Мутасыс: 2345 сюрс км²
Йӧз лыд: 73 млн морт
Юркарыс: Киншаса
Веськӧдлан ногыс: республика
Юралан кывйыс: прансуз
Сьӧм пасыс: конгоса франк

МУВЫВ КУЙЛАНІН ДА ВӦР-ВА

Африкаын кык канму дзик ӧти нимаӧсь: Браззавиль юркара Конго да Киншаса юркара Конгоса Демократия Республика. Кыкнанныс пукалӧны Конго ю вожын да сы вадоръясын. Конгоса Демократия Республика (КДР) лоӧ Африкаын Алжиркӧд да Суданкӧд ӧттшӧтш медся паськыд мутаса канмуяс пӧвстын. КДР пукалӧ Африка континент шӧрын. Рытыввывсянь асыввылӧ сійӧс вомӧналӧ экватор. Конго ю кывтыдын канмулӧн эм неыджыд петанін Атлантика океан дорӧ. Вадор пӧлӧн кузьтаыс сӧмын 37 км.

Канмуыслы лӧсялӧны ёна вожалысь да Африкаын медся сук ю вез, уна лыда тыяс да ыджыд нюрсялӧм эрдъяс. Канмуын ывлавыв озырлунъяс пиысь ӧтиыс — ю энергия.

Канмуын климатыс экваторбердса да экваторувса, +26°C-а вочӧжся шӧркодь температураясӧн да лышкыда киссян енэжваӧн. Мутасысь 3⁄4 гӧгӧр вевттьӧма экваторбердса васӧд вӧръясӧн.

Странаса му пытшкӧсыс зэв озыр перъянторъясӧн (быдпӧлӧс металл рудаяс, алмазъяс).

ЙӦЗ

Йӧз лыд серти КДР — Африкаса медыджыд канмуяс пӧвстын. Канмуын олысь йӧз лыдыс ӧдйӧ содтӧ, зэв уна челядь чужӧ да. Но оз тырмымӧн сёйны да медицинаӧн могмӧдӧмыс улыс тшупӧд вӧсна йӧзыс ёна кулалӧны, торйӧн кӧ челядьыс. Конгоса морт нэмыс шӧркодяс сӧмын 55 арӧс.

КДР-ыс мирса медся уна сикас войтыра канмуяс пӧвстын, тані лыддьӧмаӧсь 200-ысь унджык войтыр да этнос чукӧр. Кызвыннас йӧзыс сёрнитӧны Африкаын ёна паськалӧм банту кывъяс вылын. Ставнас канмуын арталӧны 700-ысь унджык кыв да диалект. Паськыда тӧдсаӧсь банту йӧзкостса киподтуй, та лыдын чумичьяс да статуэткаяс лӧсьӧдӧм. Матӧ 70% олысьыс — кристиана (католикъяс да протестантъяс). Ыджыд тӧдчанлун кольӧ и Африкаса нэмӧвӧйся эскан ногъяслӧн.

Странаса вужвойтыр — пигмейяс, Африка шӧрса олысьяс. Найӧ торъялӧны ичӧт туша сертиныс — весиг мужичӧйясыс абу 150 см-ысь вылынджыкӧсь. Ӧнія кадӧ пигмей лыдыс абу ыджыд, олӧны найӧ пыді вӧр районъясын.

Важъя кадӧ моз жӧ, пигмейяс олӧны вӧралӧм да вотчӧм помысь. Вӧралігӧн вӧдитчӧны ньӧвйӧн да ньӧввужйӧн. Оласногыс кочуйтана, вӧр пыр ӧткымын семьяа котыръясӧн вешйӧны да. Оланінъяссӧ лӧсьӧдӧны быдмӧг лескысь (пучӧръяс да пу увъяс, пальма коръяс).

Йӧзыс олӧ кызвыннас тыяс бердын, ю ковтысъясын да юркар районын. Киншасаыс мукӧд каръясысь торъялӧ олысь лыднас да овмӧслы тӧдчанлунӧн.

ОВМӦС УДЖ

Экономика сӧвман тшупӧдыс канмуас абу вылын. Олысьяс пӧвстысь матӧ 3⁄4 уджалӧны видз-му овмӧсын. Та дырйи уджалана мутасыс странаас сӧмын 3%. Крестьяна быдтӧны маниок, бананъяс, кукуруза, рис, батат, арахис. Маниоклӧн да бататлӧн (татчӧс сикас юмов картупель) плодъясыс — Конгоса йӧзлӧн медшӧр сёяныс. Плантацияясын быдтӧны выя пальмаяс, каучука пуяс, копей, какао.

Канмуыс нималӧ мир пасьтала индустриялы колана алмазъяс перйӧмӧн, наысь тай торйӧн крепыд вундан инструмент вӧчӧны. Медся тӧдчана индустрия шӧринъяс чукӧрмӧмаӧсь канму лунвыв юкӧнас, кӧні перйӧны металла рудаяс да алмазъяс, а сідзжӧ юркар регионас, кӧні уджалӧ вӧчасъяс лэдзан индустриялӧн кыз юкӧныс.

ЮАЛӦМЪЯС ДА УДЖ:

• Мыйла Конго мутаслысь кыз юкӧнсӧ  абу на аслысалӧма мортыс?
• Кутшӧм аслыспӧлӧслунъяс йӧзлӧн да овмӧсын висьталӧны: канмулӧн сӧвман тшупӧдыс улын.