Висьталӧй, кор позьӧ аддзыны лысва, ру.

1. Атмосфераса ва ру. Кыдзи тӧдса, ва гӧпъяс зэрӧм бӧрын регыдӧн бырӧны. Кытчӧ нӧ вошӧ ваыс? Унджыкыс пакталӧ — пӧрӧ тыдавтӧм ва руӧ. Унджык ва руыс веськалӧ сынӧдӧ мирса океан, ю, ты, нюр веркӧсысь пакталігмоз. Но ваыс пакталӧ тшӧтш косін да быдмӧг веркӧсысь.

Мыйта ва руыс эм 1м³ сынӧдын, тайӧ лыдсӧ шуӧны сынӧдлӧн абсолют васӧдлунӧн.

Абсолют васӧдлуныс абу век ӧткодь. Гожӧмын ва гӧпъяс косьмӧны ӧдйӧджык арын да тулысын серти. Тайӧ и гӧгӧрвоана, ӧд шоныд сынӧдын ва руыс овлӧ кӧдзыдын дорысь унджык.

2. Ва ру тыра сынӧд да ва ру тӧрмӧн сынӧд. Индӧм шонтӧг дырйи кӧ сынӧдыс оз  вермы босьтны ас пытшкӧ ва рутӧ унджык сы серти, мыйта сыын эм нин, сійӧс шуӧны ва ру тыраӧн. Шоналас кӧ, сынӧдыс бара босьтас ас пытшкӧ мыйтакӧ ва рутӧ.

Удж. 77-ӧд серпас серти тӧдмалӧй, кымын грамм ваыс овлӧ ва ру тыра сынӧдын татшӧм шонтӧг дырйи: а) −20°С, б) 0°С; в) +30°С. Вӧчӧй кывкӧртӧд.

Ва ру тыра сынӧд кӧ кӧдзалӧ, ва руыс конденсируйтчӧ, м. ш. лоӧ кизьӧр формата ваӧн. Тайӧторсӧ подулалам видлӧгъясӧн. Лолалыштны кӧ, шуам, кӧдзыд стеклӧ вылӧ, вомсьыд петӧм шоныд ру кӧдзалас. Стеклӧ вылын лоасны ва войтъяс. Гожся вой чӧжӧн кӧдзалӧм сынӧдын ва руыс конденсируйтчӧ жӧ, усьӧ лысва.

Сынӧдас, коді ӧшалӧ шоныд да кос веркӧс весьтын, ва руыс этшаджык сы серти, мыйта сійӧ эськӧ вермис тӧрны. Татшӧм сынӧдсӧ шуӧны ва ру тӧрмӧн сынӧд.

Удж. 77-ӧд серпас серти артыштӧй: а) кымын грамм ва руыс тӧрас 1 м³ ва ру тыра сынӧдӧ, шонтыны кӧ сійӧс 0-сянь +10°С-ӧдз; б) лоӧ оз сынӧдыс ва ру тыраӧн, сылӧн 1м³-ын кӧ +20°С температура дырйи ва руыс 7 г.; в) конденсируйтчас оз ва руыс, кӧдзалас кӧ 7 г ва руа 1м³ сынӧдыс +10°С-ӧдз.

3. Орччӧдана васӧдлун. Ва ру тыра сынӧд кӧ кӧдзалас, ваыс век нин петас. Васӧдлун орччӧдӧм могысь ва ру тыра сынӧдсӧ босьтӧны 100% пыдди.

Орччӧдана васӧдлунӧн шуӧны прӧчент, коді артмӧ, орччӧдам кӧ, мыйта ва руыс эм сынӧдын да мыйта ва руыс вермӧ индӧм шонтӧг дырйи сынӧдас тӧрны.

