1. Мый лоӧ ывлавыв комплекс? 2. Кутшӧм ывлавыв комплексъяс шусьӧны вӧр-ва зонаясӧн? 3. Мыйын медшӧр помкаыс вӧр-ва зонаяс вежласьӧмлы?
1. Австралия куйлӧ ылӧсас сэтшӧм жӧ широтаяс костын, кыдзи и Лунвыв Африка. Мый эськӧ позис чайтны та серти Австралияса климат йылысь? 2. Климат картаяс анализируйтӧмӧн тӧдмалӧй, Австралия кутшӧм юкӧнын ыджыдалӧны пассатъяс. Австралия контура карта вылын тӧдчӧдӧй климат вӧньяслысь вежтасъяс, быд вӧньыслы индӧй сынӧд массаяс, пырджык пӧльтан тӧвъяслысь нырвизьяс, январся да юлься шӧр температураяс, вогӧгӧрся енэжва лыд.
1. Австралия физика мусерпас да мир карта серти тӧдмалӧй Австралиялысь мувыв куйланін (плансӧ видзӧд содтӧдысь). 2. Орччаӧдӧй мувыв куйланінсӧ Австралиялысь Лунвыв Африкакӧд. Мый ӧткодьыс? Кыдзи тайӧ вермӧ тӧдчыны Австралияса ывлавылын? Мыйын торъялӧмыс? 3*. Пасйӧй контур карта вылӧ Лунвыв тропик визьсӧ да Австралияса медылі чутъяс, гижӧй весьтас нимнысӧ.
Австралия — миян планета вылын ыджда серти медічӧт, медся кос, дай медся этша йӧза материк. Тані унатор миянлы аслыспӧлӧс: войвылӧ мунан кӧ, пӧсьджык лоӧ, лунвылӧ кӧ — кӧдзыдджык. Торйӧн уна тані быдмӧг да пемӧс, кодъясӧс он вермы аддзыны ньӧти мукӧд континент вылысь. Австралияыд дзоньнас куйлӧ Лунвыв мусярджынйын (латынь austral — воча куйлысь, лунвывса). Материк, Тасмания ді да уна посни ді вылын куйлӧ сӧмын ӧти канму — Австралияса Ӧтув. Юркарыс — Канберра кар.
Кор XVII нэмын Австралия му вылӧ тувччӧма европеечлӧн кок, ветлысь-мунысьяс син водзын воссьӧма чуймӧдана серпас. Тӧдтӧм быдмӧгъяса пырыс мунны позьтӧм вӧръяс, кӧні олӧны аддзывлытӧм пемӧсъяс, и мортсьыс найӧ ньӧти оз повны; сэсся нин петас эрдӧ: материк вылас вӧлӧмкӧ абу ньӧти яйвыв звер.
Уськӧдӧй тӧд выланыд: Пырся тӧвъяслӧн кутшӧм системаыс лӧсялӧ тропик параллельяслы?
Му пытшкӧс тэчасног да му вевдор.
Австралиялӧн мувыв куйланін
Австралия абу медводдза континент, кодӧн ми тӧдмасям. Та вӧсна тіян кӧнкӧ велавсьӧма нин географияса куйланног йылысь висьталігӧн кутны син водзад мусерпас. Сідзкӧ, чӧвтлам инӧ видзӧдласнымӧс карта вылӧ.
Австралия — медся ичӧт материк, континентъяс пӧвстын дзоля кага кодь. Но колӧ кутны тӧд вылын, мый тайӧ дзоляыслӧн ыдждаыс 7 млн км2-ысь унджык. Абу тай вывті этша. Чуймӧдантор: медся ичӧт материк вылын уна географияса нимын эм «ыджыд» кыв. Австралияса лунвыв вадоръяссӧ мыськалӧ Австралияса Ыджыд куръя. Континентсянь асыввылын 2 сюрс км кузяла нюжалӧ Ыджыд Барьер риф — сійӧ и збыльвылас планетаса медся ыджыд коралл риф.
Войвыв юкӧныс Австралияын век веж, васӧда тропик вӧр улын да саваннаяс улын. Австралия асыв-лунвылын быдмӧны век веж пуяс, унджыкыс эвкалиптъяс. Тайӧ пуясыс бура велалӧмаӧсь кос да жар климатас: вужъясыс налӧн кузьӧсь да вермӧны кыскыны васӧ му пытшкысь пыдысь; коръясыс налӧн пӧшти вертикальнӧя ӧшалӧны, сы вӧсна шонді югӧр на костӧд сӧмын исковтӧ да сы вӧсна эвкалипта вӧрын зэв югыд. Тайӧ пуясыс сэтшӧм шоча быдмӧны, мый вӧрыс парк кодь.
Австралия куйлӧ лунвыв мусярджынйын, сы вӧсна сэні вочӧжся кадъясыс абу миян кодьӧсь. Меджар тӧлысьыс сэні — январ, а медкӧдзыдыс — юль. Войвыв юкӧныс Австралиялӧн тропик поясын. Температураыс вылын да зумыд: торъялӧмыс медкӧдзыд да меджар тӧлысьяс костын 2‒4°-ысь абу уна. Зэр усьӧ уна, вонас 2 м-ӧдз. Зэрсӧ вайӧны войвывса гожся муссонъяс.