Юяс. Войвыв Америкаса юяс нуӧны ассьыныс васӧ сылысь вадоръяссӧ кытшалысь океанъясӧ. Кордильера мусюръяс костын куйлысь платояс вылын эмӧсь местаяс, кытысянь ваясыс оз воны океанӧдз, но тайӧ районъясыс абу ыджыдӧсь, орччаӧдны кӧ Азияса да Африкаса тупкӧса районъяскӧд.

Лӧнь да Атлантика океанса бассейнъяс костын ва юкна визьыс мунӧ Кордильера гӧра мусюръясӧд. Сы вӧсна Атлантика бассейн тӧдчымӧн ыджыдджык Лӧнь океан бассейнысь.

Уськӧдӧй тӧд выланыд: Мый лоӧ ю система да ю бассейн? Кыдзи артмӧны косьяс да борганъяс? Кутшӧм тыяссӧ шуӧны тектоникаӧн?

Африкаса гидрография вез

1. Петкӧдлӧй мусерпасысь Конго (Заир), Нил, Замбези, Нигер ю вожъяс да тӧдчӧдӧй налысь вежтасъяс контура карта вылӧ. 2. Петкӧдлӧй, кутшӧм йитӧд овлӧ ю да рельеф костын. 3. Кыдзи юяс йитчӧны климаткӧд?

Медшӧр ю системаяс. Африкаын уна ыджыд ю. Ю везйыс куйлӧ материк мутасын оз быдлаын ӧтмындаӧн. (Гӧгӧрвоӧдӧй мыйла.) Материк веркӧсысь 1/3-ыс ортсыӧ визувттӧмин.

Африкаса юяс: Нил, Еджыд Нил да Лӧз Нил, Нигер, Конго, Замбези да Оранжава.

Африкалӧн юясыс уна вааӧсь да зэв кузьӧсь. Заводитчӧны найӧ Африка шӧрсянь. Тшӧтшкӧс вывтас тшупӧдъясӧд визувтігӧн, найӧ усьӧны зэв вылісянь да мукӧддырйи вӧчӧны зэв-зэв ыджыд борганъяс (шуам, Виктория борган Замбези ю вылын) да коськъяс (Конго, Нил да мукӧд юяс вылын). Та вӧсна Африкаса юясӧд ӧткымынлаті некутшӧма оз шогмы ветлӧдлыны судноясӧн.

Юяслы ӧтувъя характеристика. Африкаса юяс босьтӧны васӧ медсясӧ зэръясысь да ойдлӧны зэра кадӧ. Васӧд климата мутасъясын, кӧні усьӧ уна енэжва, юясыс зэв уна, и тасянь пансьӧны гырысь юяс. Мӧдарӧ, кос климата мутасъясын юясыс зэв этша. Сахараын дугдывтӧг визувтысь юясыс абуӧсь. Тані эмӧсь сӧмын кос воргаяс (вадияс), кодъяс кузя корсюрӧ ёна зэрлӧм бӧрын визувтӧны ызгысь визувъяс, но найӧ зэв регыд бӧр бырӧны.

Кыдзи Войвыв Америкаын, сiдз жö и Лунвыв Америкаын пöшти став тöдчанаджык юяс пансьöны Кордильераын да визувтöны паськыд шыльыдiнъясöд Атлантика океанö. Войвыв Америкаын медкузь юыс — Миссисипи, аслас Миссури, Огайо да мукöд вожъясöн; медшöр ю йыв пыддиыс кö сылысь лыддьыны Миссури, сэки Миссисипи — кузьта сертиыс медводдза ю мушар вылын (6800 км). Аслас гудыр ваöн Миссисипи нуö зэв уна нюйт да лыа; сы понда Мексика куръяö усянiнас Миссисипи вöчö зэв ыджыд дельта, кодi воысь-во водзöджык да водзöджык петö куръяас.

Став гырысь юясыс Африкалöн пансьöны сэтшöм местаясын, кöнi усьö уна енэжва, визувтöны найö джуджыд платоясöд, туй выланыс паныдасьöны тшупöдъяскöд, сы понда вöчöны уна коськ да борган.