Уськӧдӧй тӧд выланыд, кыдзи сынӧд шонтӧг вежласьӧ сы серти, мый вылна шондіыд енэжтасын.

1. Во гӧгӧр чӧж Му веркӧссӧ шондіыд югдӧдӧ да шонӧдӧ оз ӧтмоза. Роч канмуын во чӧжӧн вежласьӧ нёль сезон: тӧв, тулыс, гожӧм да ар. Пӧшти быдлаын Роч муад тӧвнас кӧдзыд, шондіыс весиг лун шӧрын оз вылӧ кыпӧдчы, лунъяс зэв дженьыдӧсь. Тулысъявыв лунъяс нюжалӧны: шонді енэжас вылӧджык кайӧ. Локтӧ гожӧм. Шонді чеччӧ водз, пуксьӧ сёр, лун шӧрнас ӧшалӧ енэжас зэв вылын. Ар кежлӧ шонді туйыс бара увтасмӧ, лунъяс дженьдаммӧны, шонтӧгыс ёна чинӧ. Йӧзыс казялісны: мыйӧн вылӧджык кыпӧдчӧ енэжас шонді, мыйӧн ыджыдджык пӧлыньӧн усьӧны сылӧн югӧръяс, сійӧн луныс кузьджык да шоныдджык. Тайӧторсӧ Важ Элладаса туялысьяс нин пасйӧмаӧсь («климат» кыв петӧ элладаса «клима» кывйысь, мый лоӧ «пӧлынь»).

Енэжас шонділӧн вылнаыс вежласьӧ сы вӧсна, мый Му шар бергалӧ миян югдӧдысь гӧгӧр. Та дырйи му чӧрс пӧлыньтчӧма (пӧлыньыслӧн нырвизьыс Юрйыв кодзувлань). Му чӧрсыслӧн пӧлыньыс вӧчӧ Му орбита тшӧтшкӧскӧд 66,5°-а пельӧс. Та вӧсна во чӧжӧн шондіыд коркӧ Войвыв мусярджынсӧ бурджыка югдӧдӧ, коркӧ Лунвывсасӧ.

Войвыв мусярджынйыс медуна югыдсӧ да шоныдсӧ босьтӧ лӧддза-номъя, сора да моз тӧлысьясын. Сэки тані гожӧм. Лӧддза-номъя 22-ӧд лунӧ, гожся шондівеж дырйи (солнцестоянньӧ), Войвыв мусярджынйын медкузь лун; шонді кыпӧдчӧ енэжас медвылӧ. Лунвыв мусярджынйын лӧддза-номъя, сора да моз — тӧвся тӧлысьяс.

Бара, Лунвыв мусярджынйын гожӧмыс локтӧ ӧшымын да нюжалӧ урасьӧмӧдз. Лунвыв мусярджынса медкузь лун — ӧшым 22-ӧд лун. Тайӧ лунӧ Лунвыв мусярджынъяд быдлаын шонді кайӧ енэжас вося кӧть кутшӧм мӧд лунын серти вылӧджык.
Во чӧжӧн кыкысь, рака тӧлысь 21-ӧд лунӧ да кӧч тӧлычь 23-ӧд лунӧ, Войвыв да Лунвыв мусярджынъястӧ югдӧдӧма ӧтмоза. Сэки овлӧны войкузялунъяс: Лунвыв кӧть Войвыв мусярджынйын луныс вой кузя лоӧ.

2. Тропикъяс. Сы вӧсна, мый Муыс шар модаа, му веркӧсас шонді югӧрлӧн усян пельӧсыс чинӧ экваторсянь полюсъяслань. Медвылӧдз юр весьтад шонді кыпӧдчӧ экваторын войкузялунъясӧ — рака тӧлысь 21-ӧд да кӧч тӧлысь 23-ӧд лунӧ. Сэки лун шӧрся шондіыд овлӧ дзик юр весьтын, кыдзи тай шуӧны — зенитын, да сылӧн югӧръяс усьӧны му веркӧсас веськыд пельӧсӧн; сэки найӧ вермӧны югдӧдны весиг медджуджыд ӧшмӧсъяслысь пыдӧссӧ. Лӧддза-номъя 22-ӧд лунӧ, кор Войвыв мусярджынйын луныс лоӧ медкузь, лун шӧрся шонді овлӧ зенитын экваторсянь войвылӧ 23°-а параллельын. Тайӧ параллельсӧ шуӧны Войвыв тропикӧн (корсьӧй сійӧс атласын мусярджынъяс картаысь). Во джын мысти, ӧшым 22-ӧд лунӧ, лун шӧрся шонді овлӧ зенитын э. л. 23°-а параллельын, мӧд ног шуны, Лунвыв тропикын (корсьӧй и сійӧс мусярджынъяс картаысь).

Тропик — экваторсянь 23°-а параллель, кӧні во чӧжнас ӧтчыд, шонді вежан дырйи, лун шӧрся шонді овлӧ зенитын.

Войвыв тропиксянь войвылас да Лунвыв тропиксянь лунвылас шондіыс зенитын некор оз овлы.

3. Полюс кытшъяс. Лӧддза-номъя 22-ӧд лунӧ, кор Войвыв мусярджынйын медся кузь лун, э. в. 66,5° параллельын шондіыс вой кӧть лун оз лэччы енэжтас сайӧ, м. ш. овлӧ полюсдорса лун. Ӧшым 22-ӧд лунӧ, мӧдарӧ, сутки чӧж — полюсдорса вой. Э. в. 66,5° параллельсӧ шуӧны Войвыв полюс кытшӧн либӧ Войкытшӧн (корсьӧй сійӧс атласын мусярджынъяс картаысь).

Лунвыв мусярджынйын э. л. 66,5° параллельын полюсдорса лун овлӧ ӧшым 22-ӧд лунӧ, а полюсдорса вой — лӧддза-номъя 22-ӧд лунӧ. Э. л. 66,5° параллель — Лунвыв полюс кытш либӧ Лункытш (корсьӧй сійӧс мусярджынъяс картаысь).

Полюс кытш — экваторсянь 66,5° параллель, кӧні ӧти шондівеж дырйи овлӧ полюсдорса лун, а мӧд шондівеж дырйи — полюсдорса вой.

Кыкнан полюс кытшсянь Му сяр йывланьыс полюсдорса лун да полюсдорса вой кузяммӧны. Му сяр йылын найӧ ылӧсас нюжалӧны квайт тӧлысь чӧжӧн. Кыкнан полюс кытшсяньыс экваторлань лун да вой вежласьӧны сутки чӧжӧн.

4. Югдӧдан зонаяс. Тропикъяс да полюс кытшъяс юкӧны Му веркӧссӧ зонаясӧ, кытчӧ шондісянь югыд да шоныд оз ӧтмындаӧн лок.
Тропикъяс костын куйлӧ тропиккост зона. Тані во гӧгӧр чӧж шондіыс ӧшалӧ вылын енэжас, сійӧн и му веркӧслы шоныдсӧ медуна сетӧ. Тропиккост зонасӧ нӧшта шуӧны пӧсь зонаӧн.

Медся этша шоныдыс локтӧ кыкнан му сяр йыв да полюс кытш костын куйлан мутаслы. Тані полюсдор зона. Полюсдор зонаыс Му вылас кык: войвывса да лунвывса.

Полюс кытшъяс да тропикъяс костын му веркӧсас шоныдыс локӧ этшаджык сыысь, мыйта волӧ тропикъяс костӧ, но унджык полюсдор зона серти. Войвыв полюс кытш да Войвыв тропик костса мутассӧ шуӧны войвывса шӧркодь зонаӧн, а Лунвыв полюс кытш да Лунвыв тропик костса мутассӧ — лунвывса шӧркодь зонаӧн.

Лун
Войвыв мусярджын
Лунвыв мусярджын
лӧддза-номъя 22ʼ лун
кӧч т. 23ʼ лун
ӧшым 22ʼ лун
рака т. 21ʼ лун

1. Луныс ...,  войыс ...
2. Э. в. 23° параллельын ...
3. Э. в. 66,5° параллельын ...

1. Луныс вой...
2. Экваторын ...