​

Мупом мусерпас вылын

Территория серти тайӧ канмуыс абу вывті ыджыд. Сійӧ куйлӧ нёль гырысь да матӧ сюрс ичӧт ді вылын.
Ывлавыв. Мупом діяс артмӧмаӧсь сэні, кӧні Лӧнь океанувса ыджыдсьыс-ыджыд литосфера плита зурасьӧма Евразия материк плитакӧд. Тайӧ зурасьӧм бӧрын материклӧн асыввыв доръясыс потласьӧмны да артмӧмаӧсь діяс. Мупомсянь асыввылын эм пыді васа джум — океанса лайков.
Му кышыс тайӧ районын век на вӧрӧ-вешъялӧ, гӧра артмӧдан процессъяс абу на помасьӧмны. Му кышлӧн вешъялӧм йылысь висьталӧны тшӧкыд мувӧрӧмъяс да ловъя вулканъяс. Неыджыд мувӧрӧмъяс Японияын овлӧны пӧшти быд лун.

​

Токио юркар

Мупомын ывлавылыс зэв мича. Торъя мичлунсӧ сылы сетӧны куръяяса да неыджыд діяса мича вадоръяс, вӧрӧн вевттьӧм гӧраяс. Гӧра йывъяс пӧвстын зымвидзӧны ловъя (найӧ 40 гӧгӧр) да кусӧм вулканъяс. Увтасіныс этша, найӧ куйлӧны Лӧнь океан пӧлӧн. Медыджыд ді вылын сулалӧ канмулӧн юркар — Токио кар. Асыв-войвывсянь рытыв-лунвылӧ ыджыд нюжалӧмысла климат Мупомын абу ӧтсяма.
Куросио шоныд визув небзьӧдӧ Мупомысь климат, вӧчӧ сійӧс шоныдджыкӧн да улисджыкӧн. Енэжваыс татчӧ усьӧ материк вылӧ серти 2−3 пӧв унджык. Ыджыд шог канмулы вайӧны Лӧнь океансянь волысь бушковъяс (тайфунъяс), кодъяс вӧчӧны ыджыд жугӧдӧмъяс. Найӧ медся тшӧкыда овлӧны гожӧм помын да арын. Тайфунъяскӧд ӧттшӧтш сувтсӧн зэрӧ, юяс тулӧны да ойдӧдлӧны гӧгӧр ставсӧ.
Юясыс канмуын абу кузьӧсь, но тэрыб визулаӧсь да коськаӧсь. Уналаын найӧ уджӧдӧны гидроэлектростанцияяс. Ю ваӧн вӧдитчӧны му кӧтӧдӧм могысь, та вӧсна ӧткымын лунвыв ді вылын ваыд оз тырмы.
Вӧръяс Мупомын озырӧсь да пуяс сэні уна сикасаӧсь. Войвывса козъя-ньывъя тайгасӧ вежӧны паськыд коръя вӧръяс, кӧні медшӧр пу рӧдъяс — тупу да бук. Токиосянь лунвылынджык, кӧні январся шӧр температураыс 0°С-ысь вылынджык, паськалӧмаӧсь тропикувса вӧръяс. Татчӧс виж да гӧрд муяс вылын быдмӧны век веж тупу, мича дзоридза камелия да камфара лавр пу, код коръясын эмӧсь быдсикас выйяс.
Мупомсаяс радейтӧны вӧр-ва да тӧждысьӧмпырысь видзӧны сійӧс. Йӧзкостса гажлунъяс пӧвстын медся мичаыс сиӧма сакура вишня дзоридзалӧмлы.
Йӧз. Мупом — топыда овмӧдӧм канму. Канмуын олысь йӧз пӧвстысь джынйыс овмӧдчӧма Лӧнь океан пӧлӧнса векни увтасінӧ.
Мупомыс бура сӧвмӧма, уна сикас прӧдукция вӧчӧмын — уклад, саридз карабъяс, автомобильяс, телевизоръяс да электроника — сійӧ босьтӧ мирын медводдза ин. Ас мупытшса озырлунъяс канмуын этша, та вӧсна на пиысь кызсӧ ковмӧ вайны суйӧр сайысь.
Медшӧр нянь культура — рис. Сійӧс быдтӧны ойдӧм муяс вылын пӧшти канму пасьтала да босьтӧны ыджыд урожайяс. Паськалӧны мутасъяс тшай куст да сакара тростник улын, кодъяс радейтӧны шоныд да ва. Каръяс бердын паськыд эрдъясын вӧдитӧны град выв культураяс — кӧчан, кушман, ӧгурчи.

​

Керкалӧн пытшкӧс

Мупомсаяс олӧмын тӧдчана роль ворсӧны канмусӧ кытшалысь саридзьяс. Чери кыйӧны оз сӧмын орчча ваясын, но и зэв ылын — Лӧнь, Индияа да Атлантика океанъясын. Рис да чери — канмуын олысь йӧзлӧн медшӧр сёяныс. Сёйнысӧ мунӧны и мукӧд саридз козин — ватурун, торйӧн нин саридз капуста, саридз ёжъяс, кӧкъямыскокаяс.
Кызвын олысьыс олӧ каръясын, медся гырысьясын йӧзыс миллионысь унджыкӧн. Карсаяслӧн лыдыс ӧдйӧ содӧ, а сиктсалӧн чинӧ. Мупомса керкаясын пӧшти абуӧсь пытшкӧсса зумыд стенъяс, найӧс позьӧ кокниа вештавны. Джоджъяс вевттьӧма рис идзасысь аслыснога прессуйтӧм циновкаясӧн. Луннас на вылын пукалӧны, пажнайтӧны, а вой кежлӧ сэтчӧ жӧ вольсасьӧны узьны. Мебельыс этшакодь.
Индустрия да видз-му овмӧслӧн ӧдйӧ сӧвмӧмыс тӧдчис канмулӧн ывлавылӧ. Юяссӧ да саридз доръяссӧ уналаын няйтӧсьтӧма уджаинысь стокъясӧн, овмӧс шыбласъясӧн. Медсясӧ няйтчӧма Хонсю ді Лӧнь океан пӧлӧн, кӧні олӧ канму йӧзлӧн 4/5 пайыс.
Уна вӧр кералӧма да сы пыдди пукталӧма ниа, пожӧм, коз, а сідзжӧ криптомерия — сук да векньыд тугана лыска пу. Мупомын абу нин прӧст му, ставыс тырӧма карса стрӧйбаясӧн, видзьясӧн, туйясӧн. Та вӧсна сэтшӧм ёся кыптӧ сёрни вӧр-ва видзӧм йылысь. Быдмӧны войтыр паркъяс да ывладоръянінъяс улӧ сетӧм мутасъяс, канмулысь вель нин ыджыд юкӧныссӧ вӧчӧма вӧрзьӧдны позьтӧмӧн.