Шуам, +30°С дырйи 1м³ сынӧдын эм 15 г ва ру, а вермас сэтчӧ тӧрны 30 г, сідзкӧ татшӧм сынӧдлӧн орччӧдана васӧдлуныс лоӧ 50%.
Му шарас некӧні абу пасйӧдӧма 0%-а орччӧдана васӧдлун. Весиг овтӧмин весьтын сынӧдас эмышт мыйтакӧ ва руыс.

4. Ру да кымӧръяс. Мича гожся войын кӧдзалӧм му веркӧс бердас ва ру тыра сынӧдысь петӧны ва войтъяс. Артмӧ ру (туман). Кымӧр — сійӧ жӧ ру, сӧмын сійӧ ёна вылын ӧшалӧ. Кымӧръясыс артмӧны кыпӧдчысь сынӧд кӧдзалігӧн.

Кымӧръяс овлӧны быдпӧлӧс формааӧсь. Торйӧдӧны некымын сикас кымӧръяс: юраӧсь, шылясьӧмӧсь, сі кодь.

Тулыс локтігӧн, а сэсся и гожӧмын да арын позьӧ аддзыны юра кымӧръяс. Найӧ енэж пасьтала сявкйӧм вататоръяс кодьӧсь. Юра кымӧръяс артмӧны, кор веркӧссянь шоналӧм сынӧд вылӧ кайӧ. Юра кымӧр кӧ кызаммӧ, сылӧн подулыс лоӧ пемыд, ыштӧкӧ быд здук дась киссьыны зэрӧн. Татшӧм кымӧрсӧ шуӧны кыз кымӧрӧн либӧ кунӧрӧн. Юра кымӧръяс артмӧны 2–10 км вылнаын.

УЛЫС ТШУПӦДА КЫМӦРЪЯС (2000 м-ысь улын)
шылясьӧм кымӧр
шылясьӧм зэра кымӧр
пласта кымӧр
шылясьӧм юра кымӧр
кыз кымӧр, джуджыд юра кымӧр, кунӧр, гымалан кымӧр

ШӦР ТШУПӦДА КЫМӦРЪЯС (2000-6000 м)

посни юра кымӧр
шылясьӧм вӧсни кымӧр

ВЫЛЫС ТШУПӦДА КЫМӦРЪЯС (6000 м-ысь вылын)

сі кодь кымӧр
шылясьӧм вӧсньыдик (ру кодь) кымӧр
посньыдик юра кымӧр

Кымӧра поводдя дырйи енэжсӧ увдортіыс вевттьӧны ӧтсяма руд кымӧръяс. Тайӧ шылясьӧм кымӧръяс. Найӧ артмӧны шоныд да кӧдзыд сынӧд сорласигӧн, кор шоныд сынӧдыс ньӧжйӧник кыпӧдчӧ кӧдзыд пырыс, вочасӧн кӧдзалӧ да ва войтъяс чужтӧ. Шылясьӧм кымӧръяс векджык артмӧны оз 2 км-ысь вылынджык. Мукӧддырйи налӧн слӧйясыс рудоват рӧма ыджыд гыяс кодьӧсь. Татшӧм кымӧръяссӧ шуӧны пласта кымӧръяс.

Шондіа лунӧ корсюрӧ позьӧ казявны гӧн кодь кымӧръяс. Найӧ и збыльысь еджыд гӧн кодьӧсь. Татшӧм кымӧръясыс зэв мичаӧсь, найӧ оз саймовтны шондітӧ. Гӧн кодь кымӧръяс — медся джуджыдӧсь; найӧ артмӧны 10–12 км вылнаын, а тэчӧма татшӧм кымӧръястӧ йи кристаллъясысь.

Тӧвнас кымӧра луныс овлӧ кымӧртӧмсьыс шоныдджык, кымӧръясыс мубердса шоныдсӧ кутӧны да. Гожӧмнас бара кымӧръяс падмӧдӧны му веркӧссӧ шоналӧмысь, сійӧн гожӧмын, вевсьӧн кӧ кымӧра енэжыс, кӧдзыдджык сы серти, мый овлӧ кымӧртӧм поводдя дырйи.