Сӧветскӧй власьт дырйи ёна пондісны видлавны-велӧдны саридзьяс, саридз туйяс, мый бурсӧ саридзысь позьӧ босьтны. Тайӧ кадӧ медъёна пондісны видлавны войвыв: Вой Йиа саридз да Кара саридз (Выль му дісянь асыввылын).
Тайӧ саридзьясас эм унапӧлӧс пемӧс, чери. Тайӧ саридзьяс пыр позьӧ восьтыны туй Атлантика океанӧ Сибырса гырысь ю вомъяссянь (Об да Енисей). Тайӧ кык юыслӧн вомъясыс зэв паськыдӧсь, ыджыдӧсь. Об ю вом кузяногыс сы ыджда жӧ, мый ыджда коласт Мӧскуасянь Вежа Петыр карӧдз. Пасьтаыс сылӧн пӧшти 70 километр. Кыкнан юыс кузьтаногыс 5200 километраӧсь. Кыкнан юыслӧн став вожъяснас места ыдждаыс (бассейн) лоӧ вит миллион да джын квадрата километр: ыджыдджык став рытыввыв канмуысь ӧтлаын, ыджыдджык Европа джынйысь. Та серти зэв гӧгӧрвоана, мыйла колӧ велӧдны, бурмӧдны тайӧ саридз туйсӧ. Сибыр озыр шомӧн, няньӧн, пемӧсъясӧн, чериӧн да мукӧдторйӧн. Тайӧ туйӧн ми вермам йитчыны суйӧрсайкӧд.

Тайӧ саридз туйыс шусьӧ Вой саридз туйӧн. Войвывса промышленникъяс да саридз вывті ветлӧдлысьяс важысянь нин тӧдісны тайӧ туйсӧ (16-ӧд сё восянь). 19-ӧд сё во бӧръя джынсяньыс пӧшти быд во нин ветліс сэті ӧтчыд либӧ кыкысь (шочиника и унджыкысь) паруса судно. 1878-ӧд воӧ Кара саридз пыр асыввывлань «Вега» нима паракод вылын муніс саридз вывті ветлӧдлысь Норденшельд. Сійӧ — Азия вой вадор пӧлӧн медводдза кытшовтысь морт. Петіс сійӧ Великӧй океанӧ. Роч правительство пондіс видлавны тайӧ туй 1905-ӧд восянь. Сэті ветлӧдлыны нарошнӧ вӧлі вӧчӧма йи жугӧдлысь кык паракод («Таймыр», «Вайгач» да). 1913-ӧд воӧ Сибырса купеч Востротин сьӧм вылӧ вӧлі ньӧбӧма Англияысь груз кыскалан паракод, «Коррект» нима. Сійӧ эз вӧв мукӧд паракодъяс кодь, а аслыссяма, полюс дор йияс пӧвстті ветлыны. Сійӧ паракод вылын вой полюс дор саридз тӧдысь норвежец Фритьоф Нансен индалӧмӧн вайисны груз Енисей ю вомӧдз. Казялісны, мый Кара саридз пыр позьӧ тӧргуйтны суйӧрсайкӧд. Нансен тайӧ туй йылысь гижис небӧг, роч вылӧ вуджӧдӧмыс шусьӧ «В страну будущего». «Аскиа канмунас» шуӧма Сибыр йылысь. Енисей кузя мотора пыжӧн, сэсся кӧрт туйӧн Владивостокӧдз ветлігӧн сійӧ шензьӧ ыджыд-паськыд Сибырса эрдъяс вылӧ, Сибырса ывла выв озырлун вылӧ.
Кара саридз кузя плавайтӧм йылысь Нансен шуис: «груз новлӧдлыны туй таті шогмана. Арын кык тӧлысь чӧж (моз, кӧч) позьӧ ветлыны ӧтарӧ-мӧдарӧ. Сӧмын, дерт, колӧ лӧсьӧдны бур саридзса мусерпас, маякъяс да радиостанцияяс сувтӧдны. Колӧ лэдзны татчӧ аэропланъяс. Найӧ суднаяслы веськыд туй да восьсаин (йитӧмин) кутасны индавны».
Сӧветскӧй правительство 1920-ӧд восянь нуӧдіс сэні удж Нансен индалӧм серти. Видлаліс-велӧдіс саридз, сувтӧдаліс радиостанцияяс. Быд во тайӧ туйӧд суйӧрсайысь локтіс Сибырӧ груз тыра уна тӧргӧвӧй судна. Найӧ сувтлывлісны Об да Енисей юяс вом дорӧ. Сэтчӧ жӧ, суйӧрсайса суднаяслы паныд Сибырса тӧварӧн волывлісны ю вывті ветлысь паракодъяс. Сувтӧдісны уна радиостанция. 1924-ӧд воӧ помалісны сувтӧдны радиостанция Маточкин Шар нима висӧ. Сійӧ висыс торйӧдӧ мӧда-мӧдсьыс Войвыв да Лунвыв Выль му діяс. Тані вӧлі лӧсьӧдӧма абу сӧмын радиостанция, но и тшӧтш обсерватория: велӧдісны, видлалісны поводдя вежсьӧм, кор кыдзи йи мунӧ, кор саридз кутшӧм. Радиостанциясӧ да обсерваториясӧ вӧчисны гидрограф (му выв ва тӧдысь) Матусевич индалӧм серти. Уджавны, тӧдӧмысь, вӧлі вывті сьӧкыд. Ёна налы мешайтчисны да уна лёк вӧчисны ыджыд гудрасян тӧвъяс, гырысь йи пластъяс. Уджавны лои пыр ёна полӧмӧн: он-ӧ вӧй, он-ӧ йи улӧ сюр, он-ӧ тшыгла кув. Сёян-юаныд кӧ ӧд бырӧ, босьтны сійӧс сэтысь некытысь: матігӧгӧрын олысьяс абуӧсь, быдманторъяс абуӧсь. Ещӧ нин сьӧкыд да гажтӧм олӧм вӧлі налы, кодъяс кольччылісны радиостанцияӧ тӧвйыны. Кузь, пемыд, звижжитан кӧдзыд... Тӧвбыд олісны найӧ йӧзысь сюрс верст сайын. Мукӧд ёртъясыс налӧн тӧв кежлас гортас петалісны. Сідзи тӧвйисны Маточкин Шар радиостанция вылын да обсерваторияын уджалысьяс 1923-1924 вося тӧв. Найӧ лунысь лунӧ кыйӧдісны поводдя вежласьӧм да мукӧдтор, быдтор гижӧмӧн пасъялісны. Пӧрасӧ коллялігмоз ветлывлісны кыйны еджыд ошъясӧс, мукӧд пемӧсъясӧс да. Вӧчлісны экскурсия Выль муӧ. На пиысь эз вермы тӧвйыны сӧмын доктор, кулі сійӧ. Ачыс пыр ёна тӧждысис да дӧзьӧритіс мукӧдӧс, мед эськӧ оз висьмыны полюсдорса висьӧмӧн — цынгаӧн.

Вой туй писькӧдӧм полюс дор йияс пӧвстті — вывті сьӧкыд удж. Сӧмын йӧз сыысь эз эновтчыны, босьтчӧм удж чорыда нуӧдісны водзӧ. 1924-ӧд воӧ уджалігӧн Кара саридз да Маточкин Шар вис вылын вӧлі нин сэні аэроплан. Сійӧ зэв ыджыд бур вайис: йияс кыйӧдіс да ва пытшсӧ видлавны отсаліс. Вӧлӧмкӧ, полюс дор саридз пырыс тыдалана — ваысь аэроплансянь позьӧ аддзыны саридз пыдӧс да вапытшса изъяс 15 сыв джудждаысь. А сійӧ ӧд гидрографическӧй уджъяс нуӧдігӧн зэв колантор.

Ӧнӧдз ми пыр на сёрнитім Вой саридз туй йылысь. Сӧмын асывладор помсӧ сылысь весиг ӧти кывйӧн на эгӧ казьтыштӧй. Сійӧ туй лоӧ Беринг висӧд асыввыв Сибыр гырысь юясӧдз: Лена да Колыма. Тайӧ туй вӧлі зэв коланторйӧн Якут республикалы. Тайӧ туйӧд 1924-ӧд воӧ ветліс экспедиция «Красный Октябр» нима судно вылын. Ветлісны найӧ «Земля Врангеля» нима ді вылӧ сувтӧдісны сэтчӧ Сӧветскӧй флаг.
Экспедициялы мунны эськӧ вӧлі и зэв сьӧкыд, да сы пыдди туй помыс бура помасис. Медыджыдыс пыдди, индалысьыс пыдди тайӧ экспедицияын вӧлі Давыдов, Оката саридз йылысь гижысь.

Морскӧй доходъяс пиысь тӧдчана 1932 вося экспедиция, код ветліс Шмидт начальство улын «Сибиряков» ледокол вылын. Ӧти навигацияӧн сійӧ вӧчис историяын вӧвлытӧм героическӧй удж — вуджис Еджыд саридзсянь Лӧнь океанӧ. Тайӧ экспедицияыс сетіс ёна колана научнӧй тӧдмӧгъяс йи ветлӧм йылысь, саридз визувъяс йылысь, уналаті мерайтіс саридз пыдӧссӧ.