Атлантика океансянь Евразия мыччысьӧ кыдз мирын медыджыд кӧджӧн — Европаӧн. Куимладорбоксянь — войвывсянь, рытыввывсянь да лунвывсянь — мыськӧны саридзьяс (кутшӧмъяс?), а асыввылӧд йитчӧ Евразия материккӧд. Йитчӧмыс абу тӧдчана. Вежтассӧ нуӧдӧны условнӧ. Вежтасӧн лыддьӧны асыввылӧд Урал гӧраяс, Урал ю да асыв-лунӧд кык ног: ывлавыв юкан визьӧн лыддьӧны либӧ Кумо-Манычскӧй сён, либӧ Кавказ гӧраяс.
Карта серти удж.
1. Тӧдмасьӧй Войвыв Америка да Лунвыв Америка мусерпасъясӧн. Кутшӧм масштабъясыс тайӧ картаясыслӧн? Орччаӧдӧй тайӧ масштабъяссӧ мукӧд му юкӧнъяс картаяслӧн масштабъяскӧд. 2. Кутшӧм океанъяс мыськалӧны Америкалысь вадоръяссӧ?
Америка быттьӧкӧ кык куимпельӧса, кодъясӧс мӧда-мӧдыскӧд йитӧма векньыдик Панама вуджанінӧн. Паськыд бокъяснас куимпельӧсаясыс видзӧдӧны войвылӧ, векньыднас — лунвылӧ. Евразия кӧ нюжалӧма асыввывсянь рытыввылӧ, Америка нюжалӧма меридиан ногӧн войвывсянь лунвылӧ, 72° в. ш.-сянь 56° л. ш.-ӧдз — 18 сюрс км кузьта.
Діяс да кытшласьӧм вадоръяс серти мӧда-мӧдсьыныс торъялӧны ӧтарсяньыс Войвыв да Лунвыв Америкаяс, а мӧдарсяньыс Атлантика да Ыджыд океанъяслӧн вадоръясыс.
Африка куйлӧ асыввыв мусярджынйын. Европаысь сійӧс торйӧдӧ Гибралтар вис да Мушӧр саридз, асыввывсяньӧд Суэц канал да Гӧрд саридз торйӧдӧны сійӧс Азия дінысь, асыв-лун бокын лоӧ Индия океан, рытыввыв бокын — Атлантика.
Африкалӧн мутасыс 30 млн. кв. км да ыджданас сійӧ лоӧ мукӧд му юкӧнъяс пиын коймӧд местаын.
Карта серти удж.
1. Орччаӧдӧй Африкалӧн физикаа карталысь масштабсӧ Европалӧн да Азиялӧн физикаа картаяс масштабкӧд. 2. Тӧдмалӧй широтасӧ да долготасӧ Африкалӧн медся войвыв (Кап-Блан нӧрыс) да медся лунвыв (Ем нӧрыс) чутъяслысь, а сідзжӧ медся рытыввыв (Веж нӧрыс) да медся асыввыв (Рас-Хафун нӧрыс) чутъяслысь. 3. Кутшӧм океан кытшалӧ Африкаӧс рытыввывсянь, кутшӧм асыввывсянь? 4. Кутшӧм саридзьяс торйӧдӧны Африкаӧс Европаысь да Азияысь?
Австралия — медічӧт му юкӧн. Площадьыс сылӧн 7 600 000 кв. км. Сійӧ 6 пӧв ичӧтджык Азияысь да 1,5 пӧв ичӧт Европаысь. Сы бердын лоӧ Ыджыд да Индия океанъяс. Австралия — нач ӧти сэтшӧм му юкӧн, коді ставнас куйлӧ лунвыв мусярджынйын. Азия дінысь водз торъялӧм вӧсна, — а войдӧр найӧ ӧтпомысь вӧлӧмаӧсь — Австралия дзик ӧтнас торйӧн коли да дыр оліс аслас медвойдӧрся быдмӧгъяснас да пемӧсъяснас.
Ыджда сертиыс Америка сетчö сöмын Азиялы. Барров нöрыс войвывсянь Горн нöрыс лунвылöдз сiйö кыссьö 15 сюрс км кузьта.
Америка куйлö медся тöдчана кык океан костын. Мукöд материкъяссянь сiйö ылын либö весигтö зэв ылын, но та пыдди Америкасянь мунöны сэтчö веськыд туйяс восьса океанъясöд. Сiдзсö, öти нырднас Америка матöдз воö Азия дiнö, но сiйö местаас олö этша йöз.
Африка мутас сертиыс куим мындаöн ыджыдджык Европаысь. Войвывсянь лунвылö сiйö кыссьö 8 сюрс км кузя да пöшти сы мында жö рытывсянь асыввылö.