Карта серти удж.

1. Азияса физикаа карта вылысь видзӧдлӧй джудждаяслысь шкала да орччаӧдӧй сійӧс Европа картавывса шкалакӧд. Джудждалӧн кутшӧм тшупӧд, коді Европаса карта вылын оз паныдасьлы, эм Азияса карта вылын?
2. Петкӧдлӧй Азияын местаяс, кодъяс куйлӧны 5000 м-ысь вылынджык.

Азия веркӧслӧн аслыспӧлӧслунъяс. Азиялӧн веркӧсыс зэв абу ӧткодь: сы вылын эмӧсь зэв ыджыд увтасъяс да зэв паськыд тшӧтшыдінъяс, му шар вылын медся джуджыд гӧраяс да океан веркӧсысь улынджык куйлысь нёптовъяс.

Азияын тшӧтшыдінъяс да гӧраяс босьтӧны став мутасыслысь куим нёльӧд юкӧнсӧ. Ёна торъялӧ джуджданас Азиялӧн шӧр юкӧныс; тані эмӧсь зэв джуджыд да паськыд тшӧтшыдінъяс, кодъясӧс кытшалӧны гӧраяс. Азия доргӧгӧрыс куйлӧны паськыд увтасъяс.

Став Азия вомӧн рытыввывсянь асыввылӧ нюжӧдчӧмаӧсь том кӧрӧм гӧраяслӧн мусюръяс; найӧ водзӧ нуӧдӧны Европаса том гӧраяслысь вӧньсӧ. Том гӧраясыс Ичӧт Азия кӧджсянь нюжӧдчӧмаӧсь Индокитай кӧджӧдз да водзӧ вуджӧны Зонд діяс вылӧ (45 серп.).

Том кӧрӧм гӧраяслӧн тайӧ вӧньсьыс войвылынджык Азияын эмӧсь уна мусюръяс — важся гӧра чукыръяс. Найӧ ёна киссьӧмаӧсь ортсыса вынъяс удж вӧсна, но на пиысь ӧткымынъяссӧ сёрӧнджык вӧлі жугӧдӧма шлювдӧдъясӧн да выльысь кыпӧдӧма ёна джуджыда.

Материк асыввыв дорӧд да діяс вылын сідзжӧ нюжӧдчӧмаӧсь том кӧрӧм гӧраяслӧн мусюръяс.

Войвыв Азиялӧн (Сибырлӧн) веркӧс. Урал гӧраяскӧд орччӧн асыввылас куйлӧ зэв паськыд Рытыввыв Сибырса увтас. Зэв ыджыд эрд вылын паськӧдчӧма тшӧтшкӧс, ёна нюрсялӧм шыльыдін. Сійӧ артмӧма тані коркӧ вӧвлӧм саридз местаын.

Рытыввыв Сибырса увтас неуна пӧката войвывлань, Кара саридз вадорлань. Асыв-лунвыв дорӧдыс нюжалӧны Алтай гӧраяс (46 серп.).

Рытыввыв Сибырса увтасысь асыввылынджык, Енисей да Лена юяс костын, куйлӧ Сибыршӧрса тшӧтшыдін. Юяслӧн джуджыд ковтысъяс торйӧдлӧны тшӧтшыдінсӧ торъя юкӧнъяс вылӧ, кодъяс вид сертиыс неджуджыд гӧраяс либӧ тшӧтшыд вылыса мусюръяс кодьӧсь. Ёна важӧн му кыш потасъясысь петлӧма лава, артмылӧмаӧсь вулканъяс. Мукӧдлаын тшӧтшыдінсӧ вевттьӧны кынмӧм лавалӧн ыджыд визувъяс.

Ӧні Сибыршӧрса тшӧтшыдінын ловъя вулканъясыс абуӧсь нин.

Рытыввыв Азиялӧн веркӧс. Рытыввыв Сибырса увтасысь лунвывланьын куйлӧ Туран увтас. Мукӧдлаті сійӧ улынджык саридз веркӧсысь. Кыдзи и Рытыввыв Сибырын, увтасыс артмӧма тані коркӧ вӧвлӧм саридзьяслӧн пуктӧмторъясысь. Лунвывсянь да асыввывсянь Туран увтассӧ кытшалӧны гӧраяс.

Лунвылынджык эм зэв паськыд Иран кыптӧд. Кыптӧдӧн шуӧны вылӧ кыптӧм гӧраясаинӧс, кӧні сорті-кості куйлӧны тшӧтшыдінъяс да гӧра мусюръяс. Иран кыптӧдлӧн асыв-войвывладорас лыбӧ джуджыд гӧраяса Гиндукуш мусюр.

Пӧкатъясыс вевттьысьӧмаӧсь некор сывлытӧм лымйӧн. Кӧнсюрӧ лым увсьыс тыдалӧны кынмӧм лавалӧн сьӧд глызаяс. Эльбрус — зэв важся кусӧм вулкан.

Сьӧд да Каспи саридзьяс костын нюжӧдчӧмаӧсь джуджыд том Кавказ гӧраяс. Налӧн йылыс — сывлытӧм лымйӧн вевттьысьӧм кык юра Эльбрус — кыпӧдчӧма 5½ сюрс м-ысь вылӧджык (47 серп.).

Удж да могъяс.

1. Карта вылын джудждаяслӧн шкала серти тӧдмалӧй Рытыввыв Сибырса да Туран увтасъяслысь да Сибыршӧрса тшӧтшыдінлысь джудждасӧ.
2. Масштаб отсӧгӧн мурталӧй, кузя-ӧ нюжалӧ Рытыввыв Сибырса увтас войвывсянь лунвылӧ да рытыввывсянь асыввылӧ.
3. Контур карта вылӧ гижалӧй Войвыв да Рытыввыв Азияса увтасъяслысь, кыптӧдъяслысь да гӧра мусюръяслысь нимъяссӧ (гӧра мусюръяслысь нырвизьсӧ пасйӧй визьясӧн).