Мутасыс: 1221 сюрс км₂ ыджда
Йӧз лыдыс: 48,8 млн. морт
Юркарыс: Претория
Юралан ног: республика
Каналан кыв: англичан ӧттшӧтш татчӧс кывъяскӧд
Сьӧм пас: африкаса рэнд

МУВЫВ КУЙЛАНІН ДА ЫВЛАВЫВ

Лунвыв Африкаса Республика (ЛАР) куйлӧ материк лунвылын да мыськавсьӧ кык океан — Индия да Атлантика  — ваясӧн. Тані Африкаса медылі лунвывса чутыс.

ЛАР-ыс нималӧ унапӧлӧс ывлавыв гӧгӧртасӧн. Канму шӧр юкӧнын куйлӧны Лунвыв Африка тшӧтшкӧсінса шыльыд платояс. Вадор пӧлӧн унджыклаын нюжалӧны гӧра мусюръяс. Канму асыввылын тайӧ Гундыр гӧраяс, зӧм кыртаяса да уна лыда борганъяса, а лунвылас — шӧркодь джудждаа Кап гӧраяс.

Войвыв Африкасаысь васӧдджык тропикдорса климат вӧсна тані ыджыдалӧны саваннаяс, налӧн символыс — уникум кодь баобаб пу. Рытыв-войвылын да рытыввылын паськалӧмаӧсь джынвыйӧ да тырвыйӧ овтӧминъяс (Калахарилӧн да Намиблӧн юкӧнъяс).

Юыс абу уна, на пӧвстын ыджыдджыкӧсь — Оранжва да Лимпопо. Джынвыйӧ да тырвыйӧ овтӧминъясын уна юыс косьмывлӧ кос сезон дырйи, найӧ вошӧны ляпкыд гуранъясын, да тырӧны ванас сӧмын дженьыд зэрасян кадӧ.

Баобаб — зэв вынйӧра кыз пучӧра гигант сяма пу. Сылысь плодъяссӧ позьӧ сёйны, а корнас вӧдитчыны кӧр вежантор пыдди. Баобаблысь плодъяс тшӧкыда шулӧны «ӧблезяна няньӧн», ӧблезянаяс найӧс окотапырысь сёйлӧны да.

Ӧні кежлӧ канмуын олысь йӧзлӧн торъялана аслыспӧлӧслун — вывті уна сера расаяс, войтыръяс да религияяс. ЛАР-са унджык олысьысь африканечьяс, татчӧс войтыр уна рӧдысь (банту, бушмен, готтентот). Кызыс олӧны гӧля, а морт нэмыс 50 арӧсысь этша. Вель унаӧн и коркӧ татчӧ овмӧдчӧм еджыд кучика йӧзлӧн йылӧмыс.

Зэв дыр еджыдъяслӧн, кӧть и этшаӧн вӧліны, официальнӧй политикаӧн вӧлі ӧтдортны вужвойтырсӧ раса вӧсна. Сьӧд кучика африканечьяс олісны буретш налы вылӧ торйӧдӧм районъясын — резервацияын да збыльвылассӧ вӧліны инӧдтӧмӧсь. 1991-ӧд воын тайӧ режимыслы вӧлі пуктӧма пом.

Джынсьыс унджык йӧзыс олӧны каръясын. Гырысь карыс абу уна, на пӧвстын Йоханнесбург — медгырысь индустрияа шӧрин, Дурбан да Кейптаун. Быдас — матӧ 3 млн мортӧн.

Кейптаун — ЛАР-са медгырысь порта кар. Сійӧс подулалӧмаӧсь голландечьяс 1652-ӧд воын. Карыс сулалӧ син гажӧдан бухтаын материк ылі лунвылас, Бур Лача нӧрыссянь абу ылын. Карса кварталъяс ярусъясӧн кыпӧдчӧны гӧра пӧкатъясӧд.

ОВМӦС УДЖ

ЛАР — Африкаса экономикаын медся тӧдчана канму. Сылӧн му пытшкӧсыс — прамӧй дзебас: тані эм алмаз, зарни, платина, уран, ыргӧн, кӧрт рудаяс, из шом. Тайӧ мупытшса озырлунъяс перйӧм да видзасъяс серти ЛАР-ыс мирса лидер канмуяс пӧвстын.

ЛАР мутаслӧн ыджыдджык юкӧнын бура паськалӧ лудвыв скӧт вӧдитӧм (ыж да кӧза). Канму суйӧр сайын бура тӧдӧны Лунвыв Африкаса мохер вурун. Мусӧ уджалӧны канму мутасысь сӧмын 12% вылын. Пытшкӧс районъясын ӧткымын племя, уна сё во сайын моз, олӧны вӧралӧм да вотчӧм помысь. Индустрия концентрируйтӧма канму асыв-войвыв юкӧнын.

ЮАЛӦМЪЯС ДА УДЖ

• Кутшӧм помкаясла олысь котырын раса, этнос да религия серти тэчасыс лои сы выйӧдз уна сера?
• Кутшӧм сикас мупытшса озырлунъяс перйӧм серти ЛАР-ыс мирас медводдза местаын?
• 3.2.21 серпас серти тӧдмалӧй, кутшӧм индустрия вузӧсъяс лэдзӧны ЛАР-са медгырысь каръясын.