Миян канму озыр быдсяма рудаясӧн да мукӧд мупытшса перъянторъясӧн. Гӧраяс артмигӧн Му пытшкысь пыдысь потасъясӧд кайисны сылӧм массаяс да пӧсь ва сывдасъяс, кодъяс артмылісны тайӧ сылӧм массаясысь. Му шар пытшкысь ёна пыдысь кайӧм тайӧ веществояс кынмигӧн и артмисны рудаӧн перъянторъяс. Рудаяс вермисны артмыны быдсикас джудждаын да дзик абу ӧтмындаӧн. Но сынӧдлӧн температура вежласьӧмысь, ва да тӧв уджысь гӧраяс киссьӧны, рудаӧн перъянторъясяс вочасӧн петӧны му веркӧсӧ. Тайӧ тыдалӧ, шуам, Уралын, коді зэв озыр кӧрт рудаӧн, ыргӧнӧн. Сэні эмӧсь и полиметалла рудаяс. Полиметалла рудаясӧн шусьӧны рудаяс, кодъяс пытшкын эм некымын металл; шуам, тшӧкыда ӧтлаын овлӧ цинк, свинеч да эзысь.
Примерӧн мупытш перъянторъяслӧн куйлӧдъяслы, кодъяс лоины ыльгӧм изсикасъясын, лоӧны ыргӧн рудаяс Казахстанын, Уралын да Кавказын, полиметаллъяс Байкалсайса гӧраясын да Алтайын.
Озыр кӧрт рудаӧн Кривӧй Рогса куйлӧд.
Сотчан перъянторъяс — из шом, мусир — артмисны быдмӧгъяслӧн да пемӧсъяслӧн колясъясысь. Найӧ йитчӧмаӧсь неджӧг изсикасъяскӧд. Сы вӧсна тайӧ перъянторъяслӧн куйлӧдъяс сюралӧны ёнджыкасӧ шыльыдінясын, кӧні слӧйяс куйлӧны водса ног.
Из шомлӧн гырысь куйланінъяс эмӧсь Асыввыв Европаса шыльыдін лунвылын — Донецк бассейнын^* Из шом бассейнӧн шуӧны мутас, кӧні эмӧсь из шомлӧн гырысь куйлӧдъяс./^, Рытыввыв Сибыр лунвылын — Кузнецк бассейнын. Гырысь мусир видзасъяс эмӧсь Волга да Урал костын, Кавказын да Сахалинын. Бӧръя кадӧ сотчан газъяслӧн гырысь куйланінъяс сюрины Волга вылын, Кавказсянь войвывланьын, Рытыввыв Сибырын.
Медся тӧдчана мупытшса перъянторъяслӧн тӧдмалӧм видзасъяс серти Сӧвет Союз босьтӧ мирын медводдза местаясысь ӧтиӧс (из шом кузя, мусир, трунда, кӧрт руда, марганеч, никель, калия совъяс, бокситъяс, апатит кузя). Миян уна шоч металлъяс, атом сырьё да мукӧд перъянторъяс (14 серп.).
Миян туялысьяс аддзисны водзынджык тӧдтӧм уна перъянторъяс. Шуам, Асыввыв Сибырын бӧръя кадӧ аддзӧма алмазъяслысь мирын медся ыджыд куйланінъясысь ӧтиӧс. Мупытшса озырлун корсьӧмӧ пырӧдчӧӧны уна сюрс повтӧм сӧвет геолог.
Ӧні мупытшса перъянтор корсигӧн вӧдитчӧӧны зэв бура кылысь приборъясӧн. Ӧти приборъяс шыасьӧны ӧткымын рудаяслӧн магнит аслунъяс вылӧ. Тайӧ приборъясыс магнит ньӧвъёсь вешйӧм серти сетӧны тӧдны, мый Му пытшкын эмӧсь магнит рудаяс. Мукӧд инструментъяс индӧны маятник катласьӧмлӧн вежсьӧм серти му улын сьӧкыд руда массаяс куйлӧм вылӧ. Шуам, казялӧма, мый сьӧкыд рудаяслӧн гырысь куйлӧдъяс весьтын маятникыс катласьӧ ӧдйӧджык. Кытшалысь изсикасъясысь омӧльджыка топыд веществояслӧн куйлӧдъяс весьтын маятниклӧн катласьӧмыс надзмӧ. Татшӧм ногӧн позьӧ тӧдмавны руда массаяс, кодъяс куйлӧны пыдын муын. Сы бӧрын, кор тыдовтчӧны мупытшса озырлун куйлӧмлӧн тӧдмӧсъяс, нуӧдӧны видласьӧм могысь буритчӧм, коді отсалас тӧдмавны, ёна-ӧ кыз руда пластыс, кыдзи сійӧ куйлӧ, кутшӧмӧсь куйлӧдыслӧн видзасъясыс. Торъя буръяс отсӧгӧн судзӧдӧны уна сё да сюрс метр пыднаысь рудаяслысь, из шомлысь, мусирлысь да мукӧдторлысь образечьяс. Буритан техника ӧні сетӧ позянлун пырӧдчыны 5 км пыднаӧдз.
Мупытшса перъянторъяс — канмулӧн зэв тӧдчана ывлавыв озырлун. Металла рудаясысь судзӧдӧны быдпӧлӧс металлъяс (чугун, уклад, рӧма металлъяс); металлтӧм перъянторъяс — сійӧ ломтас (мусир, из шом, газ), химия индустриялы колана уна сырьё да муяслы минерала вынсьӧдантор (калия сов, апатитъяс), стрӧитчан материалъяс (сёй, лыа, извесьт из).
Овмӧсын используйтӧм вылӧ зэв тӧдчана сійӧ, ыджыдӧсь-ӧ мупытшса озырлуныслӧн видзасъясыс, пыдын-ӧ сійӧ куйлӧ, кутшӧм шогманлуныс перъянторъяслӧн. Мупытшса перъянторъясӧн вӧдитчӧм могысь ыджыд тӧдчанлун босьтӧ, кӧні сійӧ куйлӧ география боксянь. Шуам, кӧрт руда кӧ матын куйлӧ из шом куйлӧдъясысь, сійӧ отсалӧ чугун вӧчӧм кузя индустрия сӧвмӧмлы, матынӧсь кӧ ӧта-мӧдсьыс из шом да совъяс, сійӧ кокньӧдӧ химия индустрияын ӧткымын сикасъяс сӧвмӧдӧм.
Юалӧмъяс да уджъяс.
Результат теста