Босьтӧй мусярджынъяс карта да сы вылысь петкӧдлӧй став интассӧ, кодъяс йылысь кыланныд тайӧ висьтысь.

Христофор Колумб — итальянеч, ткачлӧн пи. Чужлӧма 1436 воӧ. Ичӧтысяньыс зіля велӧдчис, уна лыддьысис. Ёна радейтіс география да астрономия.

Том кадсяньыс унаысь ветліс саридз вывті. Сэк нин сылӧн дум вӧлі: мунны саридз кузя пыр рытыввылӧ да писькӧдны ва туй озыр Индияӧ. Индияысь европеечьяс петкӧдісны зарни, слӧн лы, шӧвк, дона изъяс, корича, гвоздика да мукӧдтор. Колумб мӧвпаліс озырмыны да ас чужан мусӧ озырмӧдны; сӧмын пӧ озырмӧдчанінас (Индияас) колӧ корсьны веськыдджык туй.

Войдӧр Индияӧ со кыдзи ветлісны: петасны Атлантика океанӧ да Африка пӧлӧн пыр мунасны, кытшовтасны сійӧс, сэсся вӧлисти Индияӧ веськӧдчасны. Колумб эскис, мый муыс гӧгрӧс, воан пӧ Индияӧ, пыр кӧ веськыда рытыввылӧ мунан. Мулысь ыдждасӧ сійӧ эз тӧд; эз мӧвпав некор, мый веськыд туй вылас сылы паныдасяс мӧд му (материк).

Дыр Колумб мӧвпаліс выль туй корсьны, сэсся збыльысь пондіс лӧсьӧдчыны туйӧ. Сылы колӧ вӧлі флот. Некод сылы сійӧс оз сет, сералӧны сы вылын: йӧймӧма пӧ, шуӧны. Коркӧ дырӧн, ёна корӧм-кевмысьӧм бӧрын, Испанияса король сетіс сылы куим караб да 120 мортӧс.

Колумб петіс Испанияысь 1492-ӧд вося моз 3-ӧд лунӧ. Колумблӧн ёртъясыс вӧліны зэв збойӧсь, повтӧм йӧз. А мыйӧн петісны паськыд море вылӧ, небзисны. Ӧтнас Колумб надейтчис воны Индияӧ. Сентябр 8-ӧд лунӧ му син водзысь дзикӧдз воши, куш ва гӧгӧр дӧввидзӧ-лӧзалӧ. Кывтӧны лун, кывтӧны мӧдӧс, му оз петкӧдчы. Сӧмын ва да енэж. Витӧд луннас лэбачӧс казялісны. Мунысьяс быттьӧ ловзисны — гажмисны, варовмисны. Найӧ эз чайтны, мый лэбачьяс ылӧ берегсянь лэбзьылӧны. Нӧшта кымынкӧ лун кывтісны, а му век на абу. Бара дзугыльмисны. Тӧв оз вежсьы, пыр веськыда швучкӧ-нуӧ найӧс. Кыті испанечьяс кывтісны, сэні аръясын пыр пӧльтӧ ӧти пӧлӧс асыв тӧв. Сыысь Колумблӧн ёртъясыс ёна полісны.

— «Мый бара лоӧ миянкӧд-а тӧлыс кӧ дырджык оз вежсьы»? — мӧвпалӧны найӧ. — «Ёна ылӧ миянӧс нуас, бергӧдчыны сэсся ог путьмӧй».

Поводдя пыр зэв мича сулаліс. Сӧмын кокньыдик небыдик тӧв тӧлкнитлас чужӧмад. Саридзыс лӧнь.

Регыд ва веркӧсас уна турун тыдовтчис, саридзыс быттьӧ веж эрд лои. Карабъяс гӧгӧр лэбачьяс пондісны лэбавны, саридз веркӧсас бордъя черияс петісны.

Ветымынӧд лун нин Колумб да ёртъясыс мунӧны, а некодарысь некутшӧм му оз тыдав. Матросъяс дӧзмисны, скӧрмисны, ропкыны пондісны. Кодсюрӧ видӧны Колумбӧс: — «Тэныд пӧ колӧ йӧз водзын ошйысьны ас сюсьлуннад да окота быдлаын нималӧм, сійӧн и мунан кытчӧ оз ков, миянӧс тшӧтш петляӧ сюйин».

Колумб зілис быд ногӧн такӧдны матросъясӧс: кодӧс бур сёрниӧн такӧдіс, кодлы уна сьӧм кӧсйысис сетны. Вывті ёна увгысьяссӧ накажитіс, мед оз торкны водзӧ мунӧмсьыс. Коді медводзӧн му аддзас, сылы зэв ыджыд награда кӧсйысис сетны. Ачыс эськӧ мусӧ медъёна виччысис, пыр рытыввылӧ видзӧдіс, синсӧ сэсь эз чӧвтлы. Лун-лун палуба вылын оліс. Друг ӧтчыд водзын мунысь караб вылын лыйисны. Командирыс палуба вывсянь шляпанас ӧвтчӧ да горзӧ: — «му! му!..»

Ставныс шызисны кодзувкотъяс моз вӧрны пондісны: коді палуба вылӧ кайӧ, коді снасьтъяс кузьта мачта вылӧ каттьысьӧ. Быдӧн шуӧны, рытыв-лунвывланьысь пӧ муыс збыльысь тыдалӧ. Колумб эськӧ сыладорсьыс некутшӧм му эз виччысь. Тшӧктіс тыдалан мулань веськӧдчыны. Асъядор муыс воши. Муӧн чайтісны, а кымӧр вӧлӧма. Весь лои нимкодясьӧмныс. Колумб бӧр рытывланьӧ тшӧктіс веськӧдчыны. Матросъяс дышиникапырысь кывзісны сылысь: мый ӧд, воштысьны сэсся некытчӧ.

Колумб арталӧм серти Испаниясянь найӧ мунісны нин 700 морскӧй миля. Муыс эськӧ эз нин тыдовтчы, дай йирым 2-ӧд лунӧ лэбачьясыс бара бырины, турунъяс ваын эз лоны ни. Матросъяс ёна скӧрмисны Колумб вылӧ:

— «Аснырнад пӧ рытыввылӧ мунан, он кывзы некодлысь, он веськӧдчы лунвывланьӧ ни войвывланьӧ ни».

Гашкӧ, эськӧ лёктор мыйкӧ Колумблы вӧчисны да ладнӧ кык лун мысти бара лэбачьяс пондісны лэбавны, зэв уна. Матросъяслӧн выльысь кыптіс надея му вылӧ петны. Ещӧ на сы бӧрын кымынкӧ лун мунісны, а му пыр оз тыдав. Матросъяслӧн терпенньӧыс быри. Сизимдасӧд лунас туйын пондісны корны Колумбӧс бӧр бергӧдчыны. Колумб матайтчис, оз тӧд мый керны. Вой кежлас палуба вылӧ кольччис ӧтнасӧн. Дзоргӧ-видзӧдӧ рытыввылӧ. Сійӧ тӧдіс, гашкӧ, ещӧ ӧти лун кутас матросъясӧс, а сы бӧрын — пом: уна вося мӧвп кусӧ.

Друг рытнас, дас часын кымын, мӧд караб вылын горӧдісны:

— «Му!».

Родриго де Триана матрос горӧдӧма. Сійӧ уна лун нин мачта вылысь эз лэччыв, пыр кыйӧдіс му. Колумблы аслыс быттьӧ ылысь би тыдовтчыліс. Бара дай бара.

Кык час Колумб видзӧдіс би вылас. Сэки бара ӧти караб вылын пушкаысь лыйисны — долыд юӧр матросъяслы. Ӧні збыльысь нин му тыдовтчӧма, лӧсьыда тӧдчӧ. Кык кымын морскӧй миля сайын. 1492-ӧд вося, йирым 12 лунӧ, асылын Колумб аддзис Выль му (Новый свет). Тшӧктіс лэдзны якӧр да шлюпкаяс. Ӧружйӧ босьтісны да мӧдӧдчисны мулань. Мусӧ нимтіс Сан-Сальвадорӧн. Колумб сідзи и чайтіс, мый сійӧ Индия ді вылӧ воис. Сы вӧсна индеечьясӧн и нимтіс сэні олысь йӧзсӧ.

Дівывса дикаръяс Колумб волытӧдз некор на кӧрттӧ абу аддзылӧмаӧсь, зэв шензьӧмӧн видлалісны кӧрта кӧлуйяс выль воысьяслысь. Зэв донаӧн налы кажитчисны прӧстӧй сикӧтшъяс, прӧстӧй рӧма изъяс. Ставыс вылӧ найӧ зарни вӧзйисны. Немӧйяс моз киясӧн шенасьӧмӧн висьталісны Колумблы, мый найӧ оланінсянь рытыввылын эм зэв озыр, уна зарниа да дона изъяса ыджыд му.

Босьтісны карабъяс вылӧ юан ва (саридз ваыс сола да юны оз позь). Колумб аслас матросъяскӧд водзӧ мӧдӧдчис.

Вӧльгым 28-ӧд лунӧ матыстчисны найӧ Куба нима ыджыд ді дінӧ. Сы бӧрын Колумбыд ещӧ на кымынкӧ ді аддзаліс. Ӧти ді нимтіс Эспаньолаӧн, мӧд ногӧн кӧ, ичӧтик Испания. Лӧсьӧдісны сэтчӧ крепосьт. Сійӧ лои испанияса медводдза колонияӧн. Выль крепосьтӧ Колумб кольӧдіс 30 мортӧс, а ачыс мукӧд ёртъясыскӧд мӧдӧдчис бӧр гортланьыс, Испанияӧ.

Европаӧ бӧр воӧм Колумблӧн вӧлі аслыс и сійӧ кадся наукалы настӧящӧй праздникӧн. Атлантика океан пыр рытыв туй лои восьтӧма. Колумб дум серти Атлантика океан сайын — Азия. Збыльысьсӧ, эськӧ Выль му — Америка.

Испанияӧ Колумб воис 1493-ӧд вося рака тӧлысся 15-ӧд лунӧ. Сьӧрсьыс сійӧ вайис индеечьясӧс, турун дзоридзьяс — кутшӧмъяс Европаын оз быдмыны, — ловъя попугайясӧс да мукӧд лэбачьясӧс, звер-пӧткаясӧс, зарниа да эзысь браслетъяс (сойын новлан кытш) да мукӧд баситчанторъяс, да уна на мукӧд сикас кӧлуй — гӧснеч индеечьяссянь. Тайӧ вайӧмторъяс серти позьӧ вӧлі тӧдмавны, озыр али гӧль местаын вӧлӧма Колумб.

Кодъяс Колумбӧс ветлытӧдзыс йӧй нисьӧ прӧсужӧн лыддисны, сералісны сы вылын, локтӧм бӧрас мӧдарӧ, — пондісны ошкыны, лискаасьны сы водзын.

Америкалань Колумб ветліс куимысь. Мӧдысьсӧ ветлігӧн восьтіс сійӧ Ямайка ді, коймӧдысьсӧ — Лунвыв Америка, Ориноко ю бердті.

Сы бӧрын Колумблӧн олӧм торксис. Медводдза туяс петтӧдз Колумб сёрниӧн лӧсьӧдчис испанияса королькӧд. Ас горшлуныс вӧсна король кӧсйыліс отсавны Колумблы ветлыны выль муяс восьтавны, кӧсйысис сылы, восьтас кӧ, гырысь чинъяс, озырлун, торъя праваяс сетны да быд бурсӧ. Сӧмын тай, кор Колумбыд вӧчис сёрнитӧм артмӧдчӧм серти, король вунӧдіс кӧсйысьӧмъяссӧ, каитчыны сыысь пондіс. Колумблы лои уна вежалысь. Найӧ пондісны зільны конйыштны сійӧс, лёкӧдны сы вылӧ корольӧс. Норасьӧм кузя Колумбӧс королевскӧй комиссар арестуйтіс, дорис кӧрт чепӧн дай мӧдӧдіс Испанияӧ. Сэні эськӧ Колумб кутшӧмсюрӧ мыжъяс вермис ас вывсьыс вештыны, да дзоньвидзалуныс торксис. Эз нин ло сійӧ важ кодь збодер да ньӧти повтӧм.

Суд бӧрын Колумб ещӧ на, нёльӧдысь, ас нэмнас мӧдӧдчыліс саридз вывті ветлыны — Шӧр Америкаӧ. Сӧмын туй вылас, мунігас на ещӧ, сійӧ ёна висьмис, бӧр лои бергӧдчыны Испанияӧ. Сэні сэсся сійӧ и кулі, 1506-ӧд воын. Бӧръя кадсӧ сійӧ вывті нужда пырысь оліс, тӧдсаяс ордас. Корольыд сійӧс дзикӧдз вунӧдіс, некутшӧм кӧсйысьӧм му восьтӧмысь эз мынты.