Меню
Фритьоф Нансен

Важысянь нин полюс дор му вӧт кодь олӧмнас кыскӧ йӧзӧс асланьыс: видлавны, велӧдны сійӧс. Пемыдыс, кӧдзыдыс да океан вывті мунысь йи слудаяс тойлӧны йӧзӧс тӧдмавны войвыв пыдӧс олӧм, тшӧктӧны тӧдмавны, позьӧ оз корсьны туй Атлантика океансянь Америка (шусьӧ рытыв-вой туй) да Азия (асыв-вой туй) гӧгӧр. Нӧшта унаӧс дзик вой полюсӧдз кыскис: налы сэсь вӧлі окота быдтор тӧдмавны. Колӧ вӧлі велӧдны да тӧдмавны Йи океан, тӧдмавны, мый сы сайын, збыль-ӧ сы сайын восьса саридз эм, кыдзи унаӧн чайтісны.
Асыв-вой туй Европа да Азия вой берег пӧлӧн восьтіс Норденшельд. Сійӧ петіс саридзӧ 1878-ӧд воӧ. Тӧвйис йияс пӧвстын. Сэсся берег пӧлӧныс пыр водзӧ муніс да 1879-ӧд воӧ воис Беринг висӧ. Рытыв-вой туй восьтіс норвежеч Амундсен, 1906-ӧд воӧ. Сійӧ войдӧр муніс Америка вой берег пӧлӧн. Аляска бердті сэсся чукыльтіс да Америка рытыв берег пӧлӧн мӧдӧдчис.
Вой океан кузя ветлӧмъясысь коли тӧдчана «Жанетта» нима судна вӧйӧм 1881-ӧд воӧ. Сэтӧн муніс америкаса экспедиция корсьны мӧд вошӧм экспедиция — Франклин нимаӧс. Йи пластъяс «Жанетта»-ӧс йӧршитӧмаӧсь Новосибирскӧй діяс дінӧ, петны сэтысь некыдзи абу вермӧмаӧсь. Мунысьяслы суднатӧ лоӧма эновтны. Водзӧ Азия вой берег пӧлӧн мӧдӧдчӧмаӧсь найӧ пыжъясӧн. Якутияса сиктӧ ловйӧн воӧмаӧсь сӧмын кык морт. Мукӧдыс ставныс кулӧмаӧсь кӧдзыдла, тшыгла да. Бӧрынджык вӧлі сюрӧма капитаныслӧн шойыс. Киас сійӧ, вӧлӧм, кутӧ мыйсюрӧ пасъялан небӧгсӧ.
Кымынкӧ во мысти «Жанетта» нима судна вӧйӧм бӧрын воӧма юӧр, караб торъясыс пӧ сылӧн сюраліны Гренландия лунвыв берегысь. Тӧдӧмысь, караб торъяс Йи океансянь сы ылнаӧдз вермисны веськавны сӧмын Вой полюс пыр мунысь ва визулӧн.


Фритьоф Нансен

Фритьоф Нансен та бӧрын босьтчис тӧдмавны тайӧ ва туй: полюс пыр ньӧти веськӧдлытӧг кывтны йи бердӧ кынмӧм карабӧн. Караб, дерт, колӧ вӧлі зэв ён, медым бура вермис водзсасьны полюсдорса йикӧд. Омӧлик карабъясыд ӧд эз нин этша жугавлыны: кымын экспедиция нин воши.
Нансенӧс тайӧ думысь унаӧн смек выв лэптісны, йӧйӧн кутісны нимтыны, шуны: дӧзмӧма пӧ олӧмсьыс да ловсӧ ассьыс нуӧ. Весиг аслас ёртъясыс — полюс дор муӧ мукӧд ветлысь-мунысьяс — сьӧлӧм сетӧм пыдди сідзжӧ шуалісны. Нансен эз видзӧд йӧз сёрни вылӧ, эз повзьы нинӧмысь, эз эновтчы аслас думысь.
Нансен ичӧтсянь быдмис повтӧмӧн, ёнӧн. Эз сійӧ зыньгыв, эз норасьлы нинӧм вылӧ: став омӧльсӧ и бурсӧ пыкис ас сьӧлӧмас. Вӧралӧм, чери кыйӧм, лямпаӧн ислалӧм (норвежечьяс сійӧс важысянь нин радейтӧны) велӧдісны Нансенӧс пырджык ветлӧдлыны. Ёна сійӧ радейтіс экскурсияяс. 20 арӧса Нансен кит кыян судна вылын ветлӧдліс нин Шпицбергена-Гренландия діяс костӧд, научнӧй удж нуӧдіс.
1888-ӧд воӧ, 27 арӧсӧн, Нансен ветліс нин ыджыд туйӧ. 6 морта экспедиция петісны мунны Гренландия пӧлӧн асыввывсянь рытыввывлань. Мунны налы, тӧдӧмысь, вӧлі зэв сьӧкыд: кӧдзыдыс Цельсий серти 50 градусӧдз кайліс; некӧн некод абу. Ветлісны найӧ пӧшти во. Та бӧрын Нансен кывсис уналаӧ, уналаын кутісны сійӧс тӧдны.
Вой полюсӧ мунӧмысь Нансенӧс эськӧ зэв кутісны да, эз вермыны. Норвегия да Англия сьӧм вылӧ стрӧитісны выль нога ён караб.
Нансен тшӧктіс вӧчны карабсӧ сідзи, медым кокньыдджык вӧлі вермасьны сылы йи пластъяскӧд.
Караб пыдӧссӧ сійӧ тшӧктіс гӧгрӧстыштны, мылькйӧн моз вӧчны, медым бокъяссянь зырӧдысь йи пластъяс карабсӧ вывлань кыпӧдасны. Нансенӧдз татшӧм карабъясӧн полюс дор йияс пӧвстті некод на абу ветлывлӧма.
Уна во муні экспедиция чукӧртӧм-лӧсьӧдӧм вылӧ. Нансен босьтіс аскӧдыс сӧмын 12 мортӧс, ставныс нин море вывті ветлывлӧм йӧз. 1893-ӧд воӧ сора тӧлысся 26-ӧд лунӧ Нансен аслас ёртъясыскӧд петісны Норвегияысь. Карабыс налӧн вӧлі «Фрам» нима (миян ног кӧ «Водзӧ»). Войдӧр мунісны Кара саридзӧд Новая земля нима ді пӧлӧн. Сэсся кытшовтісны Челюскин мыс да Новосибирскӧй діяссянь мӧдӧдчисны войвылӧ. 70°50′ вой му пасьтаын «Фрамӧс» йияс пленӧ босьтӧмаӧсь. Сысянь сэсся Вой океанӧд экспедиция пыр нин йи пластъяскӧд плавайтӧма.
Йияс, эськӧ, и войвыв мунісны, кыдзи и мӧвпаліс Нансен да эз пыр веськыда. «Фрамӧс» кор рытывлань вӧлі нуӧ, кор асыввывлань. 1895-ӧд вося урасьӧм тӧлысся 27 лунӧ «Фрам» воис 83°50′ вой му пасьтаӧ.
Йи сэтчӧ сэтшӧма поромитіс, ӧдва и эз лязӧд «Фрамтӧ». Сӧмын мылькъя кодь пыдӧсыс видзис: карабыд кыптіс вылӧ, кыдзи и чайтліс Нансен.
Нансен казяліс — «Фрам» воши туйысь, полюсысь ылысмыны пондіс. Шуис сійӧ эновтны караб да понъясӧн мунны полюслань веськыда йияс кузя подӧн, лямпаӧн. Тайӧ понъяссӧ сылы  вӧлі сетӧма ветлысь-мунысь роч морт Толя гӧснеч пыдди.
Тайӧ вӧлі 1895-ӧд вося рака тӧлысся 14-ӧд лунӧ. Дыр Нансен бӧрйис 11 морт пиысь аслыс тӧварышӧс. Сэсся босьтіс Иогансен нима мортӧс. Сійӧ вӧлі ыджыд сьӧлӧма, немповтӧм, велӧдчӧм морт. «Фрам» вылын кочегаритіс (пачсӧ ломтіс).
Кос му тӧлысся 7-ӧд лунӧ Нансен воис 86°14′ вой му пасьтаӧ. Та ылнаӧдз некутшӧм морт на эз пырав. Воддза ветлысь-мунысьясысь 3 градус нин уна муніс. Водзӧ мунны некутшӧма эз кут позьны: сёян-юан запас пондіс бырны, понъяс кулавны, асьныс — кызмырдӧн-сорӧн ывла вывкӧд пыр вермасигтырйи мунӧмысь — вывті ёна мудзисны. Нансен бергӧдчис.


Фритьоф Нансен лыжи вылын

Бӧрсӧ сійӧ мӧдӧдчис Франц Иосиф нима мулань. Мунісны кыт подӧн, кыт ичӧтик пыж-каякӧн. Став понсӧ сылы лои вины. Дыр мысти, быдсяма нужа-стужа бӧрын воисны найӧ тӧвйыны Франц Иосиф нима муӧ. Сӧмын 1896-ӧд воӧ лӧддза-номъя тӧлысьӧ аддзис тась Нансен англияса экспедиция. Накӧд сэсся, Иогансенкӧд кыкнаныс, воисны бӧр Норвегияӧ. Сійӧ жӧ воын моз тӧлысьын воисны и мукӧд ёртъясыс Нансенлӧн, «Фрам» караб вылын, «Фрамыд» абу дзикӧдз сувтӧма. Йи чойяскӧд тшӧтш зэв ньӧжйӧникӧн пыр сійӧ ӧтарӧ войвывлань мунӧма. 1895-ӧд воӧ арын воӧма 85°57′ вой му пасьтаӧ. Сэсся сы бӧрын кыдзкӧ восьса саридзӧ петӧма да Норвегияӧ и воӧма.
Тайӧ ветлӧм-мунӧмыс петкӧдлӧ, мый мортыд аслас ыджыд мывкыдӧн да сюсьлунӧн вермӧ водзсасьны весиг ёна полана войвыв ывла вывкӧд.
Став ветлӧм-мунӧмыс Нансенлӧн лои куим во. 15 тӧлысь на пиысь Нансен Иогансенкӧд кыкӧн мунісны пыр подӧн. Экспедицияысь эз вош весиг ӧти морт. Сійӧ сы вӧсна, мый мунтӧдзыс войдӧр Нансен велӧдіс, тӧдмасис полюс дор олӧмӧн Гренландияӧд ветлігӧн, арталіс став нелючки вӧчӧмъяссӧ воддза ветлысь-мунысьяслысь.
Нансенлӧн ветлӧм-мунӧмыс эз вӧв гуляйтӧм ради либӧ окотасӧ тешитны, а буртор вылӧ: тӧдмавны, велӧдны мыйсюрӧ. Сійӧ и тӧдмаліс. Нансен индіс, мый вой полюс гӧгӧрын восьса саридз абу, мурталіс полюсдорса саридз джуджда, аддзис, мый збыльысь кытша визувъяс эмӧсь. Кыйӧдӧма сійӧ тшӧтш воысь-вося поводдя сям, звер-пӧтка, лэбачьясӧс, быдманторъяс, полюс дор йи да уна на мукӧдтор.

Результат теста

Правильных ответов из
ЗАКРЫТЬ