1. Кутшӧм сикас кымӧръясысь усьӧны зэр, лым, шер кодь енэжваяс?
2. Кутшӧм роль ворсӧ енэжва Мирса ва бергалӧмын?

1. Енэжва сикасъяс. Зэр, лым, шер — тайӧ кымӧрысь усян енэжва. Пуж, лысва, гыӧр, кижа — тшӧтш енэжваяс. Найӧ торйӧдчӧны ва ру тыра сынӧдысь, кор сійӧ инмӧдчӧ кӧдзалӧм веркӧсӧ — муӧ, керка стенмӧ, пуӧ да м. т.

Кизьӧр либӧ чорыд формата ва, коді усьӧ кымӧрысь либӧ торйӧдчӧ сынӧдысь кӧдзалӧм веркӧсас, шусьӧ енэжваӧн.

Мыйла енэжва оз быд кымӧрысь усь? Вӧлӧмкӧ, кымӧр кӧ тэчӧма поснидик ва больясысь либӧ йи чиръясысь, найӧ сы выйӧдз кокниӧсь, весиг му вылас усьны оз вермыны. Ва войтъяс кымӧрын век ӧтарӧ-мӧдарӧ вешъялӧны. Найӧ зурасьӧны, ӧтлаасьӧны да вочасӧн гырысьмӧны да сьӧктаммӧны. Кор гырысьмӧм войтъяс вывті сьӧкыдысла оз нин вермыны кутчысьны сынӧдын, найӧ усьӧны зэрӧн. А лымъявны кутас, кымӧрын кӧ шонтӧгыс 0°С-ысь улын лоас.

Корсюрӧ гожӧмын чард-гым дырйи шер усьӧ. Шер йияс артмӧны кунӧра кымӧръясын. Кунӧрас ва войтъясыд сынӧд вӧрӧмысла дугдывтӧг кайлӧны-лэччӧны. Кор найӧ веськалӧны кунӧр вылыс юкӧнас, кӧні шонтӧгыс 0°С-ысь улын, ва войт йизьӧ. Сы бӧрын йи чирйыс лэччӧ кунӧр увдорас, кӧні вевттьысьӧ ваӧн. Сэсся, бара кӧ кайлас выліас, ляскысьӧм ваыс тшӧтш йизяс. Бӧръяпом сьӧктаммӧм шер ёкмыль оз нин кутчысь, му вылӧ усьӧ дай.  Шер ёкмыльяс корсюрӧ овлӧны чипан кольк гырсяӧсь! Шер вайлӧ уна лёктор: сійӧ вермӧ бырӧдны кӧдза, вины гортса пӧтка да ичӧт пемӧсъясӧс.

2. Усьӧм енэжва мурталӧм. Мыйта усьӧ енэжваыс, йӧз овмӧслы абу веськодь. Васӧдыс кӧ этша, либӧ мӧдарӧ — вывті уна, бырӧ урожай, торксьӧ йӧзӧс да фабрик-заводтӧ ваӧн могмӧдӧм. Метеорологъяс ас станцияясын пыр видзӧдӧны енэжва бӧрся.

Уна-ӧ енэжваыс усьӧма, тӧдмалӧны енэжва мурталантор отсӧгӧн. Енэжва мурталаныс ведра коддьӧм. Сійӧс лӧсьӧдӧны неыджыд сюръя вылӧ да дорӧны сідз, медым енэжвасӧ сыысь бокӧ тӧв эз ну. Медым артыштны, мыйта усьӧма енэжысь ваыс, енэжва мурталансьыд васӧ кисьтӧны торъя мурталан стӧканӧ да арталӧны ва слӧй кызтасӧ миллиметръясӧн. Лым кӧ усьӧма, енэжва мурталансӧ пыртӧны шоныдінӧ, кӧні лымйыс сылас. Лым сылӧм бӧрын ва слӧйлысь артмӧм джудждасӧ бара арталӧны мурталан стӧкан отсӧгӧн. Енэжва мурталансӧ йӧзыс видлалӧны вой-луннас кыкысь: 7 час асылын да 19 час рытын. Мыйта енэжваыс усьӧма вой-лунӧн, тӧдмалӧны кыкнан мурталӧмлысь результатъяс плюсуйтӧмӧн.

Мыйта енэжва усьӧма тӧлысь чӧжӧн, тӧдмалам, суммируйтам кӧ тайӧ тӧлысся быд лунсьыс енэжва лыд. Вочӧжся став тӧлыссьыс кӧ енэжва лыд суммируйтам, петас вочӧжся енэжва лыд. Му шарса мӧд-мӧдлаын во чӧжӧн усьӧм енэжваяс орччӧдӧм могысь артыштӧны енэжвалысь унавося шӧр лыд. Енэжвалысь унавося шӧр лыд да сылӧн усян режим петкӧдлӧны енэжва лыд диаграммаясын.

Удж. Видзӧдлӧй енэжва лыд петкӧдлысь диаграмма вылӧ, кодӧс лӧсьӧдӧма Владивосток карлы. Диаграмма серти тӧдмалӧй: а) мыйта енэжва усьӧ во чӧжӧн; б) тӧлысь, кор енэжва усьлӧ медуна; в) тӧлысь, кор енэжваыс усьлӧ медся этша.

3. Енэжва лыд вылӧ тӧдчысь помкаяс. Атмосфераӧ медуна ва ру локтӧ мирса отваысь. Позис эськӧ вӧчны кывкӧртӧд:  кымын матынджык океансянь кутшӧмкӧ интасыс, сымын унджык и енэжва сэтчӧ усьӧ. Но со 81 серпас серти тыдалӧ: Абердин, Аден да Владивосток куимнанныс океан дорынӧсь. Но енэжва сэтъясті усьӧ оз ӧтмындаӧн дай режимыс торъялӧ. Помкаыс талы — тӧвъяс, кодъяс векджык пӧльтӧны тайӧ каръяс весьтті.

Удж.
1. 81 серпас серти тӧдмалӧй, кысянь во гӧгӧр чӧж пӧльтӧны тӧвъяс татшӧм каръясас: а) Абердин; б) Аден. Кутшӧма тӧлыс тӧдчӧ сэтчӧ усьысь енэжва лыдын да режимын?
2. Мыйла Владивостокын вочӧжся енэжва лыдысь унджык пай усьӧ гожӧм вылӧ? Кыдзи шуӧны Владивосток мутас весьтті пӧльтысь тӧвъяс?

4. Лым эжлысь джуджда мурталӧм. Видз-му овмӧслы тӧдчана и сійӧ, мый кыза лым эжыс. Уна кӧ ыб вылын лым, мусинмыс озджык кынмы да тулыснас унджык васӧд лоас.

Лым эжлысь джуджа мурталӧны лым мурталан рейка отсӧгӧн. Сійӧ — сантиметръясӧ юкӧм дзав. Арталӧны-мурталӧны му веркӧссянь лым веркӧсӧдз.