Лӧнь океан. США кутӧ аслас киас Панама канава, коді йитӧ тайӧ кык океансӧ.

Америкалӧн медся рытыв-войвылын АӦШ-лӧн колонияӧн лоӧ ыджыд территория Аляска (кӧдж сы бердса материк юкӧнкӧд).

Овмӧс сӧвмӧм серти АӦШ сулалӧ ёна водзын мукӧд капиталист канмуяс серти.

Канмуын перйӧны зэв уна из шом да мусир, сывдӧны зэв уна чугун, емдон да мукӧд металл, вӧчӧны унапӧлӧс машинаяс. Вид-зму овмӧсын лэдзӧны уна кукуруза, шобді да пемӧс вӧдитӧмысь прӧдукта. Но ставыс тайӧ абу став йӧз киын, а зэв озыр ас тор кутысьяс-капиталистъяс киын.

Ни ӧти канмуын, АӦШ-ын кындзи, оз сэтшӧм бура тӧдчы сійӧторйыс, кор ӧтарас сулалӧны зэв озыр миллиардеръяслӧн неыджыд чукӧр, кодъяс ас киын кутӧны уна миллиард долларъясӧн *, а мӧдарас уна миллион гӧль йӧз. Уджалысьяс маитчӧны уджтӧмалӧм вӧсна да капиталист уджаинъясын вывті сьӧкыд удж вӧсна.

* Доллар лӧсялӧ нёль шайтлы.

Торйӧн нин сьӧкыд олӧмыс негръяслӧн. Найӧ уджалӧны медся лёк уджъяс вылын, ӧти и сійӧ жӧ уджысь налы мынтӧны мукӧд уджалысьяслы серти этшаджык; найӧс оз босьтны прамӧй школаясӧ, оз лэдзны кӧрт туйвывса вагонъясӧ, кӧні ветлӧны еджыдъяс. Мукӧддырйи негръясӧс нинӧм абуысь мыжалӧны, звер ногӧн нӧйтӧны да мыждӧмысь повтӧг виалӧны.

Индеечьяс АӦШ-ын колисны этша. Найӧс вӧтлісны овтӧминъясӧ, овны омӧля шогмана местаясӧ, налы торйӧдӧм мутасъясӧ. Сэні найӧ вочасӧн бырӧны.

АӦШ — сэтшӧм канму, кӧні вывті бура тӧдчӧ зэв озыр капиталистъяслӧн ыджыдалӧмыс.

Вель уна канмуяс, кодъяс лыддьыссьӧны асшӧр канмуясӧн, збыльвылассӧ зэв ёна кӧрталӧмӧсь США дорӧ.

АӦШ-лӧн юркарыс — Вашингтон. Тані уджалӧны веськӧдлан керкаяс да веськӧдлысь котырлӧн юралысь — президент.

Нью-Йорк — медся ыджыд кар не сӧмын АӦШ-ын, но и став му шар вылас (карбердъяснас сэні олӧ 13 млн. кымын морт). Сійӧ сулалӧ Атлантика океан вадорын да лоӧ зэв тӧдчана портӧн да вузасян шӧринӧн. Нью-Йорк — «енэжпыкысьяслӧн» кар, кодъяс кыпӧдчӧмаӧсь мукӧд керкаяс весьтӧ зэв вылӧ. Медся джуджыд енэжпыкысьыс 102 судта, а джудждаыс сылӧн 380 м. Мичасьыс-мича дворечьясын олӧны озыр йӧз. Кварталъясын, кӧні олӧны уджалысьяс, позьӧ аддзыны бура лӧсьӧдтӧм керкаяс, няйт да буса уличьяс, кытчӧ абу садитӧма ни ӧти пу.

АӦШ-сянь войвылын — Канада. Сійӧ босьтӧ зэв ыджыд мутас, но йӧзыс этша. Канада лыддьыссьӧ бритувса доминионӧн, а збыльвылассӧ сійӧ АӦШ кипод улын.

Латыня Америкаса канмуяс. АӦШ-ысь да Канадаысь Латыня Америка торъялӧ сійӧн, мый унджык олысьясыс сэні индеечьяс да метисъяс. Европаысь воӧм йӧзыс тані лоӧ став олысьяс лыдысь 30% югӧр да медсясӧ овмӧдчӧмаӧсь асыв-лунвылын: Ла-Платаа увтасын да Бразилия гӧравыв лунвылын.

Латыня Америкаса унджык канмуыс зависитӧ АӦШ-ысь. Сэні ыджыдалӧны сэтчӧс помещикъяс да капиталистъяс, кодъяс АӦШ отсӧгӧн зэв чорыда нартитӧны уджалысь йӧзӧс. Йӧз массаяс нуӧдӧны тыш асланыс нартитысьяслы да суйӧрсайса капиталистъяслы паныд асланыс канмуяслӧн мездлун да асшӧрлун вӧсна.

Ставыс Латыня Америкаын 20 канму.

АӦШ-сянь лунвылын Мексика канму да Шӧрвыв Америкаса да Вест-Индияса мукӧд канмуяс.

Лунвыв Америкаын медтӧдчана канмуясӧн лоӧны Бразилия (58,5 млн. морт), коді босьтӧ зэв паськыд Амазонкаа увтас, Бразилия гӧравыв, кӧні эмӧсь уна копей плантацияяс; сэсся Чили, коді векньыдик полосаӧн кузя нюжӧдчӧма Лӧнь океан пӧлӧн, да Аргентина, код территория вылын эм бура чужтан Ла-Платаа увтас. Сійӧ сетӧ зэв уна шобді, кукуруза да пемӧс вӧдитан прӧдукта. Аргентиналӧн юркарыс — Буэнос-Айрес (3 миллионысь унджык олысь) зэв ыджыд кар не сӧмын Лунвыв Америкаын, но и став лунвыв мусярджынъяс.

Удж да могъяс.

1. Орччаӧдӧй политика карта мупытшса озырлунъяс картакӧд (104 да 118 серп.) да висьталӧй, кутшӧм мупытшса перъянторъясӧн озырӧсь АӦШ, Канада, Мексика, Бразилия да Чили.
2. Гижалӧй контур карта вылӧ Америкаысь сійӧ канмуяссӧ, кодъясӧс ті велӧдінныд.
3. Став мусерпасъяс серти, кодъяс тіян эм, висьталӧй АӦШ-лӧн ывлавыв йылысь (гижалӧй канмулӧн торъя юкӧнъяслысь веркӧс, климатлысь аслыспӧлӧслунъяссӧ, медтӧдчана юяссӧ да тыяссӧ да кыдзи куйлӧны вӧр-ва зонаясыс).