Тайӧ мутасыс, коді куйлӧ Енисей ю да Лӧнь океан вадоръяс костын, — СССР-лӧн медся паськыд, зэв шоча овмӧдӧм да ӧнӧдз медся омӧля освоитӧм юкӧн.
Рельеф серти Асыввыв Сибырлӧн мутасыс юксьӧ куим пельӧ: 1) Енисей да Лена юяс костын паськыд Шӧр Сибырса тшӧтшкӧс вывтас; асыв-лунвылын сійӧ вуджӧ Лена сайӧ да нюжалӧ Стан мусюрӧдз, босьтӧ Алдан юлысь бассейнсӧ; 2) гӧраӧсь район, коді дорӧсалӧ тайӧ тшӧтшкӧсінсӧ лунвывсянь; 3) асыввылын да асыв-войвылын гӧра муткыръяслӧн да мусюръяслӧн районъяс.
Урал гӧраяссянь асыввылӧ Енисейӧдз паськыда нюжӧдчӧма Рытыввыв Сибырса увтас. Сысянь лунвылын — Туран увтас. Найӧс торйӧдӧ Казахстанса посни сопкаясаин, но найӧ кыкнанныс йитсьӧны увтас полосаӧн, коді шусьӧ Тургай Дзиръяӧн.
Рытыввыв Сибырса увтасыс зэв шыльыд. Уна сё километр вылӧ тані оз паныдасьлыны рельефлӧн мыйкӧ мында тӧдчана кыпалӧминъяс.
Картаӧн удж:
1. Видзӧдлӧй СССР-лӧн физика мусерпас вылысь судтаяслысь шкала да корсьӧй медся джуджыд да медся ляпкыд местаяс.
2. Тӧдмалӧй карта серти, мый унджык миян канмуын: гӧраяс, вывтасъяс али увтасъяс.
Кор ті видзӧдланныд СССР-лӧн физика карта вылӧ, аддзанныд, кутшӧм абу ӧткодь Сӧвет Союзлӧн рельефыс.
Асыввыв Европаса шыльыдін сӧмын некымынлаті шыльыд да тшӧтшкӧс, унджыклаас жӧ сы вылын эмӧсь вывтасінъяс да увтасінъяс; но вывтасінъясыс оз кыпавны 450 м-ысь вылӧджык океан веркӧссянь. Мулысь шыльыдлунсӧ позьӧ гӧгӧрвоӧдны сійӧн, мый му пластъясыс тані ёна важ кадсянь куйлӧны водса ногӧн. Неджӧг моз артмӧм изсикасъяс улын быдлаын куйлӧны, оз ӧти джудждаын, кристалл сяма массивнӧй изсикасъяс — мулӧн медвойдӧрся кышыс.
СССР босьтӧ Евразия материклысь сійӧ юкӧнсӧ, коді куйлӧ войвылынджык зэв джуджыд гӧра мусюръяс зонасянь. Мусюръясыс вундӧны тайӧ материксӧ рытыввывсянь асыввылӧ. Тайӧ зонаӧ пырӧны и медся джуджыд мусюръяс, кодъяс куйлӧны миян канму лунвыв дорӧс пӧлӧн.
Асыввыв Европаса шыльыдін
СССР босьтӧ Евразия континентлысь сійӧ юкӧнсӧ, коді куйлӧ войвывлань вывті джуджыд гӧра мусюръяс зонасянь да паськыд тшӧтшкӧс вывтасъяссянь, кодъяс вомӧналӧны тайӧ континентсӧ рытыввывсянь асыввылӧ. Тайӧ зонаас пырӧны и медся джуджыд гӧра мусюръяс, кодъяс куйлӧны миян территория лунвыв дорӧс кузяыс. А водзӧ войвывланьыс вывті ыджыд став мутасыс мунӧ пӧкатӧн (скатӧн) Войвыв Йиа океан вадоръяслань. Канмулӧн рельефыс та вӧсна ставнас ӧтсяма кодь. Территорияыслӧн сӧмын 1/20 юкӧн кайӧ 2000 м-ысь вылӧджык саридз веркӧссянь.
Европаын да Азияын миянкӧд орччӧн куйлысь унджык канмуыс — войтыр демократияа канмуяс. Тайӧ канмуясыс Сӧвет Союз юрнуӧдӧм улын — став му шар вылын лада олӧмлӧн да мирнӧй уджлӧн зумыд мыджӧд.
Мукӧд орчча канмуяскӧд Сӧвет Союз ёнмӧдӧ ёрт нога йитӧдъяс.
Аслас став история чӧжӧн миян Чужан муӧс некор эз кытшавлыны сэтшӧм ёрт сяма да ладӧн овны кӧсйысь орчча канмуяс, кыдзи ӧні.
Войвылын да асыввылын СССР-лӧн суйӧръяс мунӧны дорвыв саридзті, а рытыввылын да лунвылын — пӧшти дорвыв косӧд (сушаӧд). СССР-са став суйӧръяслӧн кузьтаыс 60 сюрс км; сы пиысь саридз суйӧръяс вылӧ усьӧ ⅔ юкӧнысь унджык (43 сюрс км), косӧд мунысь суйӧръяс вылӧ — юкӧнысь этшаджык (17 сюрс км). Войвылас СССР-лӧн континентвыв юкӧныс мыськавсьӧ Войвыв Йиа океанӧн да сійӧ юкӧнъясӧн — Баренц да Еджыд саридзьясӧн Европаын, Кара саридзӧн, Лӧпта саридзӧн да Асыввыв Сибыр да Чукотка саридзтясӧн Азияын.
СССР-лӧн суйӧръясыс войвылын да асыввылын дорвыв саридзсаяс, а рытыввылын да лунвылын — кызвыныс косінсаяс. Суйӧр визьлӧн кузьтаыс 60 сюрс км гӧгӧр. На пиысь саридз суйӧръяс вылӧ воӧ ⅔-ысь унджык, косінса вылӧ — ⅓-ысь этшаджык.
Войвылын суйӧрсӧ артмӧдӧны Вой Йиа океанлӧн мубердса саридзьяс, асыввылын — Лӧнь океан да сылӧн саридзьяс.