Му вылын сійӧ районъясын, кӧні эз на помась гӧраяс артман процесс, овлӧны мувӧрӧмъяс да вулкан сяма торъяс.

Сӧвет Союзын медся частӧ мувӧрӧмъяс овлӧны Памирын, Тянь-Шань гӧраясын, Кавказын, Крымын да Карпатъясын. Таысь кындзи, мупытшса тувкитчӧмъяс овлӧны Асыввыв Сибырса гӧраясын, а сідзжӧ Сахалинын, Курила діяс вылын да Камчаткаын. Торъя ыджыд вына мувӧрӧмъяс овлӧны Шӧр Азияын.

Ӧти сэтшӧм мувӧрӧм лои 1948 вося октябрын. Сійӧ ёна жугӧдіс Ашхабад кар. Мувӧрӧмыслӧн очагыс вӧлі карсяньыс 80 км сайын, Копет-Даг гӧра мусюрын. Мувӧрӧм дырйи вӧрис мулӧн веркӧсыс, пластъяслӧн куйланногыс торксяліс. Муыс юраліс, артмисны потасъяс, толчокъяс вӧсна кирпичысь вӧчӧм керкаяслӧн стенъясыс грымакыліг киссялісны да пӧрины жугавлӧм кирпич чукӧръясӧ.

Став Сӧвет Союз отсаліс Ашхабадлы. Карын регыд вӧлі стрӧиталӧма киссьӧм стрӧйбаяс пыдди выльясӧс да бара кутіс мунны лючки олӧм.

Сӧвет туялысьяс тӧдмалӧны му кышлысь юкӧнъяс, кӧні вермасны лоны мувӧрӧмъяс. Тайӧ местаясас стрӧитавсьӧны торъя сикас стрӧйбаяс, кодъяс оз киссьыны мувӧрӧмъясысь, аслыспӧлӧс, торъя ён конструкцияяс.

Вулканасьӧм Сӧветскӧй Союзын петкӧдчӧ Лӧнь океан вадорын. Став Камчатка кузя да Курила діяс вылын кузя нюжӧдчӧмаӧсь вулканъяс, кодъяслӧн йывъясыс тупкысьӧмаӧсь кымӧръясӧн. Вулканъясыс тані кыксё саяс. Ӧткымынъяс на пиысь ловъяӧсь; найӧ кадысь кадӧ шыблалӧны пӧим да лава; кратеръяссьыс лэбӧны доналӧм изъяс. Курила діяс вылын вулканъясыс кыпалӧны саридз пыдӧссяньыс. Камчаткаын эм Европаын да Азияын медся джуджыд ловъя вулкан — Ключ сопка (4750 м) (13 серп.).

Му кышлӧн пытшкӧсса юкӧнъясас температураыс зэв ыджыд — 1000° сайӧ. Татшӧм шонтӧг дырйи став изсикасъяс сылӧны да лоӧны кизьӧрӧн. Но вылысса слӧйясыс личкӧны сэтшӧм ёна, мый веществоыс, коді артмӧдӧ Мулысь пытшкӧсса юкӧнъяссӧ, весиг сюрс да унджык градус дырйи кольӧ топалӧмӧнджык. Пластъяс вешъялігӧн кӧ му кышын лоӧ потас, кыдзи тайӧ овлӧ гӧраяс артмигӧн, то тайӧ потас улас личкӧмыс чинӧ, и веществоыс пыдіас паськалӧ да лоӧ кизьӧрӧн, заводитӧ кайны потасъясӧд да ыльгыны Му веркӧсӧ лаваӧн. Та дырйи сыысь зэв ёна кутасны торъявны газъяс. Тайӧ и эм вулканлӧн ыльгӧмыс.

Юалӧмъяс да уджъяс.
1. Кӧні Сӧвет Союзын эмӧсь вулканъяс да овлӧны мувӧрӧмъяс?
2. Мыйӧн подулалам, мый вулканизм да мувӧрӧмъяс овлӧны гоӧраӧсь районъясын?
3. Контур карта вылӧ пасйӧй ССРС-ысь гырысь ловъя вулканъяс.