Европасаяс зэв важ кадъяссянь волывлiсны Африка войвыв вадоръясö, важысянь тöдлiсны найö сiдзжö Гöрд саридз вадоръясöс, кытi ветлiсны Суэц вуджанiнсянь Индияö. Но став мукöд паськыд местаяссö Африкалысь европасаяс тöдмалiсны неважöн. Буретш ХV-öд нэмын португалса морякъяс Европасянь Индияö саридзвыв туй корсигöн, туялiсны став рытыввыв вадорсö Африкалысь да воисны нöрысöдз, кöнi материк дорыс чукыльтö асыв-войвывлань.

Суйӧрсайса Азияын дасъясӧн куйлӧны гырысь да ичӧт канмуяс, на пиысь быдӧнлӧн эм ывлавыв да овмӧс боксянь аслас «чужӧм». Ывлавылын да овмӧсын аслыспӧлӧслунъяс серти торйӧдӧны Рытыв-Лунвыв, Лунвыв, Шӧр, Асыввыв да Асыв-Лунвыв Азия.

Тöлын материкыс Азиялöн кöдзалö ёнджыка сiйöс кытшалысь саридзьясысь. Кöдзыдъяс сулалöны не сöмын Войвыв Азияын, но и Пытшкöс Азияын – Гималаясöдз. Тайö став ылдöс вылас чукöрмö кöдзыд сынöд масса, кодi мунö асыввылö да лунвылö шоныд океанъяслань. Тадзи артмöны тöвся муссонъяс. Океанъясын тайö кадас атмосфераса личкöмыс ичöт, а материк вылын – ыджыд. Тöвъяс кöдзыд материксянь вайöны асыввыв вадоръясö ён кöдзыдъяс, а Лунвыв Азияöс наысь прамöя сайöдöны гӧраяс. Но век жö и Лунвыв Азияын тöлын тöвъяс пöльтöны материксянь океанö.

Азия — зэв ыджыд му юкöн; сiйö босьтö коймöд юкöн гöгöр став косiн веркöссьыс да дас кыкöд юкöн став мушар веркöссьыс. Лунвылын сылöн Малакка кöдж пöшти воö экваторöдз, а Малайя архипелаг пырö 11° вылö лунвыв мусярджынйö, сiйö лоö быттьöкö Австралияö вуджан поскöн. Войвылын Челюскин нöрыс сöмын 12°-öн оз во Войвыв полюсöдз, а Войвыв Мулöн дiясыс воöны полюслань нöшта на матöдз.