Мый эм Му пытшкын?

1. Мулӧн пытшкӧсса тэчас. Мортлы важӧн нин окота вӧлі тӧдны, мый эм Му пыдіас. Но тӧдмавны тайӧс абуджык кокни. Ӧні кежлӧ йӧзыс вермӧмаӧсь мутӧ розьӧдны сӧмын 15 километра джудждаӧдз. Та вӧсна туялысьяслы лоӧ вӧчны кывкӧртӧдъяс Му пытшкӧсса тэчасног йылысь кутшӧмкӧ бокиса мыччӧдъяс серти.

Талун ми тӧдам нин — Му шар тэчӧма куим юкӧнысь: шӧрас эм сьӧвмӧс, сы гӧгӧр ыджыдджык мантия, сійӧ босьтӧ Му шар турассьыс ⁵⁄₆  юкӧн, а вевдорас вӧсни му кыш.

Сьӧвмӧс тэчӧма кӧртысь да никельысь, сылӧн зэв ыджыд температура (матӧ 3000°C). Сьӧвмӧс гӧгӧртӧма мантияӧн. Мантияыс кыкпӧвста: улысса да вылысса. Мантия тыртанторйыс тшӧтш зэв ыджыд шонтӧга: 800°С-сянь 2000°С-ӧдз. Му шар пытшкын веществоыс олӧ дзик мӧдсикас гӧгӧртасын сы серти, кыдзи тайӧ овлӧ му веркӧсас. Та вӧсна тыртанторйыс сэні аскоддьӧм. Сійӧ вермӧ вештасьны, кӧть и зэв ньӧжйӧ.

Мупытшкӧсса шоныдыс сюрӧ и му кышыслы. Корсюрӧ мантия тыртан бисир (мӧд ног шуны, магма, эллин кывйысь "сук мавтас") ыльӧбтылӧ му веркӧсас.

2. Му кыш. Му веркӧсса чорыд вевттьӧдыс шусьӧ литосфераӧн, а литосфералӧн вевдор юкӧныс — му кыш. Сылӧн тэчасногыс да кызтаыс абу быдлаті ӧткодь.
Видзӧдлам кӧ глобус вылӧ, пырысь-пыр казялам: косін да ваяс чукӧртӧма паськыд отъясӧ; косінъясысь артмӧны материкъяс, а ваясысь океанъяс. Му веркӧсыс торъялӧ материкъяс да океанъяс вылӧ оз сідз-тадз, а сы серти, кутшӧма тэчӧма му кышыс.

Материкса кышыс тэчӧма океанса сертиыс мӧд ногӧн да кызтаыс лоӧ дзик мӧд. Материкын му кышлӧн кызтаыс шӧрвыйӧ 30–40 км, а гӧраяс улын весиг 70 км лоӧ, а океанад му кышыд тӧдчымӧн вӧсньыдджык — 3–7 км. Материкса кышын торйӧдӧны куим пӧвст: вевдорса — пуксьӧсысь, шӧрса — «гранитысь» (ассямалуннас муныштӧ гранит вылӧ да) да увдорса — базальтысь (кызвыйӧ базальтыс сэні и лоӧ). Океанса кышыс сӧмын кык пӧвста: пуксьӧс да «базальт».

Му кышсьыс мортыд зіля перйӧ быдсикас коланаторъяс (мупытшса озырлунъяс). Но мупытшса озырлунъясӧн бурджыка вӧдитчӧм могысь Му пытшкӧссьыс унатор на колӧ гӧгӧрбок туявны.

3. Кыдзи туялӧны му кышсӧ. Важысянь нин геологъяс туялӧны изъяслысь эрдаммӧминъяс, кӧні тай анмуыс тӧдчӧ (бужӧдъяс, гӧра пӧкатъяс, кыркӧтшъяс). Кӧнсюрӧ писькӧдӧны муас розьяс. Медджуджыд розьыс (12 км-ысь пыдын) буритӧма Кола кӧджын. Тӧдмавны му кышлысь тэчасногсӧ отсалӧны и шахтаяс, найӧс кодйӧны мупытшса озырлун перйӧм могысь. Му розьясысь да шахтаясысь шедтӧны торъя сикас изъяслысь образечьяс. На серти тӧдмалӧны, кыдзи тайӧ изъясыс артмисны, кутшӧма вежсисны, мыйысь да кыдзи найӧ тэчӧмаӧсь. Но татшӧм методъясыс сетӧны туявны му кышлысь сӧмын вевдорса юкӧн, дай сӧмын косінын.

Пырӧдчыны джуджыдджыкинӧ отсалӧ геофизика, а стӧчджыка кӧ — тайӧ наукаыслӧн татшӧм юкӧнъясыс: сейсмология — мувӧрӧм туялӧ, геомагнетизм да мукӧд.

Бӧръя кадӧ му кышсӧ туялӧм могысь пондісны вӧдитчыны мыччӧдъясӧн, мый воӧ космосын лэбалысь аппаратъяссянь. На отсӧгӧн весиг мирса океанлысь пыдӧс 600–700 м джудждаӧдз дзарпасавны позьӧ.