Ті тӧдмаланныд
Степъяс. Саваннаяс лунвывлань вочасӧн вуджӧны шӧркоддьӧм вӧньса степъясӧ.
Тропикдорса васӧд вӧръяслӧн зона. Тропикдорса васӧд вӧръяс босьтӧны ставнас Амазонкаа паськыд увтас, а сідзжӧ материклысь мыйтакӧ войвыв да асыввыв вадор мусӧ. Амазонкаа увтасын, кодӧс вомӧналӧ экватор, во гӧгӧр температураыс ӧткодь да вылын (26° гӧгӧр шоныд). Пассатъяс вайӧны татчӧ Атлантика океансянь уна енэжва, коді торйӧн нин уна усьӧ Амазонкаа увтаслӧн рытыввыв юкӧнас, васӧд тӧвъяссӧ кутысь Андъяс дорын. Та вӧсна Амазонкаа увстас рытыввыв юкӧнын вӧрыс сукджык да пашкырджык асыввылын серти.
Сора да коръя вӧръяс. Лыска вӧръяссянь лунвылын быдмӧны сора да коръя вӧръяс, но найӧ оз артмӧдны став материк вомӧн рытыввывсянь асыввылӧ нюжӧдчӧм полоса, а босьтӧны сӧмын ёнджыка васӧд климата асыввыв джынсӧ да паськалӧны лунвылӧ пӧшти Флорида кӧджӧдз.
Йи зона. Гренландия ді да Америкалӧн медся войвыв діясыс пырӧны йи зонаӧ. Найӧ вевттьысьӧмаӧсь зэв кыз йиӧн, коді ӧткымынлаын лэччӧ саридзӧдз, жугласьӧ да артмӧдӧ айсбергъяс да весиг гырысь йи діяс. Войвыв йиа океанын плавъялысь тайӧ йи діяссӧ ветлысь-мунысьяс эз ӧтчыдысь чайтлыны тӧдтӧм муясӧн, кодъясӧс сёрӧнджык важ местаяссьыс эз вермывлыны корсьлыны.
Уськӧдӧй тӧд выланыд: Кутшӧм компонентъясысь тэчӧма ывлавыв комплекс?
Африкаса вӧр-валы характернӧй торйӧн лоӧны экваторсянь кыкнанладорас ясыда вежласян вӧр-ва зонъяс. Збыль тай, Африкаса вӧр-ва зонаяс Войвыв да Лунвыв мусярджынъясас рӧмпӧштанын моз тӧдчӧны.
1. Лыддьӧдлӧй Африкалысь вӧр-ва зонаяс. Мыйӧн аслыспӧлӧс материк вылас налӧн куйланіныс? 2. Кутшӧм йитӧдыс эм климат вӧнь да вӧр-ва зона костын? 3. Висьталӧй, мый серти медсясӧ тӧдчӧны татшӧм зонаяс: экваторбердса вӧръяс, саваннаяс, тропикдорса овтӧминъяс.
Экваторбердса вӧръяс куйлӧны Конго (Заир) ю вожын экваторсянь ӧтар-мӧдарас да Гвинея куръя пӧлӧн, экваторсянь войвылас. Зонаыс артмӧма, во гӧгӧр чӧж татчӧ уна шоныд да васӧд локтӧ да.
Овтӧмин. Кымын матынджык войвыв да лунвыв тропикъяслань, ыджыд личкӧда да пассатъяса вӧньясын, сымын этшаджык усьӧны енэжваяс да сымын быдмӧгуловыс лоӧ омӧльджык. Кыдзи войвыв, сідзи и лунвыв мусярджынйын саваннаяс вочасӧн вуджӧны тропикдорса джынвыйӧ, а сэсся тырвыйӧ овтӧминъясӧ.
Карта серти удж.
1. Видзӧдлӧй Африкалӧн вӧр-ва зонаяс карта вылӧ (92 рис.) да висьталӧй, кутшӧм зонаяс куйлӧны жар климата вӧньын, кутшӧмъяс — шӧркоддьӧм климата вӧньын.
2. Вӧр-ва зонаяс пӧвстысь кутшӧм зона босьтӧ Африкаын медся ыджыд места?
Уськӧдӧй тӧд выланыд: Кутшӧм пемӧсъясӧс шуӧны эндемикӧн?
Вӧр-ва зонаяс.
Вӧр-ва зонаяс Австралияын абу уна. Африкаын моз вӧр-ва зонаяс бура тыдавмӧн вежсьӧны широта серти, м. ш. войвывсянь лунвылӧ. Материк джынсьыс унджыксӧ вевттьӧны овтӧминъяс да саваннаяс. Сӧмын лунвыв дорын эм Му шӧр саридз дорса кодь тропикувса участокъяс, а войвылын экваторувса климат гӧгӧртасын паськалӧмаӧсь сідз шусяна мукӧддырся васӧд вӧръяс.