Кӧні куйлӧны мупытшса перъянторъяс. Сы вӧсна мый металлъяс артмисны магмалӧн сывдӧм массаясысь, кодъяс петлісны гӧра мутыръяс артмигӧн му кышлӧн жугласьӧминъясті да потасъясті, то металлъяслӧн чужанінъясыс медсясӧ паныдасьлӧны гӧраясын.

Металл рудаяс ми аддзам Уралысь, Кавказысь, Алтайысь, Асыввыв Сибырса гӧраясысь.

Кӧрт рудаяс паныдасьлӧны и кристалл сяма изсикасъясын, кодъяс куйлӧны разнӧй пыднаын Асыввыв Европаса шыльыдінлӧн неджӧг моз артмӧм кызтаяс улын. Татшӧм — кӧрт рудалӧн Курск куйлӧд, коді куйлӧ бура пыдын. Сійӧс восьтісны сӧвет учёнӧйяс тані казялӧм сідз шусяна магнит аномалия серти, мӧд ногӧн кӧ, магнит стрелка вешйӧм серти, кодӧс сійӧ вӧчӧ му улын куйлысь кӧрт массаяс кыскӧм вӧсна.

Татшӧмӧн жӧ лоӧ Криворожйӧ куйлӧд Украинаын. Кӧрт рудалӧн гырысь куйланінъяс эмӧсь Уралын.

Абу металл сяма перъянторъяс, кыдзи из шом, мусир, совъяс, артмӧмаӧсь бара жӧ та вылӧ лӧсялан местаясын да урчитӧм гӧгӧртас дырйи, шуам, неджуджыд саридз дорӧсъясын, кодъяс торъя геологияса периодъясӧ вевттьылісны Асыввыв Европаса шыльыдінлысь юкӧнъяссӧ (11, 12 серп.).

Та вӧсна из шомлӧн куйланінъяс паныдасьлӧны СССР Европаладор юкӧнын Печӧра (Вӧркута ю кузя), Мӧскуадор да Донец бассейнъясын, а сідзжӧ Урал рытыввылын. Изъя да калий совъяс — Уралсянь рытыввылын да лунвылын (Совкар, Соль-Илецк), Донец бассейнын (Артёмовск), Баскунчак тыын да Карпат гӧраяс водзын. Мусир — Урал да Волга костын («Мӧд Баку»), Кавказын — сылӧн войвыв пӧкатас (Грознӧй, Майкоп) да Апшерон кӧджын (Баку), а сідзжӧ Карпат гӧраяс водзын (Дрогобыч).

Сибырын из шомъяс паськалӧмаӧсь тӧдчымӧн ёнджыка Союзлӧн Европаладор юкӧнын дорысь. Из шом бассейнъяс куйлӧны медсясӧ сэні, кӧні гӧраяс лоӧм вӧсна гӧра мусюръяс пӧлӧн артмалісны нёптовъяс, кытчӧ и пуксисны из шомъяс (Кузнецк бассейн, Караганда, Черемхов, Тунгуска да Ылі Асыввывса бассейнъяс).

Сэні, кӧні из шом бердӧ инмӧны вулканысь ыльгӧм изсикасъяс, из шомъясыс кӧнсюрӧ пӧрины графитӧ (Тунгуска бассейнын Курейка).
Союзлӧн Азияладор юкӧнын сідзжӧ эмӧсь ӧнія кадӧ медся тӧдчана перъянторйӧн — мусирлӧн — гырысь куйлӧдъяс (Казахстанын Эмба, Шӧр Азияын Фергана, Ылі Асыввылын Сахалин).

Ыргӧнлӧн зэв озыр куйланінъяс эмӧсь Казахстанын (Коунрад, Джезказган).

Зарнилӧн гырысь куйлӧдъяс эмӧсь Байкалсайын да Лена бассейнын.

Алтайын да Казахстанса посни сопкаясаинын паськалӧмаӧсь медсясӧ полиметаллъяслӧн куйлӧдъяс: свинеч, эзысь да цинк куйланінъяс (шуам, Алтайын Лениногорск). Полиметалл рудаяс эмӧсь и Войвыв Кавказын (Садон).

Марганеч рудалӧн зэв озыр куйлӧдъяс эмӧсь Кавказсайын (Чиатура) да Украинаын (Никополь).

Рудааинъяс эмӧсь сідзжӧ Саянъясын, Байкалсайын, Сихотэ-Алиньын, Тяньшаньын, Памирын да уна мукӧдлаын миян канму пасьтала.

Миян гӧраӧсь муясысь медся озыр быдсяма рудаясӧн Урал. Тані эмӧсь зэв озыр куйланінъяс кӧртлӧн (Бакал, Халилов, гӧраяс: Благодать, Высокӧй, Магнитнӧй), ыргӧнлӧн, платиналӧн, асбестлӧн, сӧнпытшса зарнилӧн, бокситъяслӧн, дона изъяслӧн да мукӧд мупытшса озырлунъяслӧн. Уралын из шом эм сылӧн кыкнан пӧкатас.

И. В. Сталин «Овмӧс нуӧдысьяслӧн могъяс йылысь» аслас сёрниын (1931 воын), сы йылысь проблема вылӧ сувтлӧмӧн, мый колӧ социализм стрӧитігӧн планъяс тыртӧм вылӧ, висьтавліс:

«Медводз колӧны странаын тырмымӧн ывлавыв озырлунъяс: кӧрт руда, из шом, мусир, нянь, хлопок. Эмӧсь-ӧ найӧ миян? Эмӧсь. Эм кӧть кутшӧм мӧд канмуын дорысь унджык. Босьтны кӧть Урал, кӧні ӧтлаасьӧмаӧсь сэтшӧм унасикас озырлунъяс, кутшӧмӧс оз позь аддзыны ни ӧти канмуын. Руда, из шом, мусир, нянь — мыйыс сӧмын абу Уралын! Миян эм канмуын ставыс, каучукысь ӧтдор буди. Но во-мӧд мысти и каучук лоӧ миян кипод улын. Та боксянь, ывлавыв озырлунъяс боксянь, ми тырвыйӧ могмӧдӧмаӧсь. Найӧ миян весиг унджык сыысь, мыйта колӧ».