1. Кутшӧм тыртанторйысь тэчӧма атмосфера?
2. Висьталӧй ылӧсас, мый кызта атмосфераыс?

1. Атмосфераса личкӧд йылысь гӧгӧрвоӧдӧм. Быд тыртанторлысь позьӧ тӧдмавны сьӧктасӧ. Шуам, 1 м³ сынӧдыс саридз веркӧс тшупӧдын кыскӧ матӧ 1 кг 300 г. Му вылын быд предмет, эм кӧ сылӧн массаыс, личкӧ сы улын пукаланторъяс: небӧгъяс личкӧны пызан, пызан личкӧ джодж да с. в. Сынӧдыс тшӧтш личкӧ ставсӧ, мый дорӧ сійӧ инмӧдчӧ. Мортыд оз казяв сынӧдлысь личкӧдсӧ сійӧн, мый ортсыса личкӧд ӧтвесьтасьӧ миян организм пытшса личкӧдыскӧд. Лӧсьӧдам кӧ му веркӧссянь атмосфера вевдорса вежтасӧдзыс сынӧд сюръя да видлам тӧдмавны, кутшӧм вынӧн сійӧ личкӧ му веркӧсас, петас татшӧмтор: быд 1 см2 вылас сынӧдыс личкӧ сэтшӧм жӧ вынӧн, кыдзи и 1 кг 33 г сьӧкта гира.

Атмосфераса личкӧд — тайӧ вын, кутшӧмӧн сынӧд личкӧ му веркӧссӧ да сы вывса став эмторсӧ.

2. Атмосфераса личкӧд мурталӧм. Атмосфераса личкӧд туялӧны барометръясӧн. Эм кык сикас барометр: ртутя да анероид.

Ртуть либӧ тюрк — кизьӧр металл. Кисьтны кӧ сійӧс кузь клянича трубкаӧ, коді ӧти помӧдыс паяйтӧма, да лэдзны кӧ восьса помнас ртутя бекарӧ, то трубкаысь ртутьыд оз ставнас киссьы. И петны сэтысь сійӧ оз вермы, бекарса ртуть вевдорас сынӧд личкӧ да. Атмосфераса личкӧдыс кӧ чинас, трубкасьыс нӧшта мыйтакӧ тюркыд киссяс, а ртуть сюръя дженьдаммас, лэччас. Мӧдарӧ, личкас кӧ сынӧдыс ёнджыка, ртуть сюръя кыпӧдчас.

Йӧзыс тӧдмалісны: 45° параллельын саридз веркӧс тшупӧдас, сынӧд шонтӧгыс кӧ лоӧ 0°, ртутьыд трубкаас кыпӧдчӧ 760 мм вылӧ. Татшӧм гӧгӧртасын личкӧдсӧ шуӧны атмосфераса норма (лючкиа) личкӧдӧн.

Ртутя барометрнас ветліг-мунігъясын, экспедиция дырйи, абу кивыв вӧдитчыны. Сэк бурджык босьтны сьӧрад анероид (тайӧ кывсӧ комиӧдны кӧ, лоӧ "абу кизьӧр, ватӧм"). Татшӧм барометр пытшкын эм металлысь вӧчӧм куд, кӧні абу сынӧд, та вӧсна сійӧ пырысь-пыр кылӧ,  вежсьӧ кӧ атмосфераса личкӧд. Мыйӧн личкӧдыс содӧ, кудйыс топӧдчӧ. Чинӧ кӧ личкӧдыс, кудйыс паськалӧ. Кудйӧ йитӧма ньӧвтор, коді вештасьӧ сы йӧрыш вежсьӧмысла. Ньӧвтор индӧ шкала вылӧ, код серти и вермам тӧдмавны атмосфераса личкӧд ртуть сюръяса миллиметръясӧн.

3. Атмосфераса личкӧд вежласьӧ. Медводдза йӧзыс, кодъяс сынӧд шаръясӧн качлісны кымӧр сайӧ, казялісны: вывлань кайигӧн лолавны сьӧкыдджык лолӧ. Сійӧ жӧ овлӧ и гӧраясӧ кыпӧдчигтырйи. Тадзи артмӧ сы вӧсна, мый вылысджыкинын сынӧдыс шочмӧ, топыдлуныс чинӧ. Шуам, 12 км вылнаын 1 м³-ад сынӧд массаыс лоӧ 310 г, а 40 км вылнаын — 4 г. (Орччаӧдӧй  12 да 40 км ылнаын 1 м³-са сынӧд массасӧ саридз веркӧс тшупӧдса массанас.)  10,5 м вылӧ кыпӧдчигӧн атмосфераса личкӧдыс чинӧ ртуть сюръяса 1 мм-ӧн.

Атмосфераса личкӧд оз сӧмын вылна серти вежсьы. Му веркӧсса быд чутын атмосфераса личкӧдыс корсюрӧ содӧ, корсюрӧ чинӧ. Атмосфераса личкӧдлӧн татшӧма вежласьӧмыс йитчӧма сынӧд шонтӧгкӧд. Сынӧдыс шоналігӧн паськалӧ. Шоныд сынӧд  кӧдзыдсьыс кокниджык, сійӧн и 1 м³-са шоныд сынӧд, кӧть и ӧти вылнаын, веситӧ  1 м³-са кӧдзыд сынӧд дорысь этшаджык. Сідзкӧ, шоныд сынӧдыс личкӧ му веркӧссӧ кӧдзыд сынӧдысь омӧльджыка, м. ш. му веркӧсӧ шоныд сынӧдлӧн личкӧдыс кӧдзыдсьыс ичӧтджык